Στην «πρώτη προκριματική φάση» μπαίνει ο ελληνοτουρκικός διάλογος με την επικείμενη συνάντηση του Γ. Γεραπετρίτη με τον Τούρκο ομόλογό του Χ. Φιντάν στις 8 Νοεμβρίου στην Αθήνα. Η έκβαση της «πρώτης προκριματικής φάσης» θα καθορίσει αν θα υπάρξει και η «δεύτερη φάση», όπως και το αν ύστερα απ’ όλα αυτά φανεί στον ορίζοντα η Χάγη.
Το καλάθι που κρατάει η κυβέρνηση είναι μικρό, ωστόσο, αν υπάρχει μία χαραμάδα, θα επιχειρηθεί να αξιοποιηθεί, χωρίς την παραμικρή παρέκκλιση από τις ελληνικές «κόκκινες γραμμές».
Καλή συγκυρία
Η συζήτηση Αθήνας-Αγκυρας φτάνει στον πολιτικό πυρήνα σε μια συγκυρία, η οποία, όπως εκτιμούν ασφαλείς κυβερνητικές πηγές, είναι η καλύτερη δυνατή. Η Ελλάδα βρίσκεται στην καλύτερη διπλωματική και στρατιωτική κατάσταση, σε αντίθεση με την Τουρκία, η οποία βρίσκεται στο επίπεδο των χειρότερων σχέσεών της με τη Δύση, λόγω της στάσης της και στον πόλεμο της Ουκρανίας, αλλά και στον πόλεμο στη Μέση Ανατολή. Η Ελλάδα έχει την ισχυρότερη διπλωματική θέση που είχε τις τελευταίες δεκαετίες, έχοντας ενισχύσει τις σχέσεις της και με τον ΟΗΕ, έχοντας αναβαθμίσει τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ και έχοντας κατακτήσει πρωταγωνιστικό ρόλο στην Ε.Ε. Ταυτόχρονα, έχει τις αμυντικές συμφωνίες με τις ΗΠΑ και τη Γαλλία και έχει ενισχύσει καθοριστικά τον αμυντικό εξοπλισμό της με τα Rafale, τις Belh@rra, τα F-16 Viper, τα F-35 κ.λπ. Τα πλεονεκτήματα της Τουρκίας παραμένουν ο μεγάλος πληθυσμός της, που λύνει και το δημογραφικό της, και η εγχώρια παραγωγή οπλικών συστημάτων.
Η κυβέρνηση, χωρίς να συζητά τίποτε άλλο πέραν της οριοθέτησης της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας, επιχειρεί την εκμετάλλευση της θετικής συγκυρίας, χωρίς καμία διάθεση απόστασης από την πάγια εθνική γραμμή και πολύ περισσότερο χωρίς καμία διάθεση να γίνουν δεκτές οι αναθεωρητικές απαιτήσεις της Τουρκίας.
Ετσι, στις 8 Νοεμβρίου οι δύο υπουργοί Εξωτερικών, σε μια on-off συνάντηση, θα συζητήσουν το εύρος της διαπραγμάτευσης. Οπως τονίζει στον Ελεύθερο Τύπο της Κυριακής ανώτερη κυβερνητική πηγή, αν η Τουρκία θέσει κι άλλα ζητήματα πέραν της οριοθέτησης της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας, όπως π.χ. ζητήματα κυριαρχίας ή «τουρκικής μειονότητας» στη Θράκη ή «λύσης-πακέτο», τότε «η συζήτηση τελειώνει εκεί». Η πιθανότερη εξέλιξη μάλλον φαίνεται να είναι αυτή.
Αν, όμως, η Τουρκία δεχθεί τη συγκεκριμένη ατζέντα, τότε οι συνομιλίες θα περάσουν στη «δεύτερη φάση», η οποία θα είναι και «η τεχνική φάση». Δηλαδή, ειδικοί επιστήμονες και χαρτογράφοι και από τις δύο χώρες -υπό την εποπτεία των ΥΠΕΞ- θα προσπαθήσουν να τοποθετήσουν επακριβώς τις γραμμές στον χάρτη. Πού ακριβώς, δηλαδή, χωρίζουν τα ελληνικά και τα τουρκικά δικαιώματα. Εφόσον -πράγμα δύσκολο-υπάρξει συμφωνία και επί χάρτου, τότε στη συνάντηση Κυρ. Μητσοτάκη-Τ. Ερντογάν, που θα γίνει τον Ιανουάριο του 2025 στην Αγκυρα, μπορεί να υπάρξει συζήτηση για τη σύναψη συνυποσχετικού για την προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
Οι διεργασίες είναι έντονες, αλλά καμία από τις δύο πλευρές, και σίγουρα η ελληνική, δεν βρίσκεται πάνω σε κάποιο ροζ συννεφάκι… Οι δυσκολίες είναι πάρα πολλές και οι προσδοκίες πολύ λιγότερες.
