Η ενεργειακή κρίση και η ακρίβεια, ως φαίνεται με τις νέες εκτιμήσεις των οικονομολόγων, δεν πρόκειται να μας αφήσει σύντομα. Όσο μάλιστα διαρκούν οι πολεμικές συγκρούσεις στην Ουκρανία η κατάσταση θα χειροτερεύει.
Ακόμη και εάν συμφωνήσουν (κατά το καλοκαίρι αναμένεται) Βόρειοι και Νότιοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν είναι σίγουρο ότι τα μέτρα που θα ληφθούν θα αποτελέσουν αδιαπέραστο φράγμα έναντι της κερδοσκοπίας.
Πάνω σε αυτό τον καμβά σχεδιάζει και η κυβέρνηση τις επόμενες κινήσεις της, οι οποίες αρχίζουν και τελειώνουν στης εξής φράση: «Στρατηγική οικονομικών εφεδρειών». Και αυτό διότι πλέον τόσο στο Μαξίμου, όσο και στο οικονομικό επιτελείο έχουν πειστεί ότι θα χρειαστούν κι άλλα μέτρα για να στηριχθούν ευάλωτα νοικοκυριά και μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Κι όλα αυτά πριν ξεκινήσουν να υλοποιούνται τα μέτρα που έχει ανακοινώσει προ είκοσι περίπου ημέρες.
Όλοι κατανοούν, ότι η επιταγή ακρίβειας, η ενισχυμένη δόση για τα τέκνα από τον ΟΠΕΚΑ, η επιδότηση σε βενζίνη και φυσικό αέριο, όπως και η αντίστοιχη στους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος σε καμία των περιπτώσεων δεν αρκούν για να αντιμετωπιστεί η ακρίβεια, που πλήττει την ελληνική κοινωνία και αποτελεί το υπ’ αριθμόν ένα πρόβλημα των πολιτών, σύμφωνα με όλες τις δημοσκοπήσεις. Η εντολή του Κυριάκου Μητσοτάκη «το ταμείο να έχει να πάντα διαθέσιμα» υπάρχει από την έναρξη της πανδημίας και διαρκώς ανανεώνεται. «Εάν υπάρχουν διαθέσιμα θα μπορούμε να προσφέρουμε βοήθεια», λένε από το Μαξίμου.
«Κάθε κρίση είναι μια ευκαιρία. Και όταν βλέπουμε τι συμβαίνει αυτή την περίοδο με την ενέργεια, φυσικά, βραχυπρόθεσμα, θα στηρίξουμε τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις ώστε να απορροφήσουμε όσο περισσότερο μπορούμε, τις αυξήσεις στις τιμές, αλλά στο τέλος της ημέρας, η έννοια της πράσινης μετάβασης γίνεται πιο σημαντική όχι μόνο σε ό,τι αφορά το κλίμα, αλλά και από γεωπολιτικής άποψης». Αυτά τα λόγια του πρωθυπουργού δείχνουν τον οδικό χάρτη πάνω στον οποίο είναι αποφασισμένος να περπατήσει ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Εξάλλου η κατάσταση είναι πρωτόγνωρη και όλοι πρέπει να είναι προσεκτικοί.
Οι επαφές για την ενέργεια
Η Αθήνα έχει συνεχώς στραμμένο το βλέμμα της στις ενεργειακές εξελίξεις, με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία να λειτουργεί ως επιταχυντής των ελληνικών κινήσεων στην ευρύτερη περιοχή. Η χώρα μας επενδύει, εδώ και καιρό, στην ενεργειακή συνεργασία με την Αίγυπτο, που θα την καταστήσουν οδό μεταφοράς από την Αφρική στην Ευρώπη, ενώ θα υπάρξει και προσπάθεια αξιοποίησης των κοιτασμάτων δυτικά της Κρήτης και στο Ιόνιο.
