Η επιστολή ή διακήρυξη κατ’ άλλους των «103 ναυάρχων» της Τουρκίας κατά του Ερντογάν κάθε άλλο παρά ως κεραυνός εν αιθρία έσκασε σε όσους παρακολουθούν από κοντά τα τεκταινόμενα στην ευρύτερη περιοχή.
Θα έλεγε κανείς ότι είναι το χρονικό μια προαναγγελθείσας κρίσης, η οποία θα έχει διεθνή αντίκτυπο. Ένας οικονομικός Παγκόσμιος Πόλεμος, αφού δεν είναι μόνο οι χώρες – συμβαλλόμενα μέρη της συνθήκης του Μοντρέ που θίγονται άμεσα, όσο και η παγκόσμια οικονομία δεδομένου ότι από τα Στενά του Βοσπόρου και τα Δαρδανέλια διέρχονται πλοία όλων των χωρών.
Η επιστολή
Είναι η σοβαρότερη πολιτική κρίση στην Τουρκία από το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016, αφού για πρώτη φορά εμφανίζονται μαζικά και δη απόστρατοι ναύαρχοι να αμφισβητούν ευθέως την πολιτική Ερντογάν κάνοντας λόγο για «ισλαμοποίηση» των ενόπλων δυνάμεων και της χώρας κατ’ επέκταση.Οι 103 απόστρατοι ναύαρχοι, που σήκωσαν μπαϊράκι κατηγορούν ευθέως τον Ερντογάν για την κατάργηση της συνθήκης του Μοντρέ. Η συνθήκη των Στενών, όπως αποκαλείται αλλιώς, αφορά στο καθεστώς των Στενών του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων, βάσει της οποίας παραχωρείται στη Τουρκία ο πλήρη έλεγχος των Στενών και εγγυάται η ελεύθερη ναυσιπλοΐα από τα μη στρατιωτικά πλοία σε καιρό ειρήνης. Υπεγράφη το 1936 στην Ελβετική πόλη Μοντρέ με συμβαλλόμενα μέρη τις Βουλγαρία, Ρουμανία, Σοβιετική Ένωση, Τουρκία, Αυστραλία, Γαλλία, Ελλάδα, Ιταλία, Αγγλία και Γιουγκοσλαβία.
Σε συνδυασμό με την δημιουργία του νέου καναλιού της Κωνσταντινούπολης, του φαραωνικού σχεδίου του Ερντογάν, λένε οι ναύαρχοι ότι η Τουρκία μπορεί να αποχωρήσει από την συνθήκη, κάτι για το οποίο είχε προϊδεάσει προ ημερών και ο πρόεδρος της τουρκικής εθνοσυνέλευσης και έμπιστος του Ερντογάν, Μουσταφά Σεντόπ.
Η συνθήκη του Μοντρέ μαζί με την συνθήκη της Λωζάνης θεωρούνται οι διεθνείς ιδρυτικές πράξεις της Τουρκικής Δημοκρατίας και οι συνθήκες με τις οποίες κατοχυρώθηκε η πλήρης ανεξαρτησία της χώρας, συμπεριλαμβανομένης και της πλήρους κυριαρχίας του τουρκικού κράτους στα Στενά.
Στελέχη της κυβέρνησης Ερντογάν κατηγορούν τους «103 ναυάρχους» για απόπειρα πραξικοπήματος.
Διακαής πόθος
Το ότι η Τουρκία δεν αισθάνεται άνετα με την ελεύθερη διέλευση των εμπορικών πλοίων και τον μη έλεγχο των στρατιωτικών πλοίων από τα Στενά είναι γεγονός.Ήδη, τον Νοέμβριο του 1994 όταν τέθηκε σε ισχύ η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), ζητήθηκε στα πλαίσια εφαρμογής της η επαναδιατύπωση της Συνθήκης του Μοντρέ, ώστε να είναι συμβατή με το καθεστώς που διέπει τη διεθνή ναυσιπλοΐα. Ωστόσο, η Τουρκία επιμένει μέχρι και σήμερα να μην υπογράψει την UNCLOS, κάτι που σημαίνει ότι η Συνθήκη του Moντρέ, παραμένει σε ισχύ χωρίς περαιτέρω τροποποιήσεις.
