Εάν ξεφυλλίσεις ένα άλμπουμ με παλιές ασπρόμαυρες φωτογραφίες της Αθήνας θα διαπιστώσεις πως στο πέρασμα των δεκαετιών η πόλη έχει αλλάξει ριζικά.
Το «πρόσωπο» της πρωτεύουσας έχει «μεταμορφωθεί» πολλές φορές και σήμερα σχεδόν τίποτα δεν θυμίζει την Αθήνα του 50′ για παράδειγμα. Ακόμα και οι μεγαλύτερης ηλικίας κάτοικοι ίσως δυσκολευτούν να αναγνωρίσουν την πόλη και τις περιοχές της, αν δουν φωτογραφίες της με άρωμα άλλης εποχής.
Μία τέτοια φωτογραφία είναι και η παρακάτω. Αναγνωρίζεις την συνοικία στην φωτογραφία; Αν είσαι κάτοικος Αθηνών σίγουρα έχεις περάσει από εκεί.
– Αμπελόκηποι
– Κυψέλη
– Πλάκα
Η απάντηση στο κουίζ για την παλιά Αθήνα
Στη φωτογραφία που έχει τραβηχτεί το 1970 βλέπετε τους Αμπελόκηπους και την οδό Πανόρμου.
Μια κατεξοχήν λαϊκή συνοικία, οι Αμπελόκηποι είναι από τις πολυπληθέστερες και πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές του Δήμου Αθηναίων. Είναι επίσης η έδρα του Παναθηναϊκού Αθλητικού Ομίλου καθώς σε αυτήν εγκαινιάστηκε η έδρα του το 1922.
Πριν από την ελληνική επανάσταση, στις αρχές του 19ου αιώνα, οι Αμπελόκηποι ήταν χωριό λίγα χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Αθήνας. Το χωριό Αμπελόκηποι σημειώνεται στους χάρτες αυτής της περιόδου. Στα τέλη του 19ου αιώνα, το χωριό παρέμεινε εκτός των ορίων του οικισμού των Αθηνών, μέχρι και το 1881, όταν άρχισαν να θεωρούνται συνοικία των Αθηνών και παράλληλα άρχισαν να κατασκευάζονται κάποιες κατοικίες πλούσιων Αθηναίων σε αυτήν την περιοχή.
Οι πιο γνωστές ήταν η έπαυλη Θων η οποία ανήκε στον Νικόλαο Θων, ανώτερο αυλικό του Γεωργίου του Α’. Η έπαυλη βρισκόταν στη συμβολή Κηφισίας και Αλεξάνδρας και επιβίωσε μέχρι και τα Δεκεμβριανά, όποτε και καταστράφηκε για να αντικατασταθεί στη συνέχεια από μαγαζιά.
Μέσα σ’ αυτή την έκταση θεμελιώθηκε, το 1887, και ο μικρός ναός του Αγίου Νικολάου, που εγκαινιάστηκε το 1895 και είναι το μόνο κομμάτι του κτήματος που σώζεται μέχρι σήμερα. Γνωστή έπαυλη εκείνης της περιόδου ήταν επίσης η βίλα Μαργαρίτα, η οποία βρισκόταν στη συμβολή της Λεωφόρου Μεσογείων με τη Βασιλίσσης Σοφίας και χτίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα.
Διέθετε 32 δωμάτια ενώ ήταν ιδιαίτερα χαρακτηριστικοί ο κωνικός τρούλος και οι πυργίσκοι με τις πολεμίστρες. Τελικά η βίλα κατεδαφίστηκε το 1972 παρά τις διαμαρτυρίες των κατοίκων. Στην τοποθεσία της σήμερα βρίσκονται γραφεία της Εθνικής Τράπεζας.
Λόγω του υγιεινού κλίματος της περιοχής, χτίστηκαν στους Αμπελόκηπους πολλά νοσοκομεία στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού αιώνα. Σήμερα στην περιοχή υπάρχουν τα νοσοκομεία Ερυθρός Σταυρός, Ερρίκος Ντυνάν, Ιπποκράτειο, Βιοκλινική Αθηνών, Ελπίς και Άγιος Σάββας.