Μεσοβδόμαδα ο πρωθυπουργός είχε δύο άκρως ενδιαφέροντα τετ α τετ στο Μέγαρο Μαξίμου. Το πρώτο ήταν με την υφυπουργό Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, Βικτώρια Νούλαντ και το δεύτερο με τον αναπληρωτή πρωθυπουργό και υπουργό Εξωτερικών του Ισραήλ, Γιάιρ Λίπιντ, που επισκέφθηκε στην ελληνική πρωτεύουσα για την τριμερή Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ, με αιχμή τις εξελίξεις στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Μετά τη Νούλαντ και τον Λίπιντ, ο κ. Μητσοτάκης είδε και την Επίτροπο Ενέργειας Κάντρι Σίμπσον. Σε αυτές τις συναντήσεις το κεντρικό θέμα συζήτησης ήταν τα ενεργειακά και η περαιτέρω απεξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο και το ρωσικό πετρέλαιο. Εξάλλου προς αυτή την κατεύθυνση πιέζει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν, ο οποίος επιθυμεί πλήρες εμπάργκο εναντίον της Ρωσίας.
Και 2ος συμπληρωματικός προϋπολογισμός
Πάνω στον καμβά, λοιπόν, για νέα στήριξη νοικοκυριών και επιχειρήσεων το υπουργείο Οικονομικών, ενώ θα καταθέσει συμπληρωματικό προϋπολογισμό δύο δισεκατομμυρίων ευρώ έχει έτοιμο και δεύτερο συμπληρωματικό, ο οποίος θα κατατεθεί τον Μάιο, θα έχει ύψος ένα δισεκατομμύριο και θα περιλαμβάνει μία νέα δέσμη μέτρων που λογικά θα ανακοινωθούν γύρο στο Πάσχα και αφού έχουν γίνει οι πληρωμές με τις επιταγές ακρίβειας.
Μάλιστα ακόμη και ο πιο φειδωλός υπουργός ο Θόδωρος Σκυλακάκης σε ραδιοφωνική του συνέντευξη τόνισε πως «είναι ανάγκη να κρατηθούν όρθια τα νοικοκυριά που δεν θα τα βγάλουν πέρα». Βασική προτεραιότητα θα είναι και πάλι η στήριξη από την ενεργειακή ακρίβεια, καθώς το ράλι στις τιμές ενέργειας συνεχίζεται και δεν υπάρχει καμία ορατότητα για επιβράδυνση των τιμών. «Οι υψηλοί λογαριασμοί απαιτούν πρόσθετες παρεμβάσεις στον βαθμό που θα συνεχίζονται», ανέφερε ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών, υπογραμμίζοντας ότι οι βιαιότητες σε αυτό τον πόλεμο καθιστούν πιο δύσκολη την εξίσωση της ειρήνης.
Αυτά τα νέα μέτρα είναι:
- Ενίσχυση ή ακόμα και πλήρη κάλυψη των λογαριασμών ρεύματοςγια ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού, όπως είναι οι χαμηλοσυνταξιούχοι, με βάση συγκεκριμένα περιουσιακά και άλλα κριτήρια.
- Επέκταση της κρατικής επιδότησης για τους λογαριασμούς ρεύματος και τον Μάιο,καθώς οι λογαριασμοί θα αφορούν κατανάλωση του προηγούμενου διαστήματος.
- Θα εξεταστεί το ενδεχόμενο ενός επιδόματος στέγασης με δικαιούχους τους πιο ευάλωτους.
- Στη φαρέτρα της κυβέρνησης παραμένει η μείωση του ΦΠΑ από 13% στο 6% ή ακόμα και ο μηδενικός ΦΠΑ για πέντε-έξι προϊόντα ευρείας κατανάλωσης,όπως ψωμί, γάλα, κρέας, για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.
- Ανοιχτό είναι και το ενδεχόμενο της επέκτασης της επιδότησης του πετρελαίου κίνησηςκαι για τον Μάιο.
Συμμαχία Ολλανδίας-Ισπανίας με πρόταση που βολεύει την Ελλάδα
Η Ευρώπη ναι μεν κινήθηκε αστραπιαία σε ό,τι αφορά τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας για την εισβολή στην Ουκρανία, αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να κόψει τις κακές της συνήθειες όταν πρέπει να λάβει συνολικά μέτρα για την αντιμετώπιση της ακρίβειας. Κάτι ανάλογο ζήσαμε και το 2020 με το ξέσπασμα της πανδημίας. Τότε που χρειάστηκαν σχεδόν έξι μήνες για να καταλήξουν στο αυτονόητο, στην θέσπιση του Ταμείου Ανάκαμψης.
