Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024
19.7 C
Athens

Οι παραλλαγές του έργου «Ο ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΚΑΤΑΡΑΜΕΝΟ ΦΙΔΙ» στον μπερντέ του Καραγκιόζη

mimaros
Ο Πατρινός “Μίμαρος”

Η παράσταση θρύλος του θεάτρου σκιών «Ο Μέγας Αλέξανδρος και το καταραμένο φίδι», παλιά όσο και η τέχνη του Καραγκιόζη στην Ελλάδα, προέρχεται από τον Μίμαρο (όπως πιστεύουν οι περισσότεροι καραγκιοζοπαίχτες) ή από τον Πρεβεζάνο με ολοκληρωτή τον Μίμαρο και κατά το πέρασμα των χρόνων διαμορφώνεται από τους καραγκιοζοπαίχτες, χωρίς βέβαια να αποκτήσει σημαντικές αλλαγές από τον έναν καλλιτέχνη στον άλλον, αφού άλλωστε το θέμα του έργου έχει να κάνει με τη δρακοντοκτονία.
Το έργο κυρίως τα πρώτα χρόνια τιτλοφορείται ως «Ο φοβερός όφις του αραχνιασμένου σπηλαίου», «Ο όφις», «Το σπήλαιον του θηρίου», «Ο μέγας βόας της Αφρικής», «Ο τρομερός βόας του μέγα σπηλαίου», «Η πεντάμορφη της Ρούμελης» κ.ά. Δεν παύει όμως το έργο να είναι το ίδιο. Φτάνοντας στα χέρια μας βιβλία καραγκιοζοπαιχτών, ακούγοντας παλιές ηχογραφήσεις και διηγήσεις γι αυτό το έργο μπορούμε να προχωρήσουμε σε μια πιο αναλυτική μελέτη της δομής του έργου στον κάθε καραγκιοζοπαίχτη ξεχωριστά. (Αναφερόμενοι πάντα στις πηγές που έχουμε). Σίγουρα οι περισσότερες διαφορές είναι λεπτομέριες αλλά αξίζει να αναφερθούμε, βλέποντας πως άλλαζε το έργο από το ένα πάλκο στο άλλο.

