Μια βουτιά στην μπανιέρα ή λίγα λεπτά στην πισίνα είναι αρκετά για να μεταμορφώσουν τα δάχτυλά μας: εκεί που πριν υπήρχε λεία επιδερμίδα, τώρα εμφανίζονται βαθιές, ρυτιδιασμένες αυλακώσεις – σαν «δαμάσκηνα». Και το εντυπωσιακό είναι πως το μοτίβο αυτών των ρυτίδων είναι πάντα το ίδιο.
Για δεκαετίες, οι επιστήμονες αναρωτιούνταν τι προκαλεί αυτήν τη ζαρώδη μεταμόρφωση. Γιατί ζαρώνουν τα δάχτυλα και όχι οι πήχεις, τα πόδια, ή το πρόσωπο; Και το σημαντικότερο: έχει άραγε κάποιον εξελικτικό σκοπό;
Όπως εξηγεί σε ρεπορτάζ το BBC, aρχικά θεωρούνταν πως το ζάρωμα προκαλείται απλώς από την όσμωση – δηλαδή τη ροή του νερού προς τα κύτταρα της επιδερμίδας. Όμως ήδη από το 1935 υπήρχαν ενδείξεις ότι εμπλέκεται το νευρικό σύστημα. Ασθενείς με βλάβες στο μέσο νεύρο του χεριού, το οποίο ελέγχει αυτόνομες λειτουργίες όπως η εφίδρωση και η αγγειοσυστολή, δεν παρουσίαζαν καθόλου ρυτίδες στα δάχτυλα όταν τα εμβάπτιζαν στο νερό. Το εύρημα αυτό οδήγησε στο συμπέρασμα ότι η διαδικασία ελέγχεται ενεργά από τον εγκέφαλο.
Το 2003, νευρολόγοι στη Σιγκαπούρη απέδειξαν ότι η αιματική ροή στα ακροδάχτυλα μειώνεται αισθητά κατά την εμβάπτιση σε ζεστό νερό. Η αγγειοσυστολή προκαλεί απώλεια όγκου στον πολφό του δαχτύλου, με αποτέλεσμα το δέρμα να συρρικνώνεται ανομοιόμορφα και να ζαρώνει.
Καλύτερη πρόσφυση
Αν η αντίδραση είναι ενεργή και ελεγχόμενη από τα νεύρα, σημαίνει πως υπάρχει λόγος που την αναπτύξαμε. Και ο λόγος, σύμφωνα με νεότερες μελέτες, είναι η καλύτερη πρόσφυση σε υγρά περιβάλλοντα.
Ο νευροεπιστήμονας Νικ Ντέιβις παρατήρησε ότι τα ζαρωμένα δάχτυλα αυξάνουν την τριβή μεταξύ δέρματος και αντικειμένου, διευκολύνοντας το κράτημα. Πειράματα σε 500 επισκέπτες του Science Museum στο Λονδίνο έδειξαν πως οι συμμετέχοντες κρατούσαν πιο σταθερά βρεγμένα αντικείμενα όταν τα δάχτυλά τους είχαν ρυτιδιαστεί.
Το 2013, ερευνητές του Πανεπιστημίου του Νιουκάστλ έδειξαν ότι οι συμμετέχοντες μπορούσαν να μεταφέρουν γυάλινες μπίλιες και βαρίδια πιο γρήγορα μέσα στο νερό όταν τα δάχτυλά τους ήταν ζαρωμένα.
Η κρατούσα θεωρία είναι ότι οι ρυτίδες λειτουργούν όπως οι αυλακώσεις σε λάστιχα αυτοκινήτων: απομακρύνουν το νερό από το σημείο επαφής, αυξάνοντας τη σταθερότητα. Έτσι, πιθανόν οι πρόγονοί μας να απέκτησαν το χαρακτηριστικό αυτό για να κινούνται σε βραχώδη ή υγρά περιβάλλοντα, να μαζεύουν όστρακα ή να ψαρεύουν.
Το αν το φαινόμενο είναι αποκλειστικά ανθρώπινο παραμένει ασαφές. Παρατηρήθηκε σε μακάκους της Ιαπωνίας που λούζονται σε θερμές πηγές, αλλά όχι σε άλλους πιθήκους – ενδεχομένως γιατί κανείς δεν έχει ακόμη κοιτάξει προσεκτικά.
Ενδιαφέρον προκαλεί και το ότι οι ρυτίδες σχηματίζονται ταχύτερα σε γλυκό νερό παρά σε αλμυρό, λόγω διαφορετικής ισορροπίας αλάτων – κάτι που ίσως υποδηλώνει ότι το φαινόμενο συνδέεται με περιβάλλοντα γλυκού νερού, όπως ποτάμια και λίμνες, και όχι με παράκτιες ζώνες.
Δείκτης για νευρολογικά και μεταβολικά νοσήματα
Ίσως όμως το πιο εντυπωσιακό εύρημα είναι το εξής, σημειώνει το BBC: το πόσο και πώς ζαρώνουν τα δάχτυλά μας μπορεί να αποτελεί ένδειξη για προβλήματα υγείας.
Μεταβολές στο μοτίβο του ρυτιδωμένου δέρματος έχουν συσχετιστεί με διαβήτη τύπου 2, κυστική ίνωση, καρδιαγγειακά προβλήματα, ακόμη και νευρικές βλάβες. Ο απλός εμβαπτισμός των χεριών στο νερό έχει ήδη προταθεί ως διαγνωστικό εργαλείο για την εκτίμηση της λειτουργίας του αυτόνομου νευρικού συστήματος.
Συμπέρασμα: Κάθε φορά που τα δάχτυλά σου ζαρώνουν στο νερό, δεν είναι απλώς μια αισθητική αμηχανία. Είναι απόδειξη ενός ενεργού, εξελικτικά χρήσιμου μηχανισμού – και, σε ορισμένες περιπτώσεις, καθρέφτης της υγείας σου.
