Διαδήλωση γυναικών που έγινε στις 8 Μαρτίου του 1917 στο Πέτρογκραντ, άνοιξε το δρόμο σε απεργίες που οδήγησαν στην ανατροπή του τσάρου.
Σημαντική ημερομηνία στο σοσιαλιστικό ημερολόγιο, ήταν η πρώτη μέρα της ρωσικής επανάστασης – η 8η Μάρτη (23 Φεβρουαρίου με το παλιό ρωσικό ημερολόγιο). Το μεσημέρι εκείνης της ημέρας, το 1917, δεκάδες χιλιάδες γυναίκες συγκεντρώθηκαν στη Νέβσκι Προπσέκτ, τη μεγαλύτερη λεωφόρο στο κέντρο της τότε πρωτεύουσας της Ρωσίας, το Πέτρογκραντ. Οι σημαίες και τα συνθήματα ήταν πατριωτικά, αλλά και ηχηρές εκκλήσεις για αλλαγή, όπως, «Ταίστε τα παιδιά αυτών που υπερασπίζονται την πατρίδα». Ο κυβερνήτης της πόλης, Α. Μπαλκ, είδε στο πλήθος «κυρίες της καλής κοινωνίας, πολλές αγρότισσες, σπουδάστριες και σε σύγκριση με προηγούμενες διαδηλώσεις, όχι πολλούς εργάτες».
Η επανάσταση άρχισε από γυναίκες
Το απόγευμα της ίδιας μέρας το κλίμα άρχισε να αλλάζει, όταν μπήκαν στη διαδήλωση εργάτριες υφαντουργίας από την περιοχή Βιμπόργκ, που απεργούσαν για τις ελλείψεις ψωμιού. Μαζί τους ήρθαν και συνάδελφοί τους και το πλήθος στη Νέβσκι άρχισε πια να φωνάζει «Ψωμί» και «Κάτω ο τσάρος»! Μέχρι να βραδιάσει, είχαν αρχίσει να απεργούν 100.000 εργάτες. Έγιναν συγκρούσεις με την αστυνομία, όταν εργάτες προσπάθησαν να περάσουν γέφυρα που συνέδεε το Βιμπόργκ με το κέντρο της πόλης.
Οι περισσότεροι διαλύθηκαν, αλλά αρκετές χιλιάδες πέρασαν περπατώντας στον πάγο του ποταμού Νέβα – κάτι επικίνδυνο στους -5 βαθμούς Κελσίου που ήταν η θερμοκρασία. Κάποιοι, εξοργισμένοι από την αστυνομική βία, άρχισαν να λεηλατούν καταστήματα καθ΄ οδόν προς τη Νέβσκι. Ο Κοζάκοι του Μπαλκ προσπάθησαν να διαλύσουν το πλήθος στη λεωφόρο. Δεν τα κατάφεραν κι αργότερα έγινε γνωστό ότι ήταν κυρίως νέοι έφεδροι, που δεν είχαν εμπειρία να διαχειρίζονται πλήθος. Αυτή η αδυναμία ενθάρρυνε εργάτες να έρθουν σε ακόμα μεγαλύτερους αριθμούς τις επόμενες μέρες. Στις 24 Φεβρουαρίου, 150.000 εργάτες είχαν βγει στους δρόμους. Έκαναν πορείες από βιομηχανικές περιοχές, περνούσαν γέφυρες, είχαν καταλάβει τη Νέβσκι, λεηλατούσαν καταστήματα, ανέτρεπαν τραμ και άμαξες. Στις γέφυρες εξελίσσονταν συγκρούσεις με αστυνομικούς και Κοζάκους. Στο πλευρό των εργατών ήρθαν φοιτητές, καταστηματάρχες, υπάλληλοι γραφείων… Ο Μπαλκ έλεγε ότι στο πλήθος ήταν «συνηθισμένοι άνθρωποι».
Πύρινοι λόγοι από… τον “Ιπποπόταμο”
Ιστορικοί διαφωνούν επί χρόνια, αν αυτές οι διαδηλώσεις ήταν αυθόρμητες, ή είχαν οργανωθεί από επαναστάτες. Άποψή μου είναι ότι ήταν περισσότερο αυθόρμητες, αλλά είχαν μια δική τους, εσωτερική οργάνωση, μέλη της οποίας έδιναν κατευθύνσεις στο πλήθος. Μετά, ήταν και η πολιτική τοπογραφία του Πέτρογκραντ – οι γέφυρες, ο Νέβσκι, η πλατεία Ζναμένσκαγια, το Παλάτι της Ταυρίδας ή έδρα της Βουλής –Δούμα – που ήταν βοηθητική για τις κινήσεις του πλήθους. Στις 24 Φεβρουαρίου, επίκεντρο έγινε η πλατείας Ζναμένσκαγια, όπου είχε συγκεντρωθεί μεγάλο πλήθος. Επαναστάτες ανέβηκαν στο άγαλμα του έφιππου Αλέξανδρου του 3ου – σύμβολο αμετακίνητης αυτοκρατορικής ισχύος που είχε το παρατσούκλι, «ο ιπποπόταμος». Από εκεί, οι επαναστάτες ζητούσαν την πτώση της μοναρχίας. Λίγοι άκουγαν τους πύρινους λόγους, αλλά δεν είχε σημασία. Ο κόσμος ήξερε τι ήθελε να ακούσει και η θέα και μόνο ανθρώπων να μιλούν ελεύθερα, μπροστά στην αστυνομία, ήταν αρκετή για να επιβεβαιώσει στο μυαλό τους, ότι γινόταν επανάσταση. Αργότερα εκείνο το απόγευμα, όταν τα πλήθη διαλύθηκαν, οι αστυνομικοί βρήκαν στη βάση του αγάλματος, την επιγραφή, «Ιπποπόταμος»…
- ΄Άρθρο του Ορλάντο Φίγκες, συγγραφέα του «Ρωσική Επανάσταση: Η τραγωδία ενός λαού», στον Guardian.
