Έχτε σκεφτεί ποτέ πόσα απίθανα αντικείμενα έχουν ανασυρθεί από ναυάγια; Από τυρί μέχρι αρχαίο υπολογιστή, κοσμήματα, ρολόγια και κρασιά;
«Πόσο θα ‘θελα ένα πρωί να στέγνωνε η θάλασσα έστω για μια μέρα…», έλεγε φίλος και τα μάτια του γυάλιζαν από λαχτάρα.
«Γιατί αυτό;» ρωτούσαμε, δήθεν αφελώς αφού γνωρίζαμε την απάντηση: «Για να ψάξω να βρω όσο το δυνατόν πιο πολλά ναυάγια… Να ανακαλύψω κρυμμένους θησαυρούς… περπατώντας», μας έλεγε και σκοτείνιαζε αμέσως καταλαβαίνοντας ότι ποτέ δεν θα στέγνωνε η θάλασσα, τουλάχιστον όσο ζούσαμε.
Όμως είχε πάντα πρόχειρο στον αφρό της σκέψης του, ο φίλος, τα απίθανα ευρήματα από ναυάγια που ανασύρθηκαν από τον βυθό.
«Το ξέρετε ότι υπάρχουν περίπου τρία εκατομμύρια βυθισμένα πλοία στις θάλασσες του κόσμου;» μας ενημέρωνε ο φίλος, που «έφυγε» νωρίς από τον κόσμο μας, αφήνοντας ως τελευταία επιθυμία να αποτεφρωθεί και η στάχτη του να σκορπιστεί στο Αιγαίο… Τώρα πια κείτεται – έστω ένα μόριο της τέφρας του – πλάι σε κάποιο σπασμένο καράβι…
Κι εμείς ακόμα θυμόμαστε τα πιο συναρπαστικά αντικείμενα που είχαν ανασυρθεί από το έρεβος των βυθών στο φως των ανθρώπων.
Τυρί ωρίμανσης 350 χρονών!
Το Stora Kronan ήταν ένα σουηδικό πολεμικό πλοίο – η ναυαρχίδα του σουηδικού πολεμικού ναυτικού στη Βαλτική – και ένα από τα μεγαλύτερα καράβια που έπλεαν στις θάλασσες του κόσμου στη δεκαετία του 1670. Ωστόσο ακόμα και τα μεγαλύτερα πλοία δεν μπορούν να νικήσουν τη μοίρα τους… Την 1η Ιουνίου του 1676, το Κρόναν ενώ έπλεε ορειοανατολικά του Hulterstad, στη Σουηδία, πήρε κλίση όταν έκανε μια απότομη στροφή κάτω από δύσκολες καιρικές συνθήκες. Τότε άρπαξε φωτιά η πυρίτιδα που μετέφερε, το σκαρί φούντωσε και το τέλος ήρθε γρήγορα. Το πολεμικό καράβι πήρε μαζί του στον βυθό 800 άνδρες, ένα χρηματοκιβώτιο γεμάτο ασημένια και χρυσά νομίσματα, πανάκριβο στρατιωτικό εξοπλισμό και την… ιστορία του.
Κι έτσι έμενε να ρεύει στο σκοτεινό βυθό μέχρι που το 1980 ένας ερασιτέχνης ερευνητής ανακάλυψε την ακριβή θέση του ναυαγίου. Μέχρι σήμερα έχουν ανακτηθεί περισσότερα από 30.000 αντικείμενα του πλοίου, τα περισσότερα υψηλής αξίας. Το 1982 βρέθηκε μια συλλογή από 255 χρυσά νομίσματα, τα περισσότερα δουκάτα. Έχουν βρεθεί επίσης πολλά μουσικά όργανα, μεταξύ των οποίων μια τρομπέτα και τρία βιολιά
Από όλα αυτά ένα όμως ξεχωρίζει ως το πιο περίεργο και εντυπωσιακό: ένα κουτί που περιέχει μέσα τυρί σχεδόν 350 ετών ωρίμανσης… Το τυρί επιβίωσε χάρη στην ψύχρα και τη χαμηλή αλατότητα της Βαλτικής και το γεγονός ότι βρισκόταν κάτω από ένα παχύ στρώμα ιζήματος, το οποίο προστάτευε το δοχείο από τη διάβρωση.
