Στο κολέγιο Laruns, στη νοτιο-ανατολική Γαλλία, οι δίγλωσσοι μαθητές που μιλούν γαλλικά και οξιτανικά σφυρίζουν αδιάκοπα κατά τη διάρκεια του μαθήματος, αναβιώνοντας μία λησμονημένη γλώσσα που χρησιμοποιείται ακόμη σε ορεινές περιοχές της Μεσογείου, από την Ελλάδα μέχρι τις Κανάριες Νήσους.
«Hou Baptista, apera lo medecin!» σφυρά μπροστά στους μαθητές ο Φιλίπ Μπιου, ο οποίος διδάσκει στο Πανεπιστήμιο του Pau, αλλά έχει έρθει για να βοηθήσει τη συνάδελφό του Νίνα Ροτ, που διδάσκει την οξιτανική γλώσσα στο κολέγιο του Laruns.
Με τα δύο δάκτυλα κάτω από τη γλώσσα, ο Πολ, 12 ετών, εξασκείται σφυρίζοντας τη φράση του Φιλίπ Μπιου προκαλώντας το ενθουσιώδες χειροκρότημα των συμμαθητών του. Στη συνέχεια μεταφράζει στα γαλλικά: «Baptiste, appelle le medecin!» (Μπατίστ, φώναξε τον γιατρό!).
Διασκεδασμένη, η Νίνα Ροτ εξηγεί ότι «για να μπορούν να σφυρίξουν, οι μαθητές πρέπει πρώτα να γνωρίζουν οξιτανικά. Και αφού τους διασκεδάζει να σφυρίζουν, κάνουν ταχεία πρόοδο στα οξιτανικά».
Μαθητές ή φοιτητές, είναι λίγοι αυτοί που μαθαίνουν αυτήν την παλιά γλώσσα, που αναβιώθηκε από έναν ειδικό του ήχου στη δεκαετία του ΄50.
«Είναι λιγότερο πληκτικό από τα αγγλικά. Είναι παιγνίδι», λέει ο Πολ, την ώρα που δύο συμμαθήτριές του παραπονιούνται ότι δεν μπορούν να βγάλουν ούτε ήχο στο σφύριγμα.
Ένας έλληνας μετρ από την Εύβοια
Αυτή τη μέρα, ένα έλληνας μετρ που εξασκεί τη γλώσσα του σφυρίγματος στο χωριό του, στην Αντιά της Εύβοιας, παρακολουθεί το μάθημα: «Καλημέρα», σφυρίζει στα ελληνικά ο Παναγιώτης Τζαναβάρης. «Καλημέρα» του απαντούν σφυρίζοντας οι μαθητές.
Ο καθηγητής Μπιου επιμένει ότι οποιαδήποτε γλώσσα μπορεί να αναπαραχθεί στη γλώσσα του σφυρίγματος.
Γλωσσικός θησαυρός
Η αναβίωση της παράδοσης της γλώσσας του σφυρίγματος ξεκίνησε από την Μπεάρν της νοτιοδυτικής Γαλλίας στη δεκαετία του ΄50 από τον ειδικό του ήχου Ρενέ-Γκι Μπισνέλ, ο οποίος πραγματοποίησε μία πρώτη μελέτη για τη γλώσσα του σφυρίγματος στο Άας, ένα χωριό 70 κατοίκων στα Πυρηναία.
Διαπίστωσε ότι οι κάτοικοι του χωριού το είχαν συνήθεια να επικοινωνούν μεταξύ σε μεγάλες αποστάσεις, από πλαγιά σε πλαγιά, χάρις σε σφυρίγματα που μπορούν να ακουστούν σε απόσταση 2 χιλιομέτρων και αναπαράγουν την μπεαρνέζικη διάλεκτο.
Ο Μαρσέλ Λασκιρέτ, 76 ετών, γιος και ανηψιός «σφυρικτών», είναι ένας από τους τελευταίους που συνεχίζουν την παράδοση.
«Όταν ήμουν παιδί, όλοι μιλούσαν σφυρίζοντας. Αλλά, αν και η μπεαρνέζικη διάλεκτος μεταφερόταν από γονείς σε παιδιά στο σπίτι, δεν έγινε το ίδιο με το σφύριγμα, που μεταφερόταν μεταξύ των παιδιών στα παιγνίδια στον δρόμο».
Η γλώσσα θα είχε χαθεί οριστικά χωρίς το πείσμα λίγων πιστών που από το 2011 μέσα από την οργάνωση Lo Siular d’ Aas (οι σφυρικτές του Άας) προστατεύουν και αναπτύσσουν την πρακτική, που είναι κοινή στις ορεινές περιοχές της Μεσογείου, από τις ισπανικές Κανάριες Νήσους μέχρι την Ελλάδα και από το Μαρόκο μέχρι την Τουρκία.
Ο πρόεδρος της οργάνωσης, ο Ζεράρ Πισέ (Ferard Pucheu), συνταξιούχος καθηγητής εξηγεί ότι το 2006 πήγε στην πηγή της γλώσσας αυτής: «Παρακολουθήσαμε τη μέθοδο εκμάθησης στην Γκομέρα (στις Κανάριες Νήσους) και αυτό μας παρακίνησε. Είπαμε ότι πρέπει να μεταφέρουμε τη μέθοδο στα μέρη μας. Έχουμε έναν γλωσσικό θησαυρό και πρέπει να τον διατηρήσουμε».
Master class στο Πανεπιστήμιο του Pau
Η ημέρα τελειώνει στο πανεπιστήμιο του Pau με ένα master class από τον έλληνα μετρ με την ευκαιρία της λήξης των μαθημάτων του Φιλίπ Μπιου. Είναι ένα σεμινάριο που ολοκληρώνει το προαιρετικό πανεπιστημιακό μάθημα της οξιτανικής γλώσσας και απευθύνεται σε προπτυχιακούς φοιτητές.
Στην αίθουσα μικρός αριθμός φοιτητών, αλλά παρόντες είναι οι καλύτεροι «σφυρικτές», όπως ο Μπερνάρ Μικέ, 65 ετών από το Ογκέ.: «Εμείς σφυρίζουμε με τα δύο δάκτυλα. Οι Έλληνες από την πλευρά τους σφυρίζουν χωρίς δάκτυλα και αυτό κάνει τον ήχο μελωδικότερο…».