Plan B
Αν, όπως είναι και το πιθανότερο, ναυαγήσει ο διάλογος, τότε υπάρχει ένα plan B: Πως θα διατηρηθούν ήρεμα τα νερά στο Αιγαίο, χαμηλοί οι πολιτικοί τόνοι και καλό το κλίμα στις σχέσεις των δύο χωρών με αμοιβαίο όφελος. Οι ίδιες πηγές επισημαίνουν ότι «δεν πρέπει να θεωρηθεί δεδομένο» το καλό κλίμα στις σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας, εφόσον υπάρξει διπλωματικό αδιέξοδο. Π.χ. οι πολύ περιορισμένες παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου, που ξεκούρασαν την Αεροπορία και βοήθησαν να εξοικονομηθούν εκατομμύρια ευρώ σε καύσιμα μαχητικών, η συνεργασία στο Μεταναστευτικό -κυρίως σε ό,τι αφορά τον καλύτερο έλεγχο των διακινητών-, οι αμοιβαία επωφελείς εμπορικές συμφωνίες και η βίζα σε Τούρκους πολίτες, που ενίσχυσαν τις τοπικές οικονομίες στα 10 ελληνικά νησιά του Β. Αιγαίου, δεν πρέπει να θεωρούνται δεδομένα. Ωστόσο, είναι σημαντικό να παραμείνουν χαμηλές οι εντάσεις στο Αιγαίο, σε μια εποχή πολέμων και κινδύνου γενικευμένης αστάθειας και ρευστότητας.
Κρίσιμη παράμετρος και για τα Ελληνοτουρκικά, αλλά και για το Κυπριακό, παραμένουν οι ακραίες φωνές και των δύο πλευρών. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Χ. Φιντάν, σε μια εκτενή συνέντευξη που έδωσε στο τουρκικό τηλεοπτικό δίκτυο Haber Global, μίλησε με ένταση για την «παραπληροφόρηση» που γίνεται από ακραίους τουρκικούς κύκλους, οι οποίοι μιλούν για «υποχωρητικότητα» της τουρκικής κυβέρνησης απέναντι στην Ελλάδα. Είπε χαρακτηριστικά: «Οταν πηγαίνεις στην παραπληροφόρηση, το περιστατικό εξελίσσεται σε άλλη διάσταση. Τις περισσότερες φορές λέγεται κάτι γιατί “έτσι είναι”, χωρίς καμία βάση, χωρίς κανένα σημείο αναφοράς. Τα θέματα εξωτερικής πολιτικής είναι σοβαρά, δεν είναι αστεία. Πρέπει να προσεγγίζονται με προσοχή».
Μπροστά μας βρίσκονται 3 κρίσιμες εβδομάδες. Και όπως διαβεβαιώνουν κυβερνητικοί κύκλοι, ο Κυρ. Μητσοτάκης δεν έχει καμία πρόθεση, αλλά ούτε και λόγο να προχωρήσει σε αμφιλεγόμενες «λύσεις», όπως έκανε π.χ. ο Αλ. Τσίπρας με τη Συμφωνία των Πρεσπών, βάζοντας απέναντί του όχι μόνο την Ιστορία, αλλά και τη μεγάλη πλειονότητα του ελληνικού λαού.
Χαμηλές προσδοκίες για το Κυπριακό
Παρακολούθημα της έκβασης των ελληνοτουρκικών συνομιλιών θα είναι, κατά πάσα πιθανότητα, και η εξέλιξη ή όχι στο Κυπριακό. Το μόνο χειροπιαστό όφελος είναι ότι ύστερα από αρκετά χρόνια, με την αποτελεσματική παρέμβαση της ελληνικής διπλωματίας, βγήκε από το «ψυγείο» του ΟΗΕ και βρίσκεται στις προτεραιότητες του Οργανισμού. Δεν είναι τυχαίο από αυτήν την άποψη ότι επανεκκίνησαν οι τριμερείς συνομιλίες και συμμετέχει σε αυτές ο ίδιος ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, Α. Γκουτέρες.