Ο Lars Einarsson, ο αρχηγός της καταδυτικής αποστολής που ανακάλυψε τη λιχουδιά, είπε χαριτολογώντας: «Είμαστε σίγουροι ότι πρόκειται για κάποιο είδος γαλακτοκομικού προϊόντος, βούτυρο ή τυρί. Θυμίζει ροκφόρ, ή ένα είδος ώριμου, μη παστεριωμένου τυριού». Ο Einarsson ξεκαθάρισε αμέσως: «Σίγουρα δεν συνιστώ να το δοκιμάσετε». Και πρόσθεσε με νόημα: «Σε αντίθεση με τα υπόλοιπα ευρήματα, βρίσκω ότι η μυρωδιά του είναι αρκετά ευχάριστη», είπε. «Μυρίζει ζωή»…
Έχετε σαμπάνια Veuve Clicquot του 1850;…
Το 2010, δύτες που βουτούσαν στη Βαλτική Θάλασσα, στα ανοικτά των ακτών της Φινλανδίας, ανακάλυψαν τα υπολείμματα μιας βυθισμένης εμπορικής γολέτας. Αυτό το πλοίο ήταν εφοδιασμένο με 168 μπουκάλια σαμπάνιας, που πάλιωναν στον πυθμένα της θάλασσας επί 170 χρόνια. Αν και οι ετικέτες είχαν καταστραφεί εντελώς, η σφραγίδες στους φελλούς επέτρεψε σε μια ομάδα επιστημόνων να αναγνωρίσουν τους αμπελουργούς – παραγωγούς, ανάμεσα τους μάλιστα ήταν και η Veuve Clicquot Ponsardin, εταιρεία που εξακολουθεί να είναι δημοφιλής μέχρι τις μέρες μας!
Ευτυχώς, οι συνθήκες στο βυθό της θάλασσας ήταν ιδανικές για τη συντήρηση της σαμπάνιας: ελάχιστο λίγο φως και ψυχρές θερμοκρασίες που κυμαίνονται μεταξύ 1 και 3,9 βαθμών Κελσίου. Οι ειδικοί κατάφεραν να εξασφαλίσουν ένα δείγμα από το σπάνιο κρασί και έκαναν ένα τεστ γεύσης, συγκρίνοντας το «κρασί της Βαλτικής» με τις σύγχρονες Veuve Clicquot. Ήταν «καθαρό», με «έντονες νότες βρεγμένου μαλιού…» και αφού στροβιλίστηκε σε ένα ποτήρι, η γεύση του βελτιώθηκε σημαντικά και έλαβε πολύ πιο συμπληρωματικές περιγραφές , όπως « πικάντικο, καπνιστό με οσμές από δέρμα».
«Ήταν απίστευτο. Δεν έχω δοκιμάσει ποτέ στη ζωή μου τέτοιο κρασί», είπε ο επικεφαλής της ομάδας των επιστημόνων, Philippe Jeandet, καθηγητής βιοχημείας τροφίμων στο Πανεπιστήμιο του Reims: «Το άρωμα έμεινε στο στόμα μου για τρεις ή τέσσερις ώρες αφού το δοκίμασα».
Πολλά από αυτά τα μπουκάλια έχουν δημοπρατηθεί και πουληθεί έως και 100.000 ευρώ το καθένα μέχρι σήμερα, ενώ άλλα μπουκάλια έχουν σταλεί σε μουσεία ή ιστορικά ιδρύματα. Στην υγεία μας λοιπόν!
Τα λείψανα των πνιγμένων επιβατών
Ένα από τα πιο διάσημα ναυάγια στην Ιστορία ήταν εκείνο του Vasa, ενός σουηδικού πολεμικό πλοίο. Το Vasa βυθίστηκε κάνοντας λιγότερο από ένα μίλι στο πολυδιαφημισμένο παρθενικό του ταξίδι στις 10 Αυγούστου του 1628! Όταν το Vasa «κάθισε», λόγω υπερβολικού βάρους πήρε νερά που άρχισαν να πλημμυρίζουν τα αμπάρια και βυθίστηκε ταχύτατα. Τριάντα άνθρωποι φέρεται να χάθηκαν μαζί με το πλοίο.
