…Και ο Εθνικός μας ποιητής, επηρεασμένος και από τον Θούριο του Ρήγα, γράφει στην απομόνωση τον «Ύμνο στην Ελευθερία!»
Το 1818, χρονιά που επέστρεψε ο Διονύσιος Σολωμός στην Ζάκυνθο από τις σπουδές του στην Ιταλία, ποτισμένος με φιλελεύθερες, δημοκρατικές κι επαναστατικές ιδέες, συνέπεσε η επιστροφή του εκείνη με την τρομοκρατία που επέβαλε στην Επτάνησο ο πρώτος αρμοστής της, τύραννος Θωμάς Μαίτλανδ, που κατεδίωξε μάλιστα τότε και τον νεαρό ποιητή ως… αντιδραστικό! Επέβαλε την τρομοκρατία γιατί όλοι οι κάτοικοι των νησιών ξεσηκώθηκαν εναντίον του αλλά και του «Συντάγματος» που συνέταξε ο ίδιος και επέβαλε απολυταρχικά στα νησιά.
Στην διαμαρτυρία που έκαναν οι Επτανήσιοι στον βασιλιά της Αγγλίας Γεώργιο Δ΄ -την οποία δεν δέχτηκε ο Μαίτλανδ-, την τελευταία φράση της συνέταξε και πρόσθεσε ο Σολωμός: «Θα ρωτήσουν οι μεταγενέστεροι από ευλάβεια προς τα ατυχήματα τη πατρίδος αυτής, θυγατέρες μιας δύσμοιρης μάνας: Ποιός τους έδωκε την ομορφιά με την ελευθερία; Και η ιστορία θα απαντήσει: Γεώργιος ο Τέταρτος».
Η πανέξυπνη αυτή αναφορά, φέρει χρονολογία 23-2-1821, ημέρα κηρύξεως της Επαναστάσεως στην Μολδοβλαχία από τον Υψηλάντη και ένα μήνα πριν από την έναρξη της Επαναστάσεως στο Μοριά. Αν η αναφορά είχε σταλεί στο Λονδίνο, οι υπογράφοντες, όλοι φιλικά προσκείμενοι στην Φιλική Εταιρία και τους δεχόταν όλο το προηγούμενο διάστημα ο Σολωμός στο σπίτι του και συζητούσαν για την μελλοντική Επανάσταση, σίγουρα θα εφυλακίζοντο. Και από το σπίτι του πέρασαν μεγάλες προσωπικότητες της Ζακύνθου αλλά και επαναστάτες, όπως οι Κολοκοτρώνης, Πετμεζάς Νικηταράς, Σουλιώτες και Ρουμελιώτες, μέχρι που ξέσπασε το κίνημα του Υψηλάντη στις Ηγεμονίες.
Όταν τα πράγματα ηρέμησαν, ο Σολωμός γράφει το 1822 και κυκλοφορεί την πρώτη του ποιητική συλλογή στα ιταλικά με τίτλο: «Rime improvisate del nonie signore Dionisio Conte Salomon Zacintio», εμπνευσμένη από τη φύση και τον έρωτα. Ήταν περιζήτητος κοσμικός τύπος των σαλονιών, αυτοσχεδιαστής ερωτικών στίχων και σύχναζε στις ταβέρνες πίνοντας με τους φίλους του, ανάμεσα τους και ο γιατρός Ροΐδης.
Το όνομα του Σολωμού κυκλοφορούσε στα στόματα όλων, όταν κατέφθασε στο νησί καλεσμένος του Γκύϊλφορδ, ο Σπυρίδων Τρικούπης για να δημιουργήσουν την Ιόνιο Ακαδημία. Ο Τρικούπης ζήτησε και είδε τον Σολωμό, ο οποίος του απάγγειλε ένα ιταλικό ποίημα, ως δείγμα των ποιητικών δημιουργημάτων του. Ο Τρικούπης τον διέκοψε και τον προέτρεψε να απαγγέλλει στην ελληνική σαν Έλληνας ποιητής και όχι σαν Ιταλός σε ξένη γλώσσα. « Το ποιητικόν σας τάλαντον, του είπε, σας επιφυλάσσει μίαν ωραίαν θέσιν εις τον Ιταλικόν Παρνασσόν. Αλλά αι πρώται θέσεις εν αυτώ, έχουν καταληφθεί. Ο ελληνικός Παρνασσός δεν έχει ακόμα τον Δάντη του». Ο Σολωμός απάντησε: «Δεν ξέρω ελληνικά πώς μπορώ να γράψω καλά;» Ο Τρικούπης επέμενε να την ξαναθυμηθεί την ελληνική γλώσσα και θα τον βοηθήσει και ο ίδιος.
Επηρεασμένος ο Σολωμός, έμαθε ελληνικά και συνέθεσε το πρώτο του ποίημα στην ελληνική: «Την είδα την Ξανθούλα, την είδα ψες αργά, που εμπήκε στην βαρκούλα, να πάη στην ξενιτιά».
Το πρώτο αυτό ποίημα, κατέστησε τον Σολωμό δημοφιλή στην Ζάκυνθο. Γιατί όταν μελοποιήθηκε, το τραγουδούσαν σ’ όλο το νησί κι ένα βραδάκι πήγαν στο σπίτι του και του έκαναν … καντάδα με την «Ξανθούλα»! Εκείνος, κατά τον Πολυλά, δεν μπόρεσε να κρύψει την έντονη συγκίνηση του. Μαθαίνει τον θάνατο του φίλου του λόρδου Βύρωνα στις 19-4-1824 και του αφιερώνει ποίημα, ενώ σε άλλο για την όμορφη Φραγκίσκα, θα μείνει ιστορική η φράση « …όμορφος κόσμος ηθικός, αγγελικά πλασμένος…»
Μέσα του ενισχύεται η πατριωτική ιδέα, μυείται στην ιστορία του Γένους επηρεάζεται από την Οθωμανική σκλαβιά τεσσάρων αιώνων, διαβάζει τον Θούριο του Ρήγα και καταφεύγει στην ερημική έπαυλη στο λόφο του Στράνη και απομονωμένος γράφει τον «Ύμνο στην ελευθερία», κάτω από την παρακολούθηση και την τρομοκρατία της Βρετανικής Διοίκησης… Έτσι συνέταξε τα πρώτα τετράστιχα « Σε γνωρίζω από τον κόψι του σπαθιού την τρομερή, σε γνωρίζω από την όψη που με βία μετράει τη γη. Απ’ τα κόκκαλα βγαλμένη των Ελλήνων τα ιερά και σαν πρώτα αντρειωμένη Χαίρε ώ χαίρε Ελευθεριά!»
Στις 23 Μαΐου 1825 μέσα σ’ ένα μήνα, ολοκληρώνει τον Ύμνο, που απαγγέλλουμε οι Έλληνες σε μελωδίες του κερκυραίου μουσουργού φίλου του, Νικολάου Μάντζαρου. Όσο ζούσε ο Σολωμός ήταν θούριος, το 1865 καθιερώθηκε επισήμως ως Εθνικός Ύμνος!
