– Το μεγαλύτερο και τελειότερο κατόρθωμα, πού ημπορεί να ειπή ή να συλλογισθή ο άνθρωπος, είναι το να πλησιάσει εις τον Θεόν και να ενωθή με αυτόν.
Ο Άγιος Νικόδημος στο ερώτημα από τι εξαρτάται η χριστιανική τελειότητα μάς λέγει «Το μεγαλύτερο και τελειότερο κατόρθωμα, πού ημπορεί να ειπή ή να συλλογισθή ο άνθρωπος, είναι το να πλησιάσει εις τον Θεό και να ενωθή με αυτόν.
Η πνευματική ζωή και τελειότης στέκεται εις την επίγνωσιν της Αγαθότητος και μεγαλειότητος τού Θεού και της ιδικής μας μηδαμινότητος και κλίσεως εις κάθε κακόν, εις την αγάπην τού Θεού και εις το μίσος τού εαυτού μας, εις την υποταγήν, όχι μόνον τού Θεού, αλλά και όλων των κτισμάτων δι’ αγάπην Θεού, εις την αποστροφήν μεν κάθε ιδικού μας θελήματος, τελείαν δε υπακοήν εις το θείον θέλημα και προς τούτοις εις το να θέλωμεν όλα αυτά, και να τα κάνωμεν καθαρώς εις δόξαν Θεού και διά μόνην την αυτού αρέσκειαν, και διότι έτσι θέλει και αυτός, και έτσι πρέπει να τον αγαπώμεν και να τον δουλεύωμεν»1.
Ο άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης λέγει για τον προορισμό τού ανθρώπου «Προορισμός μας ύψιστος είναι η θέωσίς μας, το να γίνουμε όμοιοι με τον Θεό. Αυτή την απερίγραπτο τιμή μάς κάνει η αγάπη του. Αφού ο Θεός μάς έδωσε, τρόπον τινά, τον εαυτό του, δεν είναι επόμενο να δίνουμε και εμείς τον εαυτό μας στους αδελφούς μας; Ό,τι έχουμε, δεν πρέπει να το προσφέρουμε στον πλησίον μας; Από αυτή την αναλογία εξαρτάται η σωτηρία μας, η θέωσή μας. Αν ο Θεός μάς αξιώνη να γίνουμε κοινωνοί της θείας του φύσεως, με την μετάληψι τού Σώματος και τού Αίματος τού Υιού του, έτσι και εμείς πρέπει να αφήνουμε στους αδελφούς μας το δικαίωμα να κοινωνούν σε ό,τι έχουμε. Να επισκεπτώμαστε τον άρρωστο. Να παρηγορούμε τον θλιμμένο. Να καταρτίζουμε τον αγνοούντα. Να ξεχνάμε τις αδικίες πού μάς έκαμαν οι άλλοι, γιατί όλοι ανήκουμε στον Χριστό, είμαστε τού Χριστού. Και ο Χριστός θα ανταμείψη για κάθε τέτοια θυσία τον καθένα»2.
Ο άγιος Διάδοχος Φωτικής μάς λέγει για την πορεία τού ανθρώπου «Δύο καλά η αγία χάρις, διά τού βαπτίσματος της αναγεννήσεως μάς χαρίζει, εκ των οποίων το ένα είναι απείρως ανώτερον τού άλλου. Αλλά το μεν ένα χαρίζεται αμέσως. Γιατί μάς ανανεώνει εις αυτό το ύδωρ και όλας τάς γραμμάς της ψυχής, δηλαδή λαμπρύνει το κατ᾽ εικόνα, και μάς καθαρίζει από κάθε ρυτίδα της ἁμαρτίας. Το έτερον καλόν είναι ότι αναμένει για να εργασθή με ημάς, το οποίον είναι το καθ’ ομοίωσιν. Καθ’ όν τρόπον οι ζωγράφοι, πρώτον με ένα χρώμα ιχνογραφούν το σχήμα τού ανθρώπου, ύστερον χρώμα με χρώμα κατ’ ολίγον συμπληρούντες, φθάνουν να φιλοτεχνήσουν ομοίαν την μορφήν τού πρωτοτύπου μέχρι και αυτών των τριχών. Έτσι και η χάρις τού Θεού , πρώτον μεν διά τού βαπτίσματος καθαρίζει το κατ’ εικόνα, εις το οποίον ευρίσκετο, όταν εγένετο ο άνθρωπος. Όταν δε η χάρις μάς ίδη να επιθυμώμεν με όλην την θέλησίν μας το κάλλος της ομοιώσεως και ισταμένους γυμνούς και σταθερούς εις το εργαστήριόν της (στην παλαίστρα), τότε αρετήν επάνω στην αρετήν χορηγούσα και από δόξης εις δόξαν αναβιβάζουσα την κατάστασιν της ψυχής, χαρίζει εις αυτήν τον χαρακτήρα της ομοιώσεως»3.
Ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης ερμηνεύοντας αληγορικά το Άσμα Ασμάτων, γράφει για την θεία γνώση «Αν βρισκόταν κανένας κοντά στην πηγή πού είπε η Γραφή “πηγή δε ανέβαινεν εκ της γης και επότιζε πάν το πρόσωπο της γης”, θα θαύμαζε όποιος πλησίαζε στην πηγή τον άπειρο εκείνο πλούτο τού νερού πού ανέβλυζε από την γη αδιάκοπα και χυνόταν παντού· δεν θα έλεγε βέβαια ότι είχε δει όλο το νερό ( πώς μπορούσε δηλαδή να δεί το νερό πού κρυβόταν ακόμα στα σπλάγχνα της γης;). Ώστε κι αν έμενε πολλή ώρα κοντά στην γη πού ανέβλυζε, θα εξακολουθούσε να βλέπει πάντοτε την αρχή τού αναβλύσματος, γιατί το νερό δεν παύει να κυλά πάντοτε και πάντοτε να αναβλύζει. Έτσι κι αυτός πού παρατηρεί εκείνη την θεία και δίχως όρια ομορφιά, επειδή αυτό πού κάθε φορά βρίσκει παρουσιάζεται οπωσδήποτε πιο καινούργιο και πιο απροσδόκητο από εκείνο πού είχε περάσει, θαυμάζει αυτό πού φαίνεται κάθε φορά, δε σταματά όμως ποτέ να θέλει να βλέπει, επειδή το θέαμα αυτό πού προσδοκά είναι οπωσδήποτε πιο επιβλητικό και πιο θεϊκό από ό,τι έχει δει»4.