Η Τουρκία δυσκολεύεται στο κοστούμι της Συνθήκης του Μοντρέ, το οποίο θεωρεί πολύ στενό, θέλει να το ξηλώσει και να ράψει ένα καινούριο πάνω της, που θα της επιτρέπει να απολαμβάνει πρωτόγνωρα έσοδα από την παγκόσμια οικονομία.
Με απλά λόγια, η Τουρκία – ορμώμενη από το καθεστώς της διώρυγας του Σουέζ – θέλει να βάλει διόδια στα στενά, τα οποία θα της επιτρέψουν να βγει και από το οικονομικό αδιέξοδο. Στην Αίγυπτο, τα πλοία που διέρχονται του Σουέζ καταβάλλουν στο αιγυπτιακό δημόσιο τέλη διέλευσης (διόδια) κατά κόρο καθαράς χωρητικότητας που υπολογίζεται με βάση τη «χωρητικότητα διώρυγας Σουέζ» (Suez Canal Tonnage) περίπου 23% παραπάνω των βρετανικών υπολογισμών. Κάτι αντίστοιχο φαίνεται ότι προωθεί και ο Ερντογάν στην περιοχή και γι’ αυτό τον λόγο θέλει να δημιουργήσει και δεύτερο κανάλι ώστε να ρυθμίζει πλήρως την «κυκλοφορία».
«Ιρανοποίηση»
Κατά πολλούς αναλυτές, αυτή η κίνηση του Ερντογάν εάν συμβεί θα είναι και το κύκνειο άσμα του, πριν οι Ηνωμένες Πολιτείες τραβήξουν την πρίζα που κρατά με ανάσες την εύθραυστη οικονομία, επιφέροντας ακαριαίο θάνατο στην πολιτική του Ερντογάν, με ένα ντόμινο αστάθειας να σαρώνει την χώρα.
Όμως, φαίνεται ότι ο Ρ. Ταγίπ Ερντογάν με παίζει με όρους εντελώς διαφορετικούς από αυτούς που ακολουθεί η Δύση, καθιστώντας τον εκτός από αφερέγγυο και πλήρως απρόβλεπτο. Ο διαρκής εναγκαλισμός με την Ρωσία, μέσω των S-400 και των πυρηνικών εργοστασίων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά και η ύποπτη σιωπή της Ρωσίας για την διάθεση Ερντογάν να ανατρέψει την Συνθήκη του Μοντρέ, δημιουργεί συνειρμούς περί μετατροπής της Μαύρης Θάλασσας σε Ρωσο-τουρκική λίμνη.
Η «ισλαμοποίηση» των Ενόπλων Δυνάμεων, που μεταξύ άλλων κατηγορούν οι «103 Ναύαρχοι» του Ερντογάν έρχεται να προστεθεί στην διαρκή προσπάθεια άλωσης κάθε μορφής κοσμικής δραστηριότητας στη χώρα.
«Αυτή η περιγραφή είναι προσβλητική για τη θρησκεία μας. Δεν υπάρχει μετριοπαθές Ισλάμ. Το Ισλάμ είναι το Ισλάμ, τελεία και παύλα» έλεγε το 2007 ο «μετριοπαθής» όπως τον χαρακτήριζε η Δύση τότε Ερντογάν, ο οποίος όμως έδινε το στίγμα της πραγματικής πολιτικής που είχε σκοπό να ακολουθήσει εν αντιθέσει με το «μετριοθές Ισλάμ» που προωθούσαν οι «κεμαλιστές». Σύμφωνα με αναφορές, αυτή τη στιγμή η Τουρκία έχει πάνω από 3.500 τεμένη, κάτι που την ανεβάζει στην κορυφή των χωρών του μουσουλμανικού κόσμου με τα περισσότερα τζαμιά.
Η Τουρκία, όπως το Ιράν το 1979 με την «Επανάσταση» του Αγιατολάχ Χομεϊνί, οδηγείται στην αρχή του ενός ανδρός με την Σαρία να υποκαθιστά τους νόμους της άλλοτε κοσμικής ζωής. Άλλωστε, το βαθύ παρακράτος έχει ριζώσει τόσο τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 2016, που η Τουρκία αυτή τη στιγμή ακόμη και σε περίπτωση ανατροπής του Ερντογάν, θα χρειαστεί ίσως και δεκαετίες για να επανέλθει στην τροχιά της δεκαετίας του ’90.
*η φωτογραφία είναι από αφιέρωμα των Financial Times με τίτλο «Η οικονομική αναταραχή της Τουρκίας»
Του Χρήστου Μαζανίτη
