Δοκιμασίες: Τα προηγούμενα είδη μαρτυρίου, που είδαμε, αποτελούν, στις πιο πολλές περιπτώσεις, δείγμα διαχρονικής δοκιμασίας, κατά το πνεύμα της πορείας στη στενή και τεθλιμμένη οδό, όπως την όρισε ο Κύριος!
Η οδός αυτή του κυριακού λόγου εννοείται ως διαχρονικός τρόπος σωτηρίας εν Χριστώ Ιησού. Όταν μας είπε: «ἀγωνίζεσθε εἰσελθεῖν διὰ τῆς στενῆς πύλης εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν», εννοούσε την δια βίου παιδεία του σωτήριου μαρτυρίου.
Αλλά στον ανθρώπινο βίο, υπάρχουν και περιπτώσεις, κατά τις οποίες προκύπτουν τρόποι ζωής, που βιώνονται ως δοκιμασίες ή βάσανα. Ένας θάνατος προσφιλούς προσώπου, μια ασθένεια με διαδρομή βασανιστική, για το πρόσωπο που πάσχει, μια οικονομική καταστροφή ή κάτι άλλο σχετικό πάντοτε με μία από τις πολλές κατηγορίες των ανθρώπινων βασάνων, το οποίο όμως δεν ταυτίζεται απόλυτα με ένα ισόβιο μαρτύριο.
Στις τελευταίες αυτές περιπτώσεις φαίνεται να διακυβεύεται η συνολική ύπαρξη του ανθρώπου αλλά κάποια στιγμή η κατάσταση αυτή αλλάζει και το βαρύ νέφος μίας κουραστικής δοκιμασίας διαλύεται.
Αυτές οι περιστασιακές δοκιμασίες ονομάζονται από τους πατέρες της Εκκλησίας «επιφορές», επειδή προκύπτουν αιφνίδια και απρόσμενα και βρίσκουν τον πνευματικό αγωνιστή ανέτοιμο να αντιμετωπίσει τέτοιες καταστάσεις. Αυτές οι αιφνίδιες δοκιμασίες έχουν κατά τους Πατέρες το δικό τους παιδαγωγικό νόημα. Ποιο είναι αυτό το νόημα;
Ο πατερικός λόγος εκτιμά ότι αυτές οι αιφνίδιες επιφορές, όπως ένας αιφνίδιος θάνατος ή ένα απρόσμενο τροχαίο ατύχημα, υποχρεώνουν το χριστιανό αγωνιστή να μπει σ’ ένα αγώνα για τον οποίο δεν είχε προετοιμασθεί και πρέπει, συχνά σε μία στιγμή μέσα, να συνειδητοποιήσει μια δοκιμασία που απαιτεί μεγάλη ισχύ ψυχικών δυνάμεων, που αυτήν την κρίσιμη ώρα δεν την έχει. Μία τέτοια λοιπόν δοκιμασία έχει μεγαλύτερη παιδαγωγική αξία, κατά τους Πατέρες, από μία, έστω και σκληρή, άσκηση στην οποία επιδίδεται κάποιος πιστός εκούσια για την πνευματική του πρόοδο. Η εκούσια άσκηση είναι στη διάθεση του αγωνιζόμενου να προγραμματισθεί κατά το μέτρο της προαίρεσής του και των πνευματικών του δυνατοτήτων. Το ακούσιο όμως, καθώς αιφνιδιάζει, προκαλεί αφ’ εαυτού, στον πνευματικό αγωνιστή, την διάθεση μίας αρνητικής αντίδρασης και απώθησης της δοκιμασίας που τον αιφνιδίασε. Τότε ακριβώς το βάρος της αιφνίδιας αυτής δοκιμασίας γίνεται αβάσταχτο και άφιλο! Δεν συμφιλιώνεται εύκολα ο πάσχων χριστιανός με τη δοκιμασία αυτή.
Στο σημείο αυτό «παρεμβαίνει» ο Μ. Βασίλειος για να δώσει τη δική του σοφία επιγραμματικά: «Εκούσιονποιήσατε το καταναγκασμένον». Πόσο εύκολο όμως είναι να περάσει ο πληττόμενος πιστός με μία αιφνίδια δοκιμασία από το ακούσιο στο εκούσιο;
Πρόκειται εδώ για μία περίπτωση κατά την οποία ο πιστός θα χρειασθεί να κάνει την υπέρβαση του θελήματός του και να παραδώσει το πρόβλημά του στο θέλημα του Θεού. Εφόσον οι επιφορές – οι αιφνίδιες δοκιμασίες και τα απρόσμενα βάσανα- αποτελούν παραχώρηση της αγάπης του Θεού για μία αναβάθμιση της πνευματικής δυναμικής του πιστού, πρέπει η σκέψη του να επιστρέφει στη νύχτα της Γεσθημανής και να ακολουθήσει το παράδειγμα του θεανθρώπου Ιησού, ο οποίος έκανε την υπέρβαση αυτή με την υπακοή του όχι στο δικό του θέλημα αλλά στο θέλημα του Θεού ∙ «πλὴν οὐχ ὡς ἐγὼ θέλω ἀλλ’ ὡς σύ»!
Η κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο αγωνιζόμενος πιστός, να περάσει από το ακούσιο στο εκούσιο, είναι μία κρίσιμη στιγμή αναμέτρησης των πνