Η παρατεταμένη οικονομική ύφεση και τα τρία μνημόνια έχουν αφήσει ανεξίτηλα τα ίχνη τους στα ελληνικά νοικοκυριά. Η Κατάσταση είναι σχεδόν δραματική και αυτή καταγράφεται πλέον σε όλες τις έρευνες.

Αυξανόμενα είναι τα ποσοστά των Ελλήνων που αντιμετωπίζουν πρόβλημα απόκτησης υλικών αγαθών, συμπεριλαμβανομένης και της επαρκούς και σωστής διατροφής.

Τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ έχουν ακόμα πιο βαρύνουσα σημασία όχι τόσο εξ αιτίας της μικρής αύξησης σε ορισμένους δείκτες, αλλά κυρίως λόγω του ότι η φτώχεια είναι παρατεταμένη και οι αντοχές των νοικοκυριών που ζουν σε συνθήκες κοινωνικού αποκλεισμού έχουν εξαντληθεί.

Ειδικότερα:

-Ο πληθυσμός ηλικίας 18-64 ετών που βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικό αποκλεισμό εκτιμάται για τους Έλληνες σε 37,4% και για τους αλλοδαπούς που διαμένουν στην Ελλάδα σε 64,3%.

– Ο πληθυσμός ηλικίας 18-64 ετών που βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικό αποκλεισμό εκτιμάται για τους αλλοδαπούς που διαμένουν στην Ελλάδα, αλλά γεννήθηκαν σε χώρα εκτός Ελλάδος σε 63,4%.

– Το ποσοστό του πληθυσμού, που ενώ δε βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας, διαβιεί σε νοικοκυριά με υλική στέρηση αλλά χωρίς χαμηλή ένταση εργασίας ανέρχεται σε 8,4%.

– Το ποσοστό του πληθυσμού, που δε βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας, και διαβιεί σε νοικοκυριά χωρίς υλική στέρηση αλλά με χαμηλή ένταση εργασίας ανέρχεται σε 4,8%.

– Το ποσοστό του πληθυσμού που βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας αλλά διαβιεί σε νοικοκυριά χωρίς υλική στέρηση και χωρίς χαμηλή ένταση εργασίας ανέρχεται σε 7,0%.

Πληθυσμός σε κίνδυνο φτώχειας και μέσο εισόδημα

Σημειώνεται ότι το κατώφλι της φτώχειας ανέρχεται στο ποσό των 4.512 ευρώ ετησίως ανά άτομο και σε 9.475 ευρώ για νοικοκυριά με δύο ενήλικες και δύο εξαρτώμενα παιδιά ηλικίας κάτω των 14 ετών.

Το έτος 2015, το 21,4% του συνολικού πληθυσμού της Χώρας ήταν σε κίνδυνο φτώχειας όταν το όριο φτώχειας ορίζεται στο 60% του διάμεσου συνολικού ισοδύναμου εισοδήματος του νοικοκυριού.

Ο παραπάνω δείκτης που κατά το 2005 (με περίοδο αναφοράς εισοδήματος το 2004) ανερχόταν στο 19,6%, σημείωσε αύξηση κατά το 2011 και το 2012 (στο 21,4% και 23,4% αντίστοιχα), ενώ άρχισε να μειώνεται από το 2013.

Επίσης, το μέσο ετήσιο ατομικό ισοδύναμο εισόδημα ανέρχεται σε 8.796 ευρώ και το μέσο ετήσιο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών της Xώρας σε 17.182 ευρώ.

Τα νοικοκυριά που βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας εκτιμώνται σε 860.117 σε σύνολο 4.195.840 νοικοκυριών, και τα μέλη τους σε 2.293.172 στο σύνολο των 10.723.089 ατόμων του πληθυσμού της Χώρας.

