Τι και εάν ο Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε μία εκεχειρία «που θα κρατήσει για πάντα». Το Ιράν και το Ισραήλ συνεχίζουν να ανταλλάσσουν χτυπήματα, απειλές, κατηγορίες.
Κάθε ανακωχή στη Μέση Ανατολή είναι εύθραυστη. Αυτή, όμως, έχει μια επιπλέον ιδιομορφία, όπως εξηγεί ο Economist: τη στροφή ισχύος εντός Ιράν, με τους σκληροπυρηνικούς στρατηγούς να εκτοπίζουν τους κληρικούς για πρώτη φορά από την Ισλαμική Επανάσταση του 1979.
Η σιωπή του Χαμενεΐ και η άνοδος των Φρουρών
Ο Αλί Χαμενεΐ είναι 86 ετών. Κατά τη διάρκεια των πρώτων ημερών του πολέμου, απομονώνεται για λόγους ασφαλείας και εξαφανίζεται – σαν τον κρυμμένο ιμάμη των Σιιτών. Σύμφωνα με πηγές, παραδίδει την εξουσία σε ένα νέο συμβούλιο υπό τον έλεγχο των Φρουρών της Επανάστασης (IRGC). «Η χώρα είναι de facto υπό στρατιωτικό νόμο», σημειώνει Ιρανός παρατηρητής.
Η δομή ηγεσίας αλλάζει. Οι παλαιοί στρατηγοί, που προτιμούσαν τη “στρατηγική υπομονή” μετά τη δολοφονία Σουλεϊμανί το 2020 και τις ισραηλινές επιθέσεις το 2024, εξοντώθηκαν. Μια νέα, επιθετική γενιά αναλαμβάνει. Η “μέγιστη γραμμή” επικρατεί. Ακόμη και πρώην μεταρρυθμιστές αναλυτές αναγνωρίζουν: «Πλέον όλοι είναι σκληροπυρηνικοί».
Από το χάος στην πειθαρχία – και στη συσπείρωση
Πριν τον πόλεμο, το καθεστώς έμοιαζε να διαλύεται από έριδες. Οι επιχειρηματίες, οι ιδεολόγοι και οι στρατιωτικοί διαγκωνίζονταν για τον έλεγχο της εξουσίας. Η μυστηριώδης πτώση του ελικοπτέρου που σκότωσε τον πρόεδρο το 2024 άνοιξε νέες πληγές. Όμως μέσα σε 12 ημέρες πολέμου, η εξουσία συγκολλήθηκε γύρω από έναν εξωτερικό εχθρό.
Το αποτέλεσμα; Αντί να κλονιστεί, το καθεστώς απολαμβάνει ενισχυμένη λαϊκή στήριξη. Οι Ισραηλινοί βομβαρδισμοί, αντί να ενθαρρύνουν εξεγέρσεις, ένωσαν Ιρανούς και ηγεσία. Εξόριστοι τραγουδιστές, μητέρες εκτελεσμένων διαδηλωτών και πρώην κρατούμενες καλούν τώρα για εθνική συσπείρωση. Ο Χαμενεΐ μπορεί να επιστρέψει, αλλά ίσως είναι πλέον περιθωριακός.
Στρατιωτική κυριαρχία χωρίς τουρμπάνι;
Η αποδυνάμωση των κληρικών μπορεί να οδηγήσει σε χαλάρωση των κανόνων της θεοκρατίας. Η κρατική τηλεόραση δείχνει γυναίκες με εμφανή μαλλιά. Ορισμένοι ελπίζουν σε μια λιγότερο θεοκρατική συνθήκη. Και οι ίδιοι οι Φρουροί έχουν συμφέρον στη σταθερότητα: ελέγχουν τεράστια κομμάτια της ιρανικής οικονομίας.
Όμως η ανάπαυλα μπορεί να είναι προσωρινή. Η Ισλαμική Δημοκρατία δεν εγκαταλείπει το πυρηνικό της πρόγραμμα. Ο επικεφαλής της ιρανικής Ατομικής Ενέργειας δηλώνει ότι η παραγωγή συνεχίζεται. Βουλευτές εξετάζουν την αποχώρηση από τη Συνθήκη Μη Διάδοσης Πυρηνικών. Ορισμένοι εισηγούνται «άλμα για την απόκτηση βόμβας».
Η ύστατη εγγύηση: το πυρηνικό όπλο
Το Ιράν, φοβούμενο την τύχη του Καντάφι και του Σαντάμ Χουσεΐν – που αφοπλίστηκαν και ανατράπηκαν – θεωρεί το πυρηνικό οπλοστάσιο ασπίδα επιβίωσης, σημειώνει ο Economist. Πολλοί ηγέτες πιστεύουν ότι ο μόνος τρόπος να αποτραπεί νέα επίθεση από ΗΠΑ ή Ισραήλ είναι η δυνατότητα γρήγορης πυρηνικής απόκρισης.
Η ειρήνη που οραματίζεται ο Τραμπ ίσως αποδειχθεί φενάκη. Το νέο ιρανικό καθεστώς, στρατιωτικό και εθνικιστικό, υπόσχεται αναγέννηση. Το αν θα σπάσει τον φαύλο κύκλο καχυποψίας και απομόνωσης, ή αν θα τον εδραιώσει, είναι το ερώτημα που θα καθορίσει το μέλλον της Μέσης Ανατολής.