Τώρα που η ακρίβεια έχει χτυπήσει κόκκινο και πλήττει συνολικά τις ευρωπαϊκές χώρες η Ε.Ε. όπως φάνηκε και από την τελευταία Σύνοδο Κορυφής κινείται με τους ίδιους αργούς ρυθμούς που θυμίζουν χελώνα. Μάλιστα είναι εντυπωσιακό ότι παρά το γεγονός ότι οι πολίτες πιέζουν όλες τις κυβερνήσεις για μέτρα, οι ηγέτες της Ε.Ε. αποφάσισαν να αναμένουν ένα σχετικό πόρισμα εμπειρογνωμόνων της Κομισιόν για τη Σύνοδο Κορυφής του Μαΐου, ώστε να συνεχίσουν την διαβούλευση.
Όμως επειδή η ακρίβεια, όπως είπαμε, έχει χτυπήσει και τις πλούσιες χώρες του βορρά, μία ετερόκλητη συμμαχία βγάλει την γηραιά ήπειρο από το αδιέξοδο. Η Ισπανία υπουργός Οικονομικών Νάντια Καλβίνο και η Ολλανδή ομόλογος της Ζίγκριντ Κάαγκ ( η οποία είναι και αναπληρωτής πρωθυπουργός) παρουσίασαν ένα πρώτο σχέδιο για προκειμένου να μπορέσουν ακόμη και χώρες με μεγάλο χρέος (όπως η Ελλάδα) να στηρίξουν τους πολίτες τους.
Οι δύο κυρίες ζητούν ο γενικός κανόνας, για το χρέος, να αντικατασταθεί από ένα εξειδικευμένο πρόγραμμα προσαρμογής, για κάθε ένα από τα υπερχρεωμένα κράτη. Μέχρι σήμερα ισχύει ότι κάθε χώρα που υπερβαίνει το 60% του ΑΕΠ σε χρέος οφείλει κάθε έτος να το μειώνει κατά 1/20. Η δεύτερη αλλαγή που προτείνουν οι δύο χώρες οι οποίες μέχρι πρότινος είχαν εντελώς διαφορετική αντίληψη για την δημοσιονομική σταθερότητα (η Ολλανδία ταυτίζονταν με την Γερμανία και τις άλλες Βόρειες χώρες και η Ισπανία με τον Ευρωπαϊκό Νότο) είναι η δημοσιονομική αντιμετώπιση των δημοσίων επενδύσεων. Συγκεκριμένα, οι Ισπανία και Ολλανδία προτείνουν οι δημόσιες δαπάνες που κάνουν τα κράτη μέλη για επενδύσεις, να μην μετρούν στο χρέος και τα ελλείμματα.
Δημοσιονομικό όφελος 11 δισ.
Το σκεπτικό της συγκεκριμένης αλλαγής είναι ότι στην παρούσα συγκυρία με την ενεργειακή κρίση και τον υψηλό πληθωρισμό μια τέτοια κίνηση μπορεί να πετύχει δύο στόχους. Ο πρώτος είναι να ενθαρρύνει περισσότερες δημόσιες επενδύσεις, οι οποίες μπορούν να βοηθήσουν στην ταχύτερη απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, ώστε να μην επαναληφθούν ενεργειακές κρίσεις όπως αυτή που ζούμε σήμερα. Ο δεύτερος, εξίσου σημαντικός είναι ότι με την εξαίρεση των δαπανών για τις δημόσιες επενδύσεις από το χρέος και το έλλειμμα, τα κράτη μέλη (ακόμη και τα υπερχρεωμένα όπως η Ελλάδα), θα αποκτήσουν ξαφνικά δημοσιονομικό χώρο για να στηρίξουν επιχειρήσεις και νοικοκυριά τόσο στην τρέχουσα όσο και σε μελλοντικές κρίσεις.
Με παράδειγμα και πάλι τη χώρα μας, η υιοθέτηση μιας τέτοιας αλλαγής, θα δημιουργούσε αυτόματα δημοσιονομικό χώρο 11 δισ. για φέτος, αφού τόσο θα φτάσει ως το τέλος του 2022 ο προϋπολογισμός των δημοσίων επενδύσεων.
Αναμφίβολα το σχέδιο των δύο υπουργών Οικονομικών είναι στη σωστή κατεύθυνση, αλλά μέχρι να συμφωνήσουν όλοι έχουμε τουλάχιστον ένα τρίμηνο στην καλύτερη των περιπτώσεων.