Ο Μιχόπουλος και ο Μεγαλέξανδρος

Ο Παναγιώτης Μιχόπουλος μας κάνει γνωστή μια αναλυτική εκδοχή της παράστασης του «Μεγαλέξανδρου».(Αλλαγές σκηνικού: Παράγκα- Σεράι, Παράγκα- σπηλιά φιδιού, Παράγκα- Σεράι). Ο Χατζηαβάτης συναντιέται με τον αξιωματικό του σεραγίου και του αναφέρει την εμφάνιση του όφη και την κλήρωση που γίνεται μέρα παρά μέρα ώστε να θυσιάζουνε τυχαία κάποιον πολίτη της περιοχής, αναφέροντας ότι ο κλήρος έτυχε στην βεζυροπούλα. Έτσι λοιπόν όποιος σκοτώσει το θεριό θα πάρει την πεντάμορφη γυναίκα του και πολλά δώρα. Ο Χατζηαβάτης φεύγει και ξεκινάει το τελάλημα που του έχει ανατεθεί. Ο Καραγκιόζης ενοχλημένος του πετάει το καταβρεχτήρι και τον υποδέχεται με τις γνωστές του φάπες. Ο Καραγκιόζης ενημερώνεται για το γεγονός ο Χατζηαβάτης του προτείνει να τον βοηθήσει στο τελάλημα. Μετά από διάφορα κωμικά ο Καραγκιόζης αποφασίζει αντί να τελαλεί να πάει να σκοτώσει ο ίδιος το φίδι για να πάρει περισσότερα λεφτά και αναφέρει στον Χατζηαβάτη τα έργα του ως μελλοντικός πασάς. Στην επόμενη σκηνή έρχεται ένα γεροντάκι με σκοπό να σκοτώσει το φίδι, αλλά δυστυχώς γίνεται το πρώτο του θύμα. Την ίδια τύχει θα έχει και ο Σολομών. Ο Νιόνιος όμως την γλιτώνει με τρεχάλα. Ακολουθούν διάφορα κωμικά στιγμιότυπα ανάμεσα στο φίδι και τον Καραγκιόζη που τον κουλουριάζει, αλλά ο ήρωας καταφέρνει να ξεφύγει. Το φίδι αγριεμένο αρπάζει τη καλύβα και την σηκώνει στον αέρα, αλλά η οικογένεια του Καραγκιόζη σώζει το σπιτικό της πετώντας αντικείμενα σε αυτό. Σειρά έχει ο Μπαρμπαγιώργος, ο Σταύρακας και ο Μορφονιός που και αυτοί γλιτώνουν τα δόντια του δράκου. Στη συνέχεια ομάδα αξιωματικών φέρνει την βεζυροπούλα στη σπηλιά για να την κατασπαράξει το θεριό και την αφήνουν. Εμφανίζεται ο Μεγαλέξανδρος και συστήνεται με τον Καραγκιόζη. Ο Καραγκιόζης αντικρίζει την βεζυροπούλα, τους αναφέρει για ποιο λόγο βρίσκεται εκεί και την οδηγεί στη παράγκα του. Ακολουθεί η μάχη του Μεγαλέξανδρου με το θεριό ύστερα από μια παύση που τον αρπάζει στο στόμα του και ο Καραγκιόζης τον ελευθερώνει με μια πέτρα. Μετά την νίκη του Αλέξανδρου η βεζυροπούλα τους αποχαιρετά και ο πολεμιστής αναθέτει στον Καραγκιόζη να πάει τα συχαρίκια στον Βεζύρη. Ο Καραγκιόζης εκμεταλλευόμενος την περίσταση πείθει τον περαστικό Χατζηαβάτη ότι σκότωσε ο ίδιος το

an00827983_001_l1
Ο Μεγαλέξανδρος και το φίδι του καραγκιοζοπαίχτη Αβραάμ

φίδι και το μαζεύουν παίρνοντας τον στον ώμο ο Χατζηαβάτης και ο Καραγκιόζης αναπαυμένος στην ουρά του. Ο Καραγκιόζης με τον γάιδαρο πάει στο σεράι και αναφέρει στον βεζύρη ότι σκότωσε το φίδι. Ακολουθεί γεύμα του Καραγκιόζη και η Χανούμ υποδέχεται τον Μεγαλέξανδρο, ο οποίος λέει όλη την αλήθεια στον βεζύρη. Οι στρατιώτες ξυλοφορτώνουν τον Καραγκιόζη και τον πετάνε κάτω από το σεράι μαζί και τον γάιδαρό του με κομμένο το κεφάλι, το οποίο ο Καραγκιόζη προσπαθεί να ξανακολήσει. Στο φινάλε του έργου ο Βεζύρης με την κόρη του και τον Καραγκιόζη αποχαιρετούν τον Μεγαλέξανδρο αφού λύνεται η παρεξήγηση και ο Καραγκιόζης μαζί με τον Χατζηαβάτη κλείνουν την παράσταση.