Την καταστροφή παρακολούθησε πλήθος θεατών από το λιμάνι. Παραμένοντας στον βυθό για χρόνια, τα συντρίμμια του Vasa ανακαλύφθηκαν σε περιοχή στο λιμάνι της Στοκχόλμης στα τέλη της δεκαετίας του 1950 με το άθικτο κύτος του να ανασύρεται από τη θάλασσα το 1961.
Κατά την ανέλκυση του πλοίου βρέθηκαν σκελετικά υπολείμματα τουλάχιστον 17 – και πιθανώς έως και 19 – ατόμων. Τα οστά ήταν από άνδρες του πληρώματος, καθώς και γυναίκες και ένα παιδί. Κάποιοί ήταν σχεδόν άθικτοι σκελετοί και σε μια περίπτωση υπήρχαν νύχια, μαλλιά και ακόμη και ο εγκέφαλος!
Στεγασμένο τώρα στο Μουσείο Vasa της Στοκχόλμης, το πλοίο είναι ένα από τα πιο δημοφιλή τουριστικά αξιοθέατα της Σουηδίας και το έχουν επισκεφτεί πάνω από 35 εκατομμύρια άνθρωποι. Οι επισκέπτες μπορούν επίσης να δουν ανακατασκευές προσώπων ορισμένων από τους επιβάτες των οποίων ανασύρθηκαν τα λείψανα.
Ο αρχαιότερος υπολογιστής στον κόσμο
Το 1901, μια μυστηριώδης αρχαία συσκευή, γνωστή πλέον ως «Μηχανισμός των Αντικυθήρων», βρέθηκε σε ένα ναυάγιο στα ανοικτά των Αντικηθύρων. Έμοιαζε να είναι ένα «κομμάτι από διαβρωμένο μπρούντζο και ξύλο», αλλά τον Μάιο 1902, επισκέφθηκε το Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών ο υπουργός Παιδείας Σπυρίδων Στάης, μαζί με τον ξάδελφό του, αρχαιολόγο Βαλέριο Στάη και την οικογένειά του· και των δύο η καταγωγή ήταν από τα Κύθηρα.
Ο Βαλέριος Στάης παρακολουθούσε τις εργασίες συγκόλλησης του μπρούντζινου αγάλματος του Εφήβου των Αντικυθήρων από τον Γάλλο ειδικό Αντρέ. Ο Γάλλος έχει ζητήσει να τοποθετήσουν γύρω από το άγαλμα τα κιβώτια που περιείχαν μπρούντζινα αντικείμενα, που δεν είχαν ταυτοποιηθεί, για να διαπιστώσει αν ταιριάζει κανένα με αυτά που έλειπαν από το άγαλμα. Ο Στάης παρατήρησε τότε πως ένα από τα χάλκινα αντικείμενα είχε γρανάζια και ακατάληπτα σχέδια που έμοιαζαν με επιγραφές. Ήταν ένα «μηχάνημα καθ’ ολοκληρίαν όμως οξειδωμένον», όπως αναφέρει η εφημερίδα «Εστία» στις 22 Μαΐου 1902.
Η αρχική εκτίμηση ήταν πως πρόκειται για ένα μηχανικό ρολόι. Με τον καιρό όμως και χάρη στις περισσότερο εμπεριστατωμένες μελέτες, η επιστημονική κοινότητα μένει άναυδη. Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων είναι ένας αναλογικός μηχανικός υπολογιστής, που χρησιμοποιούνταν ως όργανο αστρονομικών παρατηρήσεων. Πρόκειται για τον αρχαιότερο γνωστό πολύπλοκο μηχανισμό πλανητικής λειτουργίας! Κατασκευάστηκε κατά τη διάρκεια της ελληνιστικής περιόδου, μεταξύ 150 π.Χ. και 100 π.Χ., και είναι σχεδόν μισό αιώνα παλαιότερο από το ίδιο το ναυάγιο του πλοίου που το μετέφερε, το οποίο εκτιμάται πως συνέβη ανάμεσα στο 87 π.Χ. και το 63 π.Χ.