Βασικές διαπιστώσεις

• Ο κίνδυνος φτώχειας για παιδιά ηλικίας 0 ─ 17 ετών (παιδική φτώχεια) ανέρχεται σε 26,6% σημειώνοντας αύξηση κατά 1,1 ποσοστιαία μονάδα σε σχέση με το 2014, ενώ είναι υψηλότερος κατά 5,2 ποσοστιαίες μονάδες από το αντίστοιχο ποσοστό του συνολικού πληθυσμού.
• Ο κίνδυνος φτώχειας για άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών ανέρχεται σε 13,7% παρουσιάζοντας μείωση σε σχέση με το 2014.
• Ο πληθυσμός που διαβιεί σε νοικοκυριά που δεν εργάζεται κανένα μέλος ή εργάζεται λιγότερο από 3 μήνες, συνολικά, το έτος, ανέρχεται σε 1.111.300 άτομα ή σε 18,7% του πληθυσμού ηλικίας 18 – 59 ετών, ενώ το προηγούμενο έτος (2014) ανερχόταν σε 1.165.800 άτομα.
• Από τη μία πλευρά, αύξηση σημείωσε το ποσοστό του πληθυσμού που απειλείται από τη φτώχεια, ως προς το σύνολο του πληθυσμού, στη περίπτωση των:
  – Εργαζομένων γυναικώνκατά 0,6 ποσοστιαίες μονάδες (11,0%). Η αύξηση αφορά κυρίως στις περιπτώσεις αυτοαπασχολούμενων γυναικών (1,8 ποσοστιαίες μονάδες) και λιγότερο στη περίπτωση όσων εργάζονται σε μισθωτές εργασίες (0,4 ποσοστιαίες μονάδες)
  – Μονογονεϊκών νοικοκυριώνκατά 4,4 ποσοστιαίες μονάδες (32,2%)
  – Νοικοκυριών με έναν ενήλικα κάτω των 65 ετών κατά 4,2 ποσοστιαίες μονάδες (27,8%)
• Από την άλλη πλευρά, μειωμένο εμφανίζεται το ποσοστό του πληθυσμού που απειλείται από τη φτώχεια στην περίπτωση των:
  – Μη εργαζομένων γυναικών κατά 1,9 ποσοστιαίες μονάδες (24,0%)
  – Λοιπών μη οικονομικά ενεργών γυναικών (εκτός συνταξιούχων) κατά 2,7 ποσοστιαίες μονάδες (25,6%)
  – Νοικοκυριών με δύο ενήλικες και ένα εξαρτώμενο παιδί κατά 3,7 ποσοστιαίες μονάδες (18,9%)
  – Νοικοκυριών αποτελούμενων από τρείς ή περισσότερους ενήλικες κατά 3,1 ποσοστιαίες μονάδες (18,6%)
• Ο πληθυσμός σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικό αποκλεισμό ανέρχεται σε 3.828.500 άτομα ή σε 35,7% του συνόλου του πληθυσμού, σημειώνοντας μικρή μείωση κατά 0,3 ποσοστιαίες μονάδες (κατά το έτος 2014 ήταν 3.884.700 άτομα που αντιστοιχούσαν στο 36,0% του πληθυσμού).
• Ο κίνδυνος φτώχειας μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις, υπολογιζόμενος με κατώφλια διάφορα του 60% του διάμεσου συνολικού διαθέσιμου ισοδύναμου εισοδήματος, ανέρχεται σε:

– 9,3%, αν το κατώφλι οριστεί στο 40% του διάμεσου συνολικού διαθέσιμου ισοδύναμου εισοδήματος,

– 14,1%, αν το κατώφλι οριστεί στο 50% του διάμεσου συνολικού διαθέσιμου ισοδύναμου εισοδήματος και

– 26,3%, αν το κατώφλι οριστεί στο 70% του διάμεσου συνολικού διαθέσιμου ισοδύναμου εισοδήματος, αντίστοιχα.

Ο δείκτης οικονομικής ανισότητας

Ο δείκτης κατανομής εισοδήματος (S80/S20) σε πεντημόρια εισοδήματος αναφέρεται στο μερίδιο του ισοδύναμου διαθέσιμου εισοδήματος του «πλουσιότερου» 20% του πληθυσμού προς το ανάλογο εισόδημα του «φτωχότερου» 20% του πληθυσμού και επηρεάζεται από τις ακραίες τιμές της κατανομής του εισοδήματος, δηλαδή στο πλουσιότερο και στο φτωχότερο τμήμα του πληθυσμού.

Ο δείκτης S80/S20 το 2015, με περίοδο αναφοράς εισοδήματος το 2014, παραμένει αμετάβλητος σε σχέση με το 2014 (με περίοδο αναφοράς εισοδήματος το 2013) και ανέρχεται στο 6,5, δηλαδή, το μερίδιο του εισοδήματος του πλουσιότερου 20% του πληθυσμού είναι 6,5 φορές μεγαλύτερο από το μερίδιο του εισοδήματος του φτωχότερου 20% του πληθυσμού.

• Η οικονομική ανισότητα μεταξύ των ατόμων ηλικίας 65 ετών και άνω παραμένει επίσης στα ίδια επίπεδα και διαμορφώνεται στο 4,1 όπως ήταν και το 2014, ενώ μεταξύ των ατόμων κάτω των 65 ετών διαμορφώνεται στο 7,4 παρουσιάζοντας μικρή άνοδο σε σχέση με το 2014, που ήταν στο 7,3.