Και για το Κυπριακό οι προσδοκίες δεν είναι μεγάλες, καθώς για την ελληνοκυπριακή πλευρά δεν τίθεται καν θέμα συζήτησης, π.χ. για διχοτόμηση της Κύπρου ή για αναγνώριση του τουρκοκυπριακού ψευδοκράτους, που θέτουν με ένταση το τελευταίο διάστημα οι κ.κ. Ερντογάν και Τατάρ.
ΑΝΟΙΧΤΟ ΜΕΤΩΠΟ ΜΕ ΤΑ FAKE NEWS
Ο Αντώνης Σαμαράς και οι… υπερπατριώτες
Ο Κυρ. Μητσοτάκης, μιλώντας για «υπερπατριώτες» ή «πατριώτες της φακής», ασφαλώς δεν συμπεριελάμβανε, σύμφωνα με το Μέγαρο Μαξίμου, τον Α. Σαμαρά. Αλλωστε, το είπε και ο πρωθυπουργός μιλώντας από τις Βρυξέλλες: «Επιτρέψτε μου να κάνω μια διάκριση μεταξύ των απόψεων του κ. Σαμαρά και των υπόλοιπων φωνών που ακούγονται γύρω από τα ζητήματα αυτά».
Η απουσία του πρώην πρωθυπουργού, μαζί με τον Κ. Καραμανλή από τη γιορτή για τα 50 χρόνια από την ίδρυση της Ν.Δ., ασφαλώς δεν προκάλεσε ρίγη συγκινήσεως στο Μέγαρο Μαξίμου. Ούτε η ομιλία του Α. Σαμαρά στην Κύπρο, η οποία στηρίχθηκε επάνω σε ένα «ακούγεται», προκάλεσε χαρά στην κυβέρνηση, και μάλιστα σε μια κρίσιμη καμπή των ελληνοτουρκικών συνομιλιών. Ωστόσο, όπως διαβεβαιώνουν κυβερνητικές πηγές, δεν υπάρχει περίπτωση να ταυτιστεί ο πρώην πρωθυπουργός με τους «ακραίους» λαϊκιστές τύπου Κυρ. Βελόπουλου και Α. Λατινοπούλου. Οι απόψεις του Α. Σαμαρά για τα εθνικά θέματα είναι γνωστές και σεβαστές.
«Ψεκασμένη Δεξιά»
Ομως, το μέτωπο της κυβέρνησης απέναντι στην «ψεκασμένη Δεξιά» και τα fake news που διακινεί θα παραμείνει ανοιχτό. Ούτε τα μυθεύματα του Κυρ. Βελόπουλου, που έχει πάρει «εργολαβία» τον πατριωτισμό σαν τις κηραλοιφές, ούτε η «υπερπατριωτική φιγούρα» της Α. Λατινοπούλου, που φωτογραφίζεται «υπερήφανη» ανάμεσα στους τουρκόφιλους Ορμπαν και Λεπέν, θα μείνουν πια στο απυρόβλητο.
Οι θετικές εξελίξεις στο Μεταναστευτικό, με την Ελλάδα στην πρώτη γραμμή για πιο αυστηρή φύλαξη των ευρωπαϊκών συνόρων και δημιουργία μηχανισμών για γρήγορες επιστροφές των παράνομων μεταναστών στις πατρίδες τους ή σε τρίτες ασφαλείς χώρες από τις οποίες έρχονται στην Ευρώπη (π.χ. Τουρκία), αφοπλίζουν τη βασική επιχειρηματολογία των «υπερπατριωτών». Οπως εκτιμά η κυβέρνηση, οι εξελίξεις για το Μεταναστευτικό, αλλά και οι εξελίξεις στα Ελληνοτουρκικά, θα αφήσουν τους «πατριώτες της φακής» χωρίς αφήγημα και με μοναδική παρέα τα fake news και τις ψεκασμένες θεωρίες τους.
