Φαίνεται ότι η Ελλάδα θα δεχθεί κάποια ελάφρυνση του χρέους. Δεν υπάρχει ακόμη καμία βεβαιότητα για αυτό διότι κάποιοι Γερμανοί πολιτικοί συνεχίζουν να διεξάγουν μάχες οπισθοφυλακής για να το αποτρέψουν.
Αυτό που είναι βέβαιο ωστόσο, είναι πως όλες οι χώρες της ευρωζώνης, με εξαίρεση την Ελλάδα, απολαμβάνουν ελάφρυνση χρέους από τις αρχές του 2015. Αυτό μπορεί να φαίνεται περίεργο σε κάποιον από έξω. Είναι απαραίτητη εδώ κάποια εξήγηση.
Το QE ως ελάφρυνση χρέους για την ευρωζώνη: Αλλά όχι για την Ελλάδα
Στο πλαίσιο της νέας πολιτικής της “ποσοτικής χαλάρωσης” (QE), η ΕΚΤ έχει αγοράσει κρατικά ομόλογα χωρών της ευρωζώνης από τον Μάρτιο του 2015. Από την έναρξη αυτής της νέας πολιτικής, η ΕΚΤ έχει αγοράσει σχεδόν 645 δισ. ευρώ σε κρατικά ομόλογα. ΚΑι έχει ανακοινώσει ότι θα συνεχίσει να το κάνει, με επιταχυνόμενο μηνιαίο ρυθμό, μέχρι τον Μάρτιο του 2017 τουλάχιστον. Μέχρι τότε, θα έχει αγοράσει περίπου 1.500 δισ. ευρώ σε κρατικά ομόλογα. Η πρόθεση της ΕΚΤ είναι να ρίξει λεφτά στην οικονομία. Με τον τρόπο αυτό, ελπίζει να βγάλει την οικονομία της ευρωζώνης από τη στασιμότητα.
Δεν έχω πρόβλημα με αυτό. Αντιθέτως, είμαι υπέρμαχος μιας τέτοιας πολιτικής. Με αυτό που έχω πρόβλημα είναι με το γεγονός ότι η Ελλάδα εξαιρείται από αυτό το πρόγραμμα QE. Η ΕΚΤ δεν αγοράζει ελληνικά κρατικά ομόλογα. Ως αποτέλεσμα, η ΕΚΤ αποκλείει την Ελλάδα από την ελάφρυνση χρέους που χορηγεί στις άλλες χώρες της ευρωζώνης.
Πώς είναι αυτό δυνατόν; Όταν η ΕΚΤ αγοράζει κρατικά ομόλογα από μια χώρα της ευρωζώνης, είναι σαν αυτά τα ομόλογα να παύουν να υφίστανται. Αν και τα ομόλογα παραμένουν στον ισολογισμό της ΕΚΤ (στην πραγματικότητα, τα περισσότερα από αυτά καταγράφονται στους ισολογισμούς των εθνικών κεντρικών τραπεζών), δεν έχουν οικονομική σημασία πλέον.
Κάθε υπουργείο Οικονομικών θα πληρώνει τόκους για αυτά τα ομόλογα, αλλά οι κεντρικές τράπεζες θα επιστρέφουν αυτές τις πληρωμές των τόκων στο τέλος του χρόνου, στα ίδια υπουργεία. Αυτό σημαίνει πως όσο τα κρατικά ομόλογα παραμένουν στους ισολογισμούς των εθνικών κεντρικών τραπεζών, οι εθνικές κυβερνήσεις δεν πληρώνουν τόκους πια για το χρέος που διατηρούν στα βιβλία των κεντρικών τραπεζών. Όλες αυτές οι κυβερνήσεις απολαμβάνουν ελάφρυνση χρέους.