Η πληθυσμιακή έκρηξη στους Αμπελόκηπους συνέβη μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, το 1922, όταν εγκαταστάθηκαν πολλοί πρόσφυγες σε αυτήν την περιοχή. Για την εγκατάσταση των προσφύγων, η κυβέρνηση είχε επιλέξει αρχικά την περιοχή του γηπέδου του Παναθηναϊκού που χτίστηκε την ίδια περίοδο.
Έτσι ξέσπασε σύγκρουση ανάμεσα στους πρόσφυγες και τους οπαδούς του Παναθηναϊκού και τελικά η κυβέρνηση άλλαξε τον τόπο διευθέτησης των προσφύγων. Η νέα περιοχή ονομάστηκε Κουντουριώτικα και βρισκόταν γύρω από το γήπεδο του Παναθηναϊκού.
Οι Αμπελόκηποι εντάχθηκαν στο πολεοδομικό σχέδιο των Αθηνών στις 26 Νοεμβρίου 1926, ενώ λίγα χρόνια αργότερα η κυβέρνηση έχτισε μια νέα γειτονιά για τους πρόσφυγες απέναντι από το γήπεδο Παναθηναϊκού, τα Προσφυγικά της λεωφόρου Αλεξάνδρας. Αυτά τα σπίτια χτίστηκαν μεταξύ του 1933 και του 1935 και σήμερα μερικά από αυτά έχουν κηρυχτεί νεότερα μνημεία. Στο καφενείο Παρθενών στην λεωφόρο Κηφισίας 4, στο ύψος της έπαυλης Θων, υπεγράφη η παράδοση της πόλης των Αθηνών στους Γερμανούς στις 27 Απριλίου 1941.
Η περιοχή των Αμπελοκήπων άρχισε να αποκτάει τον σημερινό της χαρακτήρα από τα τέλη της δεκαετίας του 1950. Εκείνη τη περίοδο οι πολυκατοικίες έκαναν την εμφάνιση τους και η περιοχή σταδιακά μεταμορφώθηκε. Το 1958 γίνεται η κατεδάφιση του προσφυγικού οικισμού Νέα Ανατολή. Επρόκειτο για έναν συνοικισμό με κακές συνθήκες διαβίωσης στο τετράγωνο Λ. Αλεξάνδρας (απέναντι από το γήπεδο του Παναθηναϊκού), Πανόρμου, Αμπελακίων και Δημητσάνας.
Σε αυτόν το χώρο ανεγέρθηκε, αργότερα, το κτίριο της ΓΑΔΑ. Στη διάρκεια της Στρατιωτικής Δικτατορίας καθώς βρισκόταν σε ισχύ ο νόμος 395/1968 ο οποίος απελευθέρωνε το ύψος της δόμησης, χτίστηκαν στη περιοχή πολλοί ουρανοξύστες οι οποίοι της έδωσαν τον σημερινό της χαρακτήρα. Αυτοί ήταν ο Πύργος Αθηνών (το ψηλότερο κτίριο της Ελλάδας), ο Πύργος Απόλλων (το ψηλότερο κτίριο κατοικιών), το Ξενοδοχείο President καθώς και ένα ακόμη κτίριο στα όρια με το Γηροκομείο (όπου στεγάζονταν μέχρι πρόσφατα τα γραφεία της Allianz).
Η σύγχρονη συνοικία διατηρεί τον λαϊκό χαρακτήρα της και είναι ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη. Χαρακτηριστικός είναι επίσης και ο πολυπολιτισμικός χαρακτήρας της καθώς στη περιοχή κατοικεί μεγάλος αριθμός μεταναστών, ενώ ιδιαίτερα στους ανατολικούς Αμπελόκηπους (ανάμεσα από τη λεωφόρο Κηφισίας και Μεσογείων) υπάρχει μεγάλος πληθυσμός ανθρώπων από τη Νότια – Νοτιοανατολική Ασία.
Η περιοχή επίσης είναι γνωστή για τους ιστορικούς κινηματογράφους της, με κυριότερους τους Αθήναιον, Δαναός και Γαλαξίας. Το μεγαλύτερο μέρος της συνοικίας έχει αμιγώς οικιστικό χαρακτήρα, αλλά υπάρχουν αρκετά εστιατόρια και κέντρα διασκέδασης στην οδό Πανόρμου, καθώς και μαγαζιά στη λεωφόρο Κηφισίας και στην οδό Λαρίσης.