Στον μπερντέ του Βάγγου

Με βάση μαγνητοσκοπημένη παράσταση του Βάγγου, παρατηρούμε ότι το έργο εξελίσσεται το ίδιο με κάποιες μικροδιαφορές (Αλλαγές σκηνικού: Παράγκα- Σεράι, Δέντρα- Σπηλιά, Παράγκα- Σεράι). Το θλιβερό γεγονός το αναφέρει ο βεζύρης στον Χατζηαβάτη και όχι αξιωματικός. Όταν ο Χατζηαβάτης προτείνει στον Καραγκιόζη να τον πάρει στη δουλειά ακολουθεί κωμικό τελάλημα του Καραγκιόζη κάτω από το σεράι και ξυλοφόρτωμα από τον Βεληγκέκα. Έπειτα ο Χατζηαβάτης παίρνει από τον Βεζύρη λεφτά για την εργασία και τα μοιράζεται με τον Καραγκιόζη. Ακόμη ο Βάγγος κάνοντας αλλαγή σκηνικού μας μεταφέρει σε ένα τοπίο με σπηλιά και δέντρα χωρίς την παράγκα του Καραγκιόζη και ως υποψήφιους γαμπρούς έβγαζε μόνο Διονύσιο, Σταύρακα και Μορφονιό.

Στο βιβλίο των Σπαθάρηδων

Οι Σπαθάρηδες στο βιβλίο τους παρουσιάζουν μια πιο προσεγμένη δομή του έργου αλλά

megas-alexandros-215[1]
Ο Μέγας Αλέξανδρος του Ε. Σπαθάρη (δερμάτινη φιγούρα)
και κάτι καινούριο. (Αλλαγές σκηνικού: Παράγκα- Σεράι, Παράγκα- Σπηλιά φιδιού, Παράγκα- Σεράι).Ο Χατζηαβάτης συναντά τον αξιωματικό γίνεται η σχετική συζήτηση χωρίς αναφορά για κλήρωση. Ο Χατζηαβάτης τελαλεί, καρπαζώνεται και αποφασίζει με τον Καραγκιόζη να τελαλήσουνε μαζί. Ο Καραγκιόζης ξυλοφορτώνεται για τις ασυναρτησίες του και γίνεται αλλαγή σκηνικού. Ο μικρός γιος του Καραγκιόζη έχει πιάσει φιλία με το μικρό φιδόπουλο και ο Καραγκιόζης τρομαγμένος διώχνει το μικρό φίδι με αποτέλεσμα να θυμώσει το μεγάλο. Έρχεται ένα γεροντάκι, ο Νιόνιος, ο Μορφονιός και ο Μπαρμπαγιώργος αλλά οι κόποι τους να αντιμετωπίσουν το φίδι είναι μάταιοι. Καταφθάνει ο Αλέξανδρος όπου μετά τη γνωριμία με τον Καραγκιόζη μάχεται και νικάει το φίδι. Ο Καραγκιόζης με τον Χατζηαβάτη μαζεύουν το νεκρό θερίο και ο Καραγκιόζης με το γάιδαρο καταφθάνει στο σεράι για να αναφέρει την ψεύτικη νίκη του ενάντια στο φίδι. Μετά από φαγοπότι καταφθάνει ο Αλέξανδρος αποκαλύπτει την αλήθεια, ο Καραγκιόζης ξυλοφορτώνεται μαζί με τον Χατζηαβάτη και προσπαθεί να συναρμολογήσει τον αποκεφαλισμένο γάιδαρο.

Η εκδοχή του Χαρίδημου

Ο Γιώργος Χαρίδημος σε ηχογραφημένη παράσταση του μας παρουσιάζει μια πιο μαζεμένη προς το τέλος εκδοχή του φιδιού (Αλλαγές σκηνικού: Παράγκα- Σεράι, Βράχια- Σπηλιά φιδιού). Ο Χατζηαβάτης συναντά τον αξιωματικό. Γίνεται γνωστό το πρόβλημα, ακολουθεί το τελάλημα και του Χατζηαβάτη και του Καραγκιόζη. Έπειτα ο βεζύρης καλεί την κόρη του και την ρωτάει αν εκείνη είναι σύμφωνη με την γνώμη του να παντρευτεί όποιον σκοτώσει το θερίο κι εκείνη δέχεται. Αλλαγή σκηνικού και ο Καραγκιόζης αναζητά το φίδι ακολουθώντας διάφορα κωμικά. Έρχονται μάταια να αντιμετωπίσουν το φίδι ένα γεροντάκι, ο Διονύσιος, ο Σταύρακας, ο Σολομών, ο Μορφονιός και ο Μπαρμπαγιώργος. Τέλος ο Μεγαλέξανδρος σκοτώνει το φίδι και παρουσιάζεται ο βεζύρης με τη κόρη του στο πεδίο της μάχης μαθαίνοντας για την νίκη. Το έργο τελειώνει με το κωμικό κουβάλημα του φιδιού από τον Καραγκιόζη και τον Χατζηαβάτη.

