Η εποχή προστατεύει αποτελεσματικά τον εαυτό της μέσα από την ακατανοησία της. Μέχρι τώρα τα έχει επαρκώς καταφέρει. Περνάει σχεδόν «απαρατήρητη» και ως τέτοια παραμένει δυσεξήγητη.
Του Λευτέρη Κουσούλη*
Τα πρωτόγνωρα χαρακτηριστικά της, που εκρηκτικά παίρνουν στις ευρωπαϊκές χώρες διάφορες πολιτικές εκφράσεις, με ακραίες διεκδικήσεις και ρητορική ένταση, γεννούν αμηχανία και η δυσκολία μιας εύκολης ερμηνείας τους προσθέτει εντυπωσιασμό στο εντυπωσιακό του πράγματος.
Η θεωρία, φιλόδοξη και πάντα σχεδόν αλαζονική, δεν μπορεί να παραιτηθεί από το μέτωπο της ερμηνείας. Νομίζει ότι διαθέτει για όλα έννοιες γενικής εφαρμογής, το κλειδί για τις κλειστές πόρτες του νου.
Και κάθε τόσο επανέρχεται με σκουριασμένα σχήματα και παρωχημένες έννοιες. Από το σκουριασμένο σχήμα δεξιά – αριστερά, μέχρι τη διάσημη και δημοφιλή και διακομματική έννοια του λαϊκισμού. Η πραγματικότητα κλονίζει τις λέξεις. Ο λαϊκισμός όμως, ως λέξη, ως έννοια, ως πλαίσιο ερμηνευτικό, διατηρεί την αντοχή του και διασώζει τον φθαρμένο εννοιολογικά εαυτό του.
Προβληματική η έννοια από τη σύλληψή της, έχει σήμερα εξελιχθεί σε χλιαρή ζελατίνα. Έτσι εύκολα προσαρμόζεται σε άρθρα, σε βιβλία, σε συνέδρια και δημόσιες συζητήσεις. Αυτό το εύρος της έννοιας μας μιλάει για το μέγεθος της αχρηστίας της.
Προφανώς οι χρήστες του όρου εννοούν ή αναφέρονται πάντα σε έναν παροξυσμό. Έναν παροξυσμό που ορίζει ως σταθερό και διαρκές δεδομένο, κύριο και καθοριστικό, την πραγματικότητα γύρω από τον λαό και την οντότητά του, ως τελικό κριτή και ως έσχατη αναφορά.
Ο λαϊκισμός ως πρακτική επικοινωνίας, ως ρητορική έξαρση, ως στρατηγική πειθούς και κυριαρχίας, ως χειραγώγηση, ρίχνει το βάρος από πλευράς κατανόησης στις ηγεσίες. Στους εκφραστές. Σε αυτούς ο ύμνος, σε αυτούς και η μομφή.
Ο λαϊκισμός είναι οργανωμένος αρχικά από μία «κορυφή» και ως ορμητικό ποτάμι ξεχύνεται από τις εξέδρες της εκφώνησής του και οι αποδέκτες, κοινωνοί των εμπνευστών, παρασύρονται στο πέρασμά του. Δεν είναι ο λαός λαϊκιστής, οι ηγέτες κάνουν τον λαϊκισμό να ανθήσει.
Στο βάθος αυτής της απόπειρας ερμηνείας αγνοείται ή υποτιμάται το υπόβαθρο της συμμετοχής και της σύμπραξης του λαϊκού παράγοντα, που προσέρχεται εκούσια στο σχέδιο αυτό της εις βάρος του κυριαρχίας.
Αν αυτό το ερμηνευτικό βήμα είχε χθες μια αξία, σήμερα παρεμποδίζει την κατανόηση και γίνεται ανάχωμα στη συνειδητοποίηση.
Η κατάσταση στη Δύση, η αμφισβήτηση, η οξύτητα, η εχθρότητα, ο εθνικισμός και όσα μπορεί ακόμα κανείς να προσθέσει δεν είναι εκδηλώσεις λαϊκισμού, όπως εύκολα σπεύδει η θεωρία να επαναλάβει.
Είναι η εξάντληση και η αγωνία μιας εποχής. Είναι η εκπνοή ενός νοήματος που κέρδισε τους ανθρώπους μετά το 1950 και σιγά-σιγά εξατμίστηκε μέσα στο όριο της κατακτημένης ευμάρειας και τον αχρησιμοποίητο πολιτικό χώρο ελευθερίας.
Η γραμμική εξέλιξη έλαβε τέλος.
Όσα συμβαίνουν και εδώ και στην Ευρώπη μας μιλάνε για την υστέρηση της αιφνιδιασμένης συνείδησης να κατανοήσει, να αποδεχτεί και να αντιταχθεί στις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται μπροστά της, με τρόπο κοινωνικά δημιουργικό και πολιτικά διαλεκτικό.
Ο λαϊκισμός δεν ανιχνεύει το βάθος της καθυστέρησης της συνείδησης, ως πρόσληψη του πραγματικού κόσμου. Εκεί που νομίζουμε ότι ανθεί ο λαϊκισμός, είναι ο μαρασμός μιας κοινωνίας που μιλάει.
Είμαστε μπροστά στην έκρηξη της παρακμής.
*Ο Λευτέρης Κουσούλης γεννήθηκε στην Ελίκα Λακωνίας το 1952. Γυμνάσιο στη Σπάρτη. Λύκειο στους Μολάους. Σπούδασε στην Πάντειο και στη Γαλλία, την πολιτική και τα φαινόμενα εξουσίας. Από τα φοιτητικά του χρόνια έχει ιδιαίτερα ασχοληθεί με τη μελέτη των μηχανισμών κοινωνικής και πολιτικής επιρροής. Οδηγός του επιστημονικού προβληματισμού του είναι η πρόταση: Μετά την επιστροφή του από τη Γαλλία, εργάστηκε για λίγα χρόνια ως ωρομίσθιος καθηγητής. Από το 1995 και ως σήμερα εργάζεται στο χώρο του στρατηγικού σχεδιασμού και της επικοινωνίας με την εταιρεία «Λέγειν & Πράττειν» (www.legeinandprattein.gr). Είχε τη πρωτοβουλία για την ίδρυση του εκδοτικού οίκου «Το Πέρασμα», που στο σύντομο βίο του εξέδωσε 15 τίτλους. Ο Λευτέρης Κουσούλης, αρθρογραφεί συχνά στον Τύπο καθώς και στο Διαδίκτυο, τόσο για την πολιτική, όσο και για άλλες καθημερινές πλευρές της ύπαρξης. Επιλεγμένα κείμενά του έχουν γίνει αντικείμενο έκδοσης. Μέχρι τώρα έχουν κυκλοφορήσει:
- Κείμενα για την Πολιτική & την Επικοινωνία(2007)
- Ήττα της Πολιτικής –18 θέσεις απέναντι(2008)
- Αναμνήσεις από το Βίτενμπεργκ –Όψεις του αδιεξόδου και η αναζήτηση της αισιοδοξίας(2009)
- Σταθεροί Τόποι(2012)
- Έξω από το καταφύγιο –Κείμενα για τη συνειδητοποίηση(2013).
- 10+10, (2014)
Όλα τα βιβλία κυκλοφορούν από τις «Μεταμεσονύκτιες Εκδόσεις».
