Ο Βενιζέλος ήταν ένας ογκόλιθος της πολιτικής. Με δράση και με λάθη. Ο Παπαναστασίου ήταν πολιτικός με διπλή προσωπικότητα.
Υμνήθηκε γιατί εγκαθίδρυσε στη χώρα τη Δημοκρατία και τον ονόμασαν «Πατέρα» της, ενώ ταυτόχρονα ενθάρρυνε και ανέχθηκε τον… «δημοκρατικό» Πάγκαλο να κηρύξει τη δικτατορία του!…
Οι κόντρες των δύο ανδρών άρχισαν τον Ιανουάριο του 1924, όταν ο Πλαστήρας κατέθεσε την «επαναστατική εξουσία» στην Εθνοσυνέλευση, λίγο μετά την άφιξη του Βενιζέλου από τη Μασσαλία. Ο Παπαναστασίου δεν επιθυμούσε την επιστροφή του, γιατί «η επάνοδος του θα είναι ωφελιμοτέρα εάν αναβληθή μετά την οριστικήν λύσιν του πολιτειακού ζητήματος…»
Αιφνιδιαστικά ο Βενιζέλος έθεσε υποψηφιότητα για το αξίωμα του προέδρου της Εθνοσυνελεύσεως, η οποία θα ανακήρυττε την Αβασίλευτο Δημοκρατία. Αυτό όμως εκνεύρισε τον Παπαναστασίου και τον ανάγκασε να δηλώσει:
«Η “Δημοκρατική Ένωσις” έδωσε κατηγορηματική υπόσχεση ότι θα εψήφιζε ως πρόεδρον τον Γ. Ρούσον, αλλά ήδη πληροφορούμαι ότι αυτοϋποδεικνύεται ο κ. Βενιζέλος. Θα τον ψηφίσωμεν, αλλά θα πρέπει να εργασθεί δια την εγκαθίδρυσιν της Δημοκρατίας».
Η πρώτη σκληρή κόντρα Βενιζέλου-Παπαναστασίου
Στις 20 Ιανουαρίου θα υπάρξει η πρώτη σκληρή κόντρα. Ο Βενιζέλος δηλώνει ότι «το πολιτειακό θα λυθεί από το λαό με δημοψήφισμα και ότι το αβασίλευτο καθεστώς πρέπει να πάρει πάνω από το 70 % των ψήφων». Ο Παπαναστασίου αντέδρασε και τον κατηγόρησε ότι «από το εξωτερικό ακόμα προσπαθούσε να επηρεάσει την πολιτική ζωή του τόπου». Και απαίτησε η Εθνοσυνέλευση να ανακηρύξει αμέσως τη Δημοκρατία.
Τρεις μέρες αργότερα, ο Παπαναστασίου κάλεσε τον Βενιζέλο από του βήματος της Βουλής να ηγηθεί του αγώνος κατά της βασιλείας. Ο Βενιζέλος απάντησε: «δεν θα πάρω την οδοιπορικήν ράβδον να περιέλθω την Ελλάδα για να παρασύρω υπέρ μιας απόψεως το εκλογικόν σώμα… Εγώ εν καθήκον έχω, να του είπω ότι αν θέλει να εισαγάγη την δημοκρατίαν, εξωτερικοί κίνδυνοι δεν υπάρχουν».
Μια εβδομάδα μετά, κατά τη συζήτηση για την απονομή χάριτος στους κινηματίες του 1923 και την επανέκδοση των εφημερίδων της αντιπολιτεύσεως, ο Βενιζέλος επιτίμησε τον Παπαναστασίου γιατί προσεταιρίζεται στρατοκρατικά στοιχεία εννοώντας τους Πάγκαλο, Κονδύλη για να μεταβάλει το πολίτευμα. Και τον προειδοποίησε σε έντονο ύφος για τις συνέπειες που θα έχει η πράξη του, για το μέλλον της Δημοκρατίας.
«Οι στρατιωτικοί», είπε ο Παπαναστασίου, «έχουν δικαίωμα να συμμετέχουν στη διαμόρφωση της πολιτικής των κυβερνήσεων…». Ένα χρόνο μετά, με τις πλάτες ο Πάγκαλος θα καταλάβει με λόχο 28 ανδρών από το Ρούφ την εξουσία και θα κηρύξει Δικτατορία…
Το επεισόδιο του Ιουλίου 1929
Άλλο επεισόδιο που έχει καταγραφεί μεταξύ τους, είναι εκείνο του Ιουλίου 1929, όπου σε τεταμένη συνεδρίαση της Βουλής ο Βενιζέλος κατηγόρησε τον Παπαναστασίου ότι δημαγωγεί. Ο Παπαναστασίου σε έντονο ύφος αναρωτήθηκε: “Είναι δημαγωγία όταν κανείς υποστηρίζει την εφαρμογή δικαίων μέτρων εις τον τόπον αυτόν;”. Τότε ο Βενιζέλος απάντησε: “Δεν καταδέχομαι να σου απαντήσω. Και όταν λαμβάνεις συ τον λόγο δεν θα σου απαντώ”. Αποκορύφωμα του θλιβερού αυτού επεισοδίου ήταν η αποχώρηση του από την αίθουσα της Βουλής, λέγοντας μεγαλοφώνως: «Όταν τελειώσει ο κύριος αυτός, να με ειδοποιήσετε». Και μόλις βγήκε από την αίθουσα λιποθύμησε!
Το τελευταίο σοβαρό επεισόδιο μεταξύ τους σημειώθηκε τον Απρίλιο του 1932 στη συζήτηση για την οικονομική κρίση, που έφερε την πτώχευση της χώρας, ενώ στην Αθήνα επικρατούσε χάος από τις απεργίες. Σε μια αποστροφή του λόγου του ο Παπαναστασίου αποκάλεσε τον Βενιζέλο μοιρολάτρη. Τότε Βενιζέλος σε ήρεμο τόνο είπε τα εξής, θέτοντάς τα υποθετικά στο στόμα του Παπαναστασίου, υπό μορφή επικηδείου, μεταθανατίως για τον εαυτό του:
“Αγαπητοί φίλοι, ο προκείμενος νεκρός ήτο ένας αληθινός άνδρας με μεγάλο θάρρος, με αυτοπεποίθηση και δι’ αυτόν και δια τον λαόν. Ίσως έκαμε πολλά σφάλματα, αλλά ποτέ δεν του απέλειπε το θάρρος, ποτέ δεν περίμενε από την μοίραν του να ίδη την χώραν προηγμένην, αλλά έθεσεν εις την υπηρεσίαν αυτής όλον το πύρ το οποίον είχε μέσα του, κάθε δύναμιν ψυχικήν και σωματικήν. Αυτά όλα θα μου ψάλη τότε ο αγαπητός αρχηγός της Δημοκρατικής Ενώσεως. Και ας προσέξη να μη του τα θυμήση κανείς τότε. Θυμήσου ότι όταν εζούσε τον είπες και μοιρολάτρην…”.
Αυτά συνέβαιναν τότε…