Ο θρυλικός Ξάνθος

Μια παραλλαγή αυτού του κλασσικού έργου με περισσότερα τραγικά στοιχεία είναι «Τα επτά θηρία», έτσι όπως τουλάχιστον το παρουσιάζει ο Ξάνθος. Εδώ έχουμε όχι ένα αλλά επτά, όπως λέει και ο τίτλος, θηρία. Διοικεί τον τόπο η Πασίνα Εμινέ, η οποία βάζει τελάλει για να βρεθεί ο γενναίος που θα τα σκοτώσει και θα πάρει την κόρη της τη Σερίνα γυναίκα του. Ίδιο μοτίβο με τα παραπάνω, ώσπου ο Αλέξανδρος να σκοτώσει τα θερία. Πάει λοιπόν με τον Καραγκιόζη στο σεράι και η Πασίνα εξοργισμένη, χωρίς να το δείχνει προσφέρει στον γαμπρό της και στη κόρη της δηλητηριασμένα μήλα. Κανείς δεν τα τρώει, αλλά όταν ο Αλέξανδρος γυρίσει από μια δουλειά που τον ανάγκασε να φύγει για λίγο, βρίσκει την Σερήνη δολοφονημένη. Μη αντέχοντας το κακό αυτοκτονεί δίπλα της και ο Καραγκιόζης παίρνει εκδίκηση σκοτώνοντας την Πασίνα.

Ο Αλέξανδρος εμφανίζεται και σε ένα ακόμη έργο του ρεπερτορίου με τίτλο «Τα αινίγματα της βεζυροπούλας», το οποίο ακολουθεί το ίδιο ακριβώς μοτίβο με το παραπάνω κλασσικό αριστούργημα, απλώς αυτή τη φορά ο Αλέξανδρος δεν αντιμετωπίζει κανέναν θηρίο, αλλά τρία δεινά αινίγματα.
Όπως παρατηρούμε οι διαφορές είναι λίγες, εσκεμμένα ή όχι ο κάθε καραγκιοζοπαίχτης προσπαθούσε να βάλει τη δική του πινελιά σε κάθε έργο που εργαζόταν στο θέατρο του, γιαυτό και η τέχνη αυτή έχει μια πλούσια γκάμα, από έργα, παραλλαγές τους και καλαμπούρια.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Βάλτερ Πούχνερ, Οι βαλκανικές διαστάσεις του Καραγκιόζη, Στιγμή, Αθήνα 1985
Γιάννης Σολδάτος, Ο Καραγκιόζης των Σπαθάρηδων, Νεφέλη, Αθήνα 1979
Γιώργος Ιωάννου, Ο Καραγκιόζης τομ.Β, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 1995
Δημήτρης Μόλλας, Ο Καραγκιόζης μας, Σύγχρονη εποχή, Αθήνα 2002
Παναγιώτης Μιχόπουλος, Πέντε κωμωδίες και δύο ηρωικά, Ερμείας, Αθήνα 1972

Τα πιο πρόσφατα στη κατηγορία

2ο Φεστιβάλ θεάτρου σκιών Βόρειας Ελλάδας

Το ελληνικό θέατρο σκιών αποτελεί μια μορφή οικογενειακού θεάματος που μετράει περισσότερο από δύο αιώνες διαρκούς παρουσίας στον ελληνικό χώρο. Πρόκειται για τη μοναδική...

ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ & ΦΑΣΟΥΛΗ

Οικογενειακή Συνάντηση Λαϊκών Ηρώων Η μεγάλη οικογένεια κωμικών λαϊκών ηρώων που εκτείνεται παγκόσμια και ενώνει την ανθρωπότητα στην κοινωνική τελετουργία του συλλογικού γέλιου, φέρνοντας τον...

Ένας μυστηριώδης συνταγματάρχης, η Ισπανική Γρίπη κι ο Καραγκιόζης

Μια επιπλέον παράσταση Καραγκιόζη για ενήλικες στις 22 Ιανουαρίου. Στο γνωστό θέατρο Άβατον στο Γκάζι. Εκεί ο καραγκιοζοπαίχτης Νικόλας Τζιβελέκης με το τσούρμο...

Τελευταίος βραδινός Καραγκιόζης για φέτος

Τη Δευτέρα 18/12 η τελευταία παράσταση του "Καραγκιόζη by night" για φέτος!Η υπερκωμωδία "Ο Καραγκιόζης στο καζίνο".Ρουλέτες, τράπουλες, κάλπικα νομίσματα και πολλά άλλα στο...

Λογοτεχνικός και ζωγραφικός διαγωνισμός με θέμα των Καραγκιόζη

Το Πανελλήνιο Σωματείο Θεάτρου Σκιών προκηρύσσει λογοτεχνικό και ζωγραφικό διαγωνισμό με θέμα “Χρώματα κι αρώματα της μάντρας. Από τη φαντασμαγορία στην πανδαισία”. Γενικοί όροι Δικαίωμα συμμετοχής...

Το δημοτικό τραγούδι “του Χρόνη” στον Καραγκιόζ μπερντέ – Μόνο για ενήλικες

Τη Δευτέρα 11/12 η ηρωική παράσταση "Χρόνης και Αλή Τσεκούρας". Ένα σπλάτερ σκιών με υπόθεση εμπνευσμένη από το ομώνυμο δημοτικό τραγούδι «του Χρόνη».Ο πασάς...

Ένα λαϊκό μυθιστόρημα στον μπερντέ του Άβατον

Ο ήρωας με τις υπερφυσικές δυνάμεις ο Μαύρος Γκιαούρης, "Ο κρεμασμένος".Πρωτότυπον, Ελληνικόν, καταπληκτικόν μυθιστόρημα εποχής που περιγράφει την τρικυμιώδη ζωήν ενός αρματωλού που ήτο...

Βρείτε μας

7,826ΥποστηρικτέςΚάντε Like
133ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
1,245ΑκόλουθοιΑκολουθήστε

Λαϊκό Θέατρο Σκιών

Τα νέα και τα βίντεο του Καραγκιόζη

Διαβάστε Επίσης

«Του Κίτσου η μάνα» – Παράσταση θεάτρου σκιών

Με αφορμή την επέτειο της 25ης Μαρτίου, το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ) οργανώνει...

ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ & ΦΑΣΟΥΛΗ

Οικογενειακή Συνάντηση Λαϊκών Ηρώων Η μεγάλη οικογένεια κωμικών λαϊκών ηρώων που εκτείνεται παγκόσμια και ενώνει...

Ένας μυστηριώδης συνταγματάρχης, η Ισπανική Γρίπη κι ο Καραγκιόζης

Μια επιπλέον παράσταση Καραγκιόζη για ενήλικες στις 22 Ιανουαρίου. Στο γνωστό θέατρο Άβατον...

Λογοτεχνικός και ζωγραφικός διαγωνισμός με θέμα των Καραγκιόζη

Το Πανελλήνιο Σωματείο Θεάτρου Σκιών προκηρύσσει λογοτεχνικό και ζωγραφικό διαγωνισμό με θέμα “Χρώματα κι...