Η αδυναμία μας ως λαός να αντιληφθούμε το μέγεθος της παρακμής που υφίσταται στην πολιτική ζωή, αλλά και στις συνέπειες που έχει αυτή παρακμή, οφείλεται, σε μεγάλο βαθμό, στην αποποίηση των ευθυνών μας και του ρόλου μας, σε προσωπικό, όσο και σε συλλογικό (πολιτικό) επίπεδο. «Τι με νοιάζει εμένα που οι Τούρκοι μιλάνε για Γαλάζια Πατρίδα;» – «Εγώ φταίω για την οικονομική κρίση της χώρας;» – «Γιατί να ασχοληθώ με το ότι η Καλλιθέα έχει γεμίσε λακούβες και η εγκληματικότητα έχει πιάσει ταβάνι;». Από τα αμιγώς τοπικά, έως το εθνικά ζητήματα, η στάση αυτή έχει ακριβώς την ίδια αιτία και τις ίδιες συνέπειες: ελλιπής πολιτική παιδεία και απώλεια της ελευθερίας μας.
Του Δημήτρη Γκίκα*
Η ελευθερία, ατομική ή πολιτική, εξαρτάται από τη συνειδητοποίηση των ευθυνών και του ρόλου που ο καθένας ξεχωριστά και όλοι μαζί έχουμε για να τη διαφυλάξουμε ή να την αποκτήσουμε. Αν τέτοια στάση ζωής έκανε την εμφάνισή της σε άλλες στιγμές της ιστορίας μας, ο ελληνικός λαός απλώς δεν θα υπήρχε. Τι ένοιαζε, δηλαδή τους παππούδες μας που ζούσαν στη Θεσσαλία η Μακεδονία ή η Κρήτη που ήταν κάτω από τουρκικό ζυγό; Γιατί θα έπρεπε να απασχολεί τον Έλληνα που ζούσε στην Πελοπόννησο η τύχη των Επτανήσων; Γιατί οι απόδημοι Έλληνες έπρεπε να ενδιαφερθούν για την τύχη της Ελλάδας, αφού αυτοί μια χαρά ζούσαν σε άλλες χώρες, είχαν κάνει περιουσίες, είχαν εξασφαλίσει έστω τα προς το ζην;
Η αίσθηση της ευθύνης είναι δυσβάσταχτη. Οι υπαρξιστές το είχαν αντιληφθεί αυτό. Ο Ζαν – Πολ Σάρτρ θεωρούσε ότι το σύμπαν είναι ακαθόριστο. Αυτό προσφέρει στον άνθρωπο τεράστια περιθώρια ελευθερίας, προκαλεί, όμως και απίστευτη απόγνωση. Η αντίληψη της ελευθερίας απαιτεί τεράστιο ηθικό βάρος, γιγάντια αίσθηση ευθύνης κι ο άνθρωπος αισθάνεται ναυτία μπροστά στο μέγεθός τους.
Όμως, ο ελληνικός λαός έδειξε ότι είχε κάποτε τα κότσια και το ηθικό ανάστημα αυτή την άβυσσο να την κοιτάξει στα μάτια, να αναλογιστεί την ευθύνη του και να πράξει ανάλογα. Πρόκρινε την αυτοθυσία, την ανάληψη αγώνων που έμοιαζαν ακατόρθωτοι, τη γενναιότητα και τη θέληση.
Σήμερα; Σήμερα κυριαρχεί μια αίσθηση συλλογικής ραθυμίας. Δεν θέλουμε την ιστορική ευθύνη, αποποιούμαστε τη γενναιότητα, λοιδωρούμε τη θέληση, προσπερνάμε τη λακούβα, χωρίς να νοιαζόμαστε αν ο άλλος πίσω μας θα πέσει σ’ αυτήν. Έχουμε φτάσει ν’ αποκαλούμε ακραία την αντίληψη ότι η ελευθερία χρειάζεται συνεχή επαγρύπνηση κι ότι μια περίοδος ευημερίας δεν είναι κάτι μόνιμο, ότι ενδέχεται να ξαναχρειαστεί να σηκώσουμε ανάστημα – ατομικό και συλλογικό. Αυτό μας διδάσκει πολλάκις η Ιστορία μας κι οφείλουμε να την ακούσουμε!
Σε λίγες ημέρες θα γιορτάσουμε πάλι την επέτειο του ’40. Μια επέτειο που θα έπρεπε να συνιστά συνεχή υπενθύμιση της αδιάκοπης ευθύνης που έχουμε ως λαός και ως ελεύθεροι άνθρωποι να διαφυλάττουμε Θερμοπύλες. Κι όμως, αυτές οι επέτειοι έχουν χάσει πια τη σημασία τους, έχουν ευτελιστεί σε ντροπιαστικό βαθμό. Κατάντησαν πανηγυράκι κι η κατάντια αυτή είναι ευθύνη όλων μας.
Η επέτειος του ’40 δεν πρέπει να αφεθεί να καταλήξει μια υπενθύμιση του πόσο αλλάξαμε προς το χειρότερο. Αντίθετα, πρέπει να ξαναστήσουμε τα αλλοτινά πρότυπα στο βάθρο που τους αξίζει. Αυτό οφείλουμε να κάνουμε, για μας και τα παιδιά μας. Διότι μπροστά στην άβυσσο της ευθύνης που απαιτεί η ελευθερία δεν μας επιτρέπεται να στεκόμαστε αδρανείς, αήθεις, έντρομοι…
- Ο Δρ Δημήτριος Γκίκας, είναι εκπαιδευτικός, με σπουδές στους τομείς της Θεολογίας και Θρησκειολογίας, της Φιλοσοφίας και Ιστορίας. Είναι διδάκτωρ Πολιτικής Φιλοσοφίας του Ιόνιου Πανεπιστημίου. Είναι, επίσης συγγραφέας πολλών βιβλίων, αρθρογράφος και ραδιοφωνικός παραγωγός.
