Σαν σήμερα, πριν από 38 χρόνια (2-12-1980) έφυγε στα 90 της χρόνια από την ζωή, μία από τις μεγάλες τραγουδίστριες του ρεμπέτικου, η Ρόζα Εσκενάζυ (Σάρα Σκινάζυ) η τραγουδίστρια της «Δημητρούλας», ξεχασμένη από όλους, σε μια μικρή μονοκατοικία της οδού Σωκράτους στην Κηπούπολη της Πετρούπολης.
Τάσος Κ. Κοντογιαννίδης
akontogiannidis@yahoo.gr
Η άλλοτε βασίλισσα του ρεμπέτικου, που στα πόδια της γονάτιζαν κι αναστέναζαν γλεντζέδες και λεφτάδες, έμεινε στα δυσμάς τους βίου της μόνη, χωρίς φροντίδα και ζεστασιά, παρέα με τις αναμνήσεις. Έπασχε από άνοια, έβγαινε από το σπίτι της, έπαιρνε έναν δρόμο και τραβούσε, χωρίς να ξέρει που πάει…
Ένα μικρό κειμενάκι στο Δελτίο Συμβάντων της Χωροφυλακής που έγραφε «Εξηφανίσθη εκ της οικίας της η Ρόζα Εσκενάζυ…», με οδήγησε στην Κηπούπολη σ’ ένα ακατάστατο δωματιάκι όπου ζούσε. Την είχε βρει νωρίτερα μία γειτόνισσα της, περιπλανώμενη στους δρόμους με τον σκύλο της, από την προηγούμενη μέρα.
Η Ρόζα, στα 90 της, ζούσε κλειδαμπαρωμένη στο σπίτι με σύνταξη 4.000 δρχ. από το ΤΣΑ, ως συνιδιοκτήτρια μιας νταλίκας! Με υποδέχτηκε με χαρά και έδειχνε ότι είχε ανάγκη από συντροφιά και για την περιπέτεια της μου είπε: «έχασα τον δρόμο και ο σκύλος μου μ’ έφερε στο σπίτι…»
Μου αράδιασε με περηφάνια παλιές φωτογραφίες και για να με ευχαριστήσει περισσότερο, άρχισε να τραγουδά με τον συριγμό της βραχνάδας, όταν η φωνή βγαίνει με το ζόρι… Πότε, πότε δάκρυα κυλούσαν από τα κακοβαμμένα με ρουζ μαγουλά της και όταν επιχειρούσε να τα σκουπίσει, κουδούνιζαν στον δεξιό καρπό της, καμιά δεκαριά βραχιόλια….
«Όταν ήρθα στην Αθήνα, το 1912, τραγουδούσα τούρκικους αμανέδες και μετά μου έγραψαν ρεμπέτικα τραγούδια, μαζί με την Ρίτα Αμπατζή. Καλή, δεν λέω, αλλά εγώ ήμουν η καλύτερη! Συνεχώς τσακωνόμασταν για τα τραγούδια…»
Ίσιωσε για λίγο τα μαλλιά της, τα μάτια της ζωήρεψαν κι άρχισε να τραγουδά την «Δημητρούλα». Μόλις τέλειωσε την πρώτη στροφή, συνέχισε… «Καλή τραγουδίστρια του καιρού μου ήταν η Μαρίκα Παπαγκίκα, με φωνή ναζιάρικη. Πρώτη στα Σμυρναίικα. Εγώ όμως, όταν ανέβαινα στη σκηνή, γινόταν χαλασμός! Οι θαυμαστές μου ανέβαιναν στην πίστα και μου έδιναν συγχαρητήρια…»
Δεν πρέπει να έχεις παράπονο, της είπα, μέχρι τραγούδι σου έβγαλαν! « Ναι, δεν λέω, αλλά δεν μου άρεσε… Γιατί με λέγανε ναζιάρα Ρόζα και πήγαινα στα θέατρα να ψάχνω για δουλειά. Εγώ ήμουν φίρμα». Τη ρώτησα, ο Τσάκαλος που λέει το τραγούδι ποιος ήταν;
«Ο Τσάκαλος ήταν ένας πολύ πλούσιος έμπορος, που ερχόταν στα κέντρα που τραγουδούσα, ξόδευε τα λεφτά του για μένα. Ήταν ξετρελαμένος μαζί μου… Μου πρότεινε να γίνω φιλενάδα του, αρνήθηκα. ’Ήθελε να παντρευτούμε αλλά εγώ δεν ήθελα…» Η Ρόζα άνοιξε μετά ένα μπαούλο κι έβγαλε από μέσα μια μεγάλη φωτογραφία και μου την έδειξε με καμάρι: «Είδες τι ωραία που ήμουν; Όλοι οι άνδρες με ήθελαν, αλλά εγώ δεν ήθελα να μπλέξω με κανέναν…»
Ήρθε η ώρα να την αποχαιρετήσω. Φεύγω της είπα, να προσέχεις, να μην βγαίνεις έξω από το σπίτι μόνη. Την είδα στενοχωρημένη. Με ακολούθησε ως την αμπαρωμένη σιδερένια αυλόπορτα και με γερμένο κεφάλι μου είπε ικετευτικά: «θα ξανάρθεις, έτσι δεν είναι;» Βεβαίως, της αποκρίθηκα και ικανοποιημένη τράβηξε στο εσωτερικό του σπιτιού, παρέα με τον σκύλο που την συντρόφευε όταν περιπλανιόταν στους δρόμους…
Η Ρόζα γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1890, από γονείς Εβραίους σερφαδίτες. Μετακόμισε με την οικογένεια της το 1900 στην Θεσσαλονίκη, και σαν μεγάλωσε κατηφόρισε στην Αθήνα για να συναντήσει τη δόξα και να βρει το χρήμα που στερήθηκε όλα τα προηγούμενα χρόνια. Σ’ ένα ταξίδι της στην Κωνσταντινούπολη γνωρίζει τον Γιάννη Ζαρντινίδη, πλουσιόπαιδο από την Καισάρεια της Καππαδοκίας. Του άρεσε και της άρεσε. Ερωτεύθηκαν, παντρεύτηκαν και απέκτησαν έναν γιο, τον Παράσχο.
Ο Ζαρντινίδης πέθανε νέος το 1917 και η Ρόζα έδωσε τον Παράσχο στο Ορφανοτροφείο Ξάνθης. Η ίδια έφυγε στην Αθήνα και εκείνος όταν μεγάλωσε πήγε στην Πολεμική Αεροπορία, έγινε αξιωματικός, έφτασε στον βαθμό του ταξίαρχου. Της χάρισε τρία εγγονάκια, την Φλώρα, την Ρόζα και τον Γιάννη!
Η Ρόζα, λίγους μήνες μετά την συνάντηση μας, έσπασε το πόδι της και πέθανε στο ΚΑΤ. Ένας γνωστός της, ο Χρήστος Φιλιππακόπουλος που εκείνο το διάστημα την φρόντιζε, την έθαψε στο Διμηνιό Κορινθίας.