Στερήσεις και για τους μη φτωχούς

Από τη μελέτη των δεικτών για τις συνθήκες διαβίωσης του πληθυσμού της Χώρας προκύπτει ότι η στέρηση βασικών αγαθών και υπηρεσιών (δυσκολία ικανοποίησης έκτακτων οικονομικών αναγκών, αδυναμία κάλυψης εξόδων για διακοπές μίας εβδομάδας το χρόνο, αδυναμία διατροφής που να περιλαμβάνει κάθε δεύτερη ημέρα κοτόπουλο, κρέας ή ψάρι, αδυναμία πληρωμής για ικανοποιητική θέρμανση της κατοικίας, έλλειψη βασικών αγαθών όπως πλυντήριο ρούχων, έγχρωμη τηλεόραση, τηλέφωνο ή αυτοκίνητο, αδυναμία αποπληρωμής δανείων ή αγορών με δόσεις, δυσκολίες στην πληρωμή πάγιων λογαριασμών), δεν αφορά μόνο το φτωχό πληθυσμό αλλά και μέρος του μη φτωχού πληθυσμού.

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, και κυρίως από το 2009 και μετά, παρατηρείται αύξηση της υλικής στέρησης (δηλαδή αύξηση του πληθυσμού που, λόγω οικονομικών δυσκολιών, στερείται τεσσάρων τουλάχιστον βασικών αγαθών και υπηρεσιών από αυτά που αναφέρθηκαν παραπάνω).

Πιο συγκεκριμένα, το ποσοστό του πληθυσμού που αντιμετωπίζει οικονομικές δυσκολίες με αποτέλεσμα να στερείται, τουλάχιστον, τέσσερις από τις εννέα, συνολικά, διαστάσεις της υλικής στέρησης ανέρχεται σε 22,2% το 2015, ενώ το ποσοστό αυτό ήταν 21,5% το 2014, 20,3% το 2013, και 19,5% το 2012.

Η αύξηση του ποσοστού το 2015, σε σχέση με το 2014, είναι μεγαλύτερη στην περίπτωση των παιδιών ηλικίας έως και 17 ετών (1,9 ποσοστιαίες μονάδες) συγκριτικά με τις υπόλοιπες ηλικιακές ομάδες. Η υλική στέρηση των παιδιών ηλικίας έως και 17 ετών ανέρχεται για το 2015 σε 25,7%, ενώ το 2005 ήταν 9,9%.

Για τα άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω, το ποσοστό στέρησης το 2015 έχει σημειώσει μια μικρή μείωση (κατά 0,3 ποσοστιαίες μονάδες) και ανέρχεται σε 15,2%. Το αντίστοιχο ποσοστό το 2005 ήταν 19,4%.

Στα άτομα ηλικίας 18 έως 64 ετών το ποσοστό των ατόμων που στερούνται βασικών αγαθών και υπηρεσιών το 2015 ανέρχεται σε 23,5%.

Ενδεικτικά:

– Το 47,5% των φτωχών νοικοκυριών δηλώνει ότι στερείται διατροφής που περιλαμβάνει κάθε δεύτερη ημέρα κοτόπουλο, κρέας, ψάρι ή λαχανικά ίσης θρεπτικής αξίας, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό των μη φτωχών νοικοκυριών εκτιμάται σε 1,8%.

– Το ποσοστό των νοικοκυριών που δηλώνουν οικονομική αδυναμία να έχουν ικανοποιητική θέρμανση το χειμώνα ανέρχεται σε 29,2%, ενώ είναι 50,8% για τα φτωχά νοικοκυριά και 23,7% για τα μη φτωχά νοικοκυριά.

– Το 87,2% των φτωχών νοικοκυριών και το 44,5% των μη φτωχών δηλώνει οικονομική δυσκολία να αντιμετωπίσει έκτακτες, αλλά αναγκαίες δαπάνες ύψους, περίπου, 410 ευρώ.

– Περιβαλλοντικά προβλήματα από παρακείμενη βιομηχανία ή προβλήματα από την κυκλοφορία αυτοκινήτων δηλώνει ότι αντιμετωπίζει το 19,1% των νοικοκυριών, ενώ ποσοστό 13,0% των νοικοκυριών αναφέρει ως πρόβλημα τους βανδαλισμούς και την εγκληματικότητα στην περιοχή του.

– Το 52,4% των νοικοκυριών που έχουν λάβει καταναλωτικό δάνειο για αγορά αγαθών και υπηρεσιών, δηλώνει ότι δυσκολεύεται πάρα πολύ στην αποπληρωμή αυτού ή των δόσεων.