ΑΠΟΨΗ: Η ψευδής συνείδηση

Του Λευτέρη Κουσούλη*

Πάνω στα ερείπια των κρίσεων, η ψευδής συνείδηση στήνει τον θρόνο της. Στο άμορφο τοπίο των ερειπίων κρύβει το σκοτεινό πρόσωπό της, αναδυόμενη ως ψευδής φανέρωση.

Σε όλες τις ιστορικές φάσεις, από τις πιο «πρωτόγονες» ως τις πιο «εξελιγμένες», ο άνθρωπος επιχειρεί μια παραστατική ή ανα-παραστατική αποτύπωση του εαυτού του, της σχέσης του με τη φύση και της σχέσης του με τους άλλους, την κοινωνία και τον κόσμο. Χτίζει μια συνείδηση. Πρόκειται για μια αναζήτηση απαντήσεων και στο πεδίο των αναπαραστάσεων, που στην ιστορική εξέλιξη γίνεται αναπόσπαστο στοιχείο του ανθρώπου, της ίδιας του της ύπαρξης.

Αυτό που κατασκεύασε ο νους, αν και αναπαράσταση, γίνεται μέρος της πραγματικής ζωής, ως θρησκεία, ως ιδεολογία, ως φιλοσοφία, ως Ιστορία, ως οδηγητικό πρότυπο ή κινητήριο πρόταγμα.
Ο πραγματικός άνθρωπος συνδέεται με τη ζωή του μέσα από το βίωμα και την εμπειρία. Στη σύγκρουσή του με την ανάγκη και στον ακατάβλητο αγώνα για την ελευθερία του, η γνώση του κόσμου και η αναπαράστασή του γίνονται άλλοτε όπλο και άλλοτε εμπόδιο σε αυτή τη μάχη. Σε αυτό το πεδίο αναπτύχθηκαν και αναπτύσσονται χθες, σήμερα και πάντα, εδώ και παντού, στρατηγικές εξουσίας.

Μέσα στις στρατηγικές εξουσίας, η ψευδής συνείδηση διεκδικεί τον πρώτο ρόλο. Ως παραποιημένος κόσμος, ως στρεβλή καταγραφή, ως παραμορφωμένη αποτύπωση, μεθοδεύει την κυριαρχία της, προβάλλοντας τον εαυτό της, ως τη μόνη αλήθεια. Μια αλήθεια που πασχίζει να είναι αρεστή στις ανεδαφικές επιθυμίες και αθεμελίωτες προσδοκίες. Αυτό είναι το μέτρο της.

Ο εσχατολογικός λόγος της αγνοεί τη βιωμένη ζωή και αναιρεί τη διαλεκτική της υπόσταση. Αντιστρατεύεται βίαια κάθε κριτική εναντίωση στο εξουσιαστικό της σχέδιο. Αναζήτηση, αμφιβολία, κριτική σκέψη και κριτική συνείδηση, ορθός λόγος, κανόνας και νόμος προκαλούν τρόμο σε κάθε ψευδή συνείδηση, στους φορείς και στους εκφραστές της.

Η ψευδής συνείδηση είναι η αιτία και το αποτέλεσμα της χειραγώγησης και του λαϊκισμού. Η τροπή της συνείδησης σε ψευδή συνείδηση είναι από μόνη της μια χειραγώγηση. Αυτοχειραγωγείται και χειραγωγεί. Μακριά από τον πραγματικό κόσμο, κατασκευάζει μέσα από τη χειραγώγηση, την παραπλάνηση και τον λαϊκισμό έναν κόσμο εξουσίας. Και μαζί ένα πεδίο εύκολης και ανεμπόδιστης άσκησής της. Η περίτεχνη μεταμφίεση της ψευδούς συνείδησης σε πολιτική, η αναγωγή σε μια ανώτερη σφαίρα σύνθετης εξουσιαστικότητας, εκφράζεται στο καθημερινό πεδίο, ως λαϊκισμός και νεο-δημαγωγία. Μεταπλάθεται σε αντίληψη εξουσίας και αλαζονικό δημόσιο ύφος. Παίρνει τη μορφή κομματικών διακηρύξεων. Γίνεται πολιτικό πρόγραμμα. Διεκδικεί το μέλλον.

Η ψευδής συνείδηση δεν είναι θεωρία. Μην την ψάχνετε στα βιβλία. Ζει ανάμεσά μας. Αυτοπροβάλλεται στους δρόμους. Αυτοθαυμάζεται στις πλατείες. Κομπορρημονεί στη Βουλή.