Το λεξιλόγιο των ανθρώπων ασφαλώς αλλάζει και εμπλουτίζεται ή φτωχαίνει στο πέρασμα του χρόνου.
Όμως, οι επιστήμονες ανακάλυψαν για πρώτη φορά και κάτι ακόμα: ότι οι λέξεις που χρησιμοποιούμε, εμφανίζουν μυστηριώδεις κύκλους δημοφιλίας, διάρκειας περίπου 14 ετών.
Σε διαδοχικούς τέτοιους κύκλους, ορισμένες λέξεις γίνονται αρχικά πιο δημοφιλείς και μετά φεύγουν από τη μόδα, για να επανέλθουν στο προσκήνιο αργότερα. Κανείς δεν γνωρίζει γιατί μπορεί να υπάρχει μια τέτοια περιοδικότητα της τάξης των 14 ετών κατά προσέγγιση.
Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Μαρτσέλο Μοντεμούρο του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Palgrave Communications», σύμφωνα με το «New Scientist», εστίασαν σε 5.630 συχνά χρησιμοποιούμενες λέξεις (μόνο ουσιαστικά) και ανέλυσαν πώς εξελίχθηκε η δημοφιλία τους κατά τα τελευταία 300 χρόνια.
Για τον σκοπό αυτό, ανέλυσαν τη Google Ngram, μια βάση δεδομένων με λέξεις που χρησιμοποιήθηκαν σε σχεδόν πέντε εκατομμύρια ψηφιοποιημένα βιβλία διαφόρων εποχών. Στη συνέχεια, εξέτασαν με ποιο τρόπο μεταβλήθηκε η δημοφιλία των 5.630 λέξεων από το 1700 μέχρι σήμερα.
Η ανάλυση έφερε στο φως μια ανεξήγητη αυξομείωση δημοφιλίας των λέξεων σε κύκλους των 14 ετών. Η περιοδικότητα αυτή καταγράφηκε όχι μόνο στις αγγλικές λέξεις, αλλά επίσης στις γαλλικές, γερμανικές, ιταλικές, ισπανικές και ρωσικές, πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχει κάποια διεθνής τάση.
Μερικοί κύκλοι -αλλά όχι όλοι- φαίνεται να συμπίπτουν με ιστορικά συμβάντα, π.χ. πολλές λέξεις έπαψαν από κοινού να είναι δημοφιλείς στη διάρκεια των δύο παγκοσμίων πολέμων.
Προηγούμενες μελέτες έχουν δώσει ενδείξεις ότι η γλώσσα εξελίσσεται με βάση κάποια πρότυπα και με τρόπους που θυμίζουν τη μετάδοση των γονιδίων από τους γονείς στα παιδιά τους.
Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι πολιτισμικοί παράγοντες βρίσκονται πίσω από αυτά τα «μοτίβα» και τους «κύκλους» της γλώσσας, αλλά δεν έχουν πειστεί όλοι ότι δεν πρόκειται απλώς για στατιστική αυταπάτη ή για σκέτη τύχη.
Όμως, σύμφωνα με τον Μοντεμούρο, «είναι πολύ δύσκολο να φανταστεί κάποιος ένα τυχαίο φαινόμενο, που θα έδινε τέτοια περιοδικότητα». Γι’ αυτό, όπως λέει, το ζήτημα πρέπει να μελετηθεί περαιτέρω, για να φωτίσει πιο βαθιά την ανθρώπινη συμπεριφορά και τις τάσεις της μόδας.
Οι θετικές λέξεις λιγοστεύουν
Μια άλλη επιστημονική μελέτη επιβεβαίωσε ότι οι άνθρωποι σχεδόν σε όλους τους πολιτισμούς και σε όλες τις γλώσσες τείνουν να χρησιμοποιούν περισσότερες θετικές λέξεις παρά αρνητικές. Η προτίμηση όμως αυτή επηρεάζεται από τις συνθήκες και την ψυχική διάθεση που διαπνέει μια χώρα. Έτσι, το θετικό λεξιλόγιο μειώνεται αισθητά σε δύσκολες εποχές, όπως πολέμου, οικονομικής κρίσης και φτώχειας.
Οι ερευνητές των πανεπιστημίων του Μίσιγκαν και της Νότιας Καλιφόρνια, με επικεφαλής τον Ρόμπερτ ‘Αξελροντ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS), σύμφωνα με τους «Τάιμς της Νέας Υόρκης», ανέλυσαν δεδομένα από το Google Books και από το αρχείο δύο αιώνων της ιστορικής αμερικανικής εφημερίδας.
Οι επιστήμονες δημιούργησαν ένα κατάλογο 400 θετικών λέξεων και ένα κατάλογο 500 αρνητικών λέξεων. Στη συνέχεια, έψαξαν να δουν πόσες φορές κάθε λέξη εμφανιζόταν κάθε χρόνο σε 1,3 εκατομμύρια βιβλία της βάσης Google Books και σε 14,9 εκατομμύρια άρθρα των «Τάιμς της Νέας Υόρκης». Διαπιστώθηκε ότι, καθώς επιδεινώνονται οι αντικειμενικές συνθήκες (πληθωρισμός, ανεργία, πόλεμος κ.α.), μειώνεται η χρήση των θετικών λέξεων.
Και ασφαλώς κάτι σημαίνει για την -αντικειμενική και υποκειμενική- πραγματικότητα των σύγχρονων κοινωνιών, το γεγονός ότι κατά τα τελευταία 200 χρόνια η τάση είναι σταδιακά πτωτική για το θετικό λεξιλόγιο, καθώς με το πέρασμα του χρόνου καταγράφεται μείωση των χρησιμοποιούμενων θετικών λέξεων.