Πόσο μεγάλη είναι η ελάφρυνση χρέους που απολαμβάνουν οι κυβερνήσεις της ευρωζώνης;
Ο πίνακας 1 δίνει την απάντηση. Δείχνει τις σωρευτικές αγορές ομολόγων από την ΕΚΤ, από τον Μάρτιο του 2015 μέχρι τον Απρίλιο του 2016. Όσο αυτά τα ομόλογα διατηρούνται στους ισολογισμούς της ΕΚΤ ή στις εθνικές κεντρικές τράπεζες, οι κυβερνήσεις δεν πρέπει να πληρώνουν τόκο για αυτά τα ομόλογα. Η ΕΚΤ έχει ανακοινώσει πως όταν φθάσει η λήξη αυτών των ομολόγων, θα αγοράσει ένα αντίστοιχο ποσό ομολόγων στην δευτερογενή αγορά.
Παρατηρούμε ότι η συνολική ελάφρυνση χρέους που χορηγείται από την ΕΚΤ μέχρι τώρα στις χώρες της ευρωζώνης, αντιστοιχεί σε 645 δισ. ευρώ. Παρατηρούμε επίσης την απουσία της Ελλάδας και το γεγονός ότι ο μεγαλύτερος αντίπαλος της ελάφρυνσης χρέους για την Ελλάδα, η Γερμανία, απολαμβάνει την μεγαλύτερη ελάφρυνση χρέους από την ΕΚΤ.
Η ανακοίνωση της ΕΚΤ ότι θα συνεχίσει το πρόγραμμα QE μέχρι τουλάχιστον τον Μάρτιο του 2017 και ότι θα επιταχύνει τις μηνιαίες αγορές ομολόγων (από 60 δισ. δολάρια σε 80 δισ. δολάρια μηνιαίως), υποδηλώνει ότι η ελάφρυνση χρέους η οποία θα έχει χορηγηθεί τον Μάρτιο του 2017 θα έχει υπερδιπλασιαστεί σε σχέση με τα στοιχεία του Πίνακα 1.
Για πολλές χώρες, αυτό αντιστοιχεί σε ελάφρυνση χρέους μεγαλύτερη του 10% του ΑΕΠ.
Η Ελλάδα αποκλείεται από το πρόγραμμα QE και ως εκ τούτου από την ελάφρυνση χρέους που προκύπτει ως αποτέλεσμα του προγράμματος αυτού.
Η ΕΚΤ δίνει έναν τεχνικό λόγο για αυτή την εξαίρεση: τα ελληνικά κρατικά ομόλογα δεν πληρούν τα κριτήρια ποιότητας που απαιτούνται από την ΕΚΤ στο πλαίσιο του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης. Αλλά αυτό είναι εξαιρετικά παράδοξο.
Οι χώρες που έχουν εκδώσει ομόλογα “ποιότητας” απολαμβάνουν ελάφρυνση χρέους.
Από τη στιγμή που βρίσκονται στους ισολογισμούς των κεντρικών τραπεζών, αυτά τα ομόλογα παύουν να υπάρχουν από οικονομική άποψη. Είναι σαν να ρίχνονται στον σκουπιδοτενεκέ.
Ως εκ τούτου όλη αυτή η επιχείρηση αντιστοιχεί σαν να ρίχνουν τα καλά ομόλογα στον σκουπιδοτενεκέ, αλλά όχι τα κακά ομόλογα.
Ο αποκλεισμός της Ελλάδας δεν είναι αποτέλεσμα κάποιου ανυπέρβλητου τεχνικού προβλήματος. Αυτά τα τεχνικά προβλήματα μπορούν εύκολα να υπερβληθούν όταν υπάρχει η πολιτική βούληση να γίνει αυτό.
Ο αποκλεισμός της Ελλάδας είναι το αποτέλεσμα μιας πολιτικής απόφασης που έχει στόχο να τιμωρήσει μια χώρα που έχει άσχημη συμπεριφορά.
Είναι καιρός οι διακρίσεις εναντίον της Ελλάδας να σταματήσουν και μια χώρα που δυσκολεύεται κάτω από το βάρος του τεράστιου χρέους, να αντιμετωπίζεται με τον ίδιο τρόπο όπως οι άλλες χώρες της ευρωζώνης που απολαμβάνουν σιωπηλή ελάφρυνση χρέους που οργανώθηκε από την ΕΚΤ.
*Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο VoxEU.org, ένα policy portal που ιδρύθηκε από το Center for Economic Policy Research (CEPR)
