Στον μυθιστοριογράφο Abdulrazak Gurnah απονεμήθηκε το Νόμπελ Λογοτεχνίας για το 2021«για την ασυμβίβαστη και συμπονετική διεισδυτική ματιά του στις επιπτώσεις της αποικιοκρατίας και τη μοίρα του πρόσφυγα στο χάσμα μεταξύ πολιτισμών και ηπείρων».
Ο Abdulrazak Gurnah
Ο Abdulrazak Gurnah γεννήθηκε το 1948 και μεγάλωσε στο νησί της Ζανζιβάρης, αλλά έφτασε στην Αγγλία ως πρόσφυγας στα τέλη της δεκαετίας του 1960. Μέχρι την πρόσφατη συνταξιοδότησή του ήταν καθηγητής Αγγλικής και Μεταποικιακής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Κεντ.
Μετά την ειρηνική απελευθέρωση από τη βρετανική αποικιοκρατία τον Δεκέμβριο του 1963, η Ζανζιβάρη πέρασε μια επανάσταση η οποία, υπό το καθεστώς του προέδρου Αμπέιντ Καρούμε, οδήγησε σε καταπίεση και διωγμό πολιτών αραβικής καταγωγής. Ο Gurnah ανήκε στα θύματα της εθνοτικής ομάδας και μετά το τέλος του σχολείου αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την οικογένειά του και να φύγει από τη χώρα, την τότε νεοσύστατη Δημοκρατία της Τανζανίας. Μόνο το 1984 ήταν δυνατό να επιστρέψει στη Ζανζιβάρη, επιτρέποντάς του να δει τον πατέρα του λίγο πριν από το θάνατο του πατέρα του. Ο Gurnah μέχρι την πρόσφατη συνταξιοδότησή του ήταν καθηγητής Αγγλικής και Μεταποικιακής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Κεντ στο Καντέρμπερι, εστιάζοντας κυρίως σε συγγραφείς όπως ο Wole Soyinka, Ngũgĩ wa Thiong’o and Salman Rushdie.
Ο Abdulrazak Gurnah έχει δημοσιεύσει δέκα μυθιστορήματα και μια σειρά διηγημάτων. Το θέμα της προσφυγιάς διατρέχει όλο το έργο του. Άρχισε να γράφει ως 21χρονος στην Αγγλική εξορία και παρόλο που η Σουαχίλι ήταν η πρώτη του γλώσσα, τα Αγγλικά έγιναν το λογοτεχνικό του εργαλείο. Έχει πει ότι στη Ζανζιβάρη, η πρόσβασή του στη λογοτεχνία στα Σουαχίλι ήταν ουσιαστικά μηδενική και η πρώτη γραφή του δεν μπορούσε να θεωρηθεί ως λογοτεχνία. Η αραβική και η περσική ποίηση, ειδικά οι «Αραβικές νύχτες», ήταν μια πρώιμη και σημαντική πηγή για αυτόν, όπως και οι σούρες του Κορανίου. Αλλά η αγγλόφωνη παράδοση, από τον Σαίξπηρ μέχρι τον V. S. Naipaul, θα επηρέαζε ιδιαίτερα το έργο του. Πρέπει να τονιστεί ότι σπάει συνειδητά τη συνθήκη, ανατρέποντας την αποικιοκρατική προοπτική για να αναδείξει αυτή των αυτόχθονων πληθυσμών. Έτσι, το μυθιστόρημά του “Desertion” (2005) για μια ερωτική σχέση γίνεται μια αόριστη αντίφαση με αυτό που έχει αποκαλέσει “αυτοκρατορικό ειδύλλιο”, όπου ένας συμβατικά Ευρωπαίος ήρωας επιστρέφει στο σπίτι του από ρομαντικές περιπέτειες στο εξωτερικό, όπου η ιστορία φτάνει στο αναπόφευκτο, τραγικό της τέλος. Στον Abdulrazak Gurnah, η ιστορία συνεχίζεται σε αφρικανικό έδαφος και δεν τελειώνει ποτέ.
Η γραφή του Abdulrazak Gurnah είναι από την περίοδο της εξορίας του, αλλά αφορά τη σχέση του με τον τόπο που είχε αφήσει, πράγμα που σημαίνει ότι η μνήμη είναι ζωτικής σημασίας για τη γένεση του έργου του. Το ντεμπούτο μυθιστόρημά του, «Memory of Departure», από το 1987, αφορά μια αποτυχημένη εξέγερση. Ο προικισμένος νεαρός πρωταγωνιστής προσπαθεί να απεμπλακεί από την κοινωνική φθορά της ακτής, ελπίζοντας ότι θα τον πάρει κάτω από το φτερό ενας εύπορος θείος στο Ναϊρόμπι. Αντ ‘αυτού, ταπεινώνεται και επιστρέφει στην διαλυμένη οικογένειά του, τον αλκοολικό και βίαιο πατέρα και μια αδελφή που εξαναγκάζονται σε πορνεία.
Σε διαδικτυακή ψηφοφορία που διεξάγεται στην επίσημη ιστοσελίδα των βραβείων Νόμπελ, το 95% των ερωτηθέντων δεν έχει διαβάσει ποτέ κανένα βιβλίο του Γκούρνα.