Το κεφάλι του Ηρακλή ψάχνει το σώμα
Η θαλάσσια περιοχή των Αντικυθήρων είναι ακόμα γεμάτη τεχνουργήματα και οι ερευνητές ανακάλυψαν σπουδάια αντικείμενα κατά τη διάρκεια πρόσφατης έρευνας. Σε ανακοίνωσή της στις 20 Ιουνίου 2022, η Ερευνητική Ομάδα δήλωσε ότι εντόπισε τα αντικείμενα αφού αφαίρεσε μεγάλους φυσικούς ογκόλιθους που τους εμπόδιζαν να φτάσουν σε μέρος των συντριμμιών.
Στα ευρήματα περιλαμβάνονται ανθρώπινα δόντια, το μολύβδινο κολάρο από ξύλινη άγκυρα και θραύσματα διαφόρων τυπικών υλικών ενός ναυαγίου. Οι ερευνητές δήλωσαν ότι θα πραγματοποιήσουν γενετικές δοκιμές στα δόντια και ελπίζουν να αποκαλύψουν περισσότερες πληροφορίες για το άτομο στο οποίο ανήκαν.
Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα ευρήματα σε αυτή την τελευταία υποβρύχια έρευνα ήταν μαρμάρινο υπερφυσικό κεφάλι ανδρικής γενειοφόρου μορφής, η οποία εκ πρώτης όψεως ταυτίζεται με τον ημίθεο Ηρακλή του τύπου Farnese, του λεγόμενου «Ηρακλή των Αντικυθήρων», και είναι πιθανόν να ανήκει στο ακέφαλο άγαλμα αρ. 5742 του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, το οποίο ανελκύστηκε από σφουγγαράδες το 1900.
Ο επίσημος ιστότοπος της ερευνητικής αποστολής φαίνεται να υπόσχεται περισσότερες ανακαλύψεις στο μέλλον: «Δεδομένου ότι το πλοίο μετέφερε είδη πολυτελείας, υπάρχει πιθανότητα αδιανόητων ευρημάτων, παρόμοιας σημασίας με τον Μηχανισμό», αναφέρει. «Το Ναυάγιο των Αντικυθήρων κρύβει κι άλλα μυστικά».
Το ρολόι έδειχνε την ώρα της καταστροφής
Ένα αξιοσημείωτο αντικείμενο που ανασύρθηκε από το ναυάγιο του ατμόποιου Pulaski αποκάλυψε στοιχεία για τις τελευταίες στιγμές του πλοίου – κυριολεκτικά. Το ατμόπλοιο Είχε προορισμό τη Βαλτιμόρη από τη Σαβάνα όταν ένας από τους λέβητες του εξερράγη γύρω στις 23:00, περίπου 40 μίλια μακριά από τη Βόρεια Καρολίνα. Εκατό από τους περίπου 200 επιβάτες και το πλήρωμα έχασαν τη ζωή τους, πολλοί από τους οποίους σκοτώθηκαν αμέσως από τον καυτό ατμό.
Το 2018, δύτες εντόπισαν ένα χρυσό ρολόι τσέπης στα απομεινάρια του πλοίου που είχε σταματήσει στις 11:05 – λίγα λεπτά μετά την έκρηξη του λέβητα του πλοίου. Το μασίφ χρυσό ρολόι και η χρυσή αλυσίδα θα ανήκαν σε ένα από τα πλουσιότερα μέλη της κοινωνίας της εποχής. Πολλοί από τους επιβαίνοντες συγκαταλέγονταν στους πλουσιότερους επιχειρηματίες και ιδιοκτήτες γης στην Ανατολική Ακτή των ΗΠΑ. Ανάμεσα στα άλλα αντικείμενα που βρέθηκαν είναι ένα πλήρες σετ ασημικών.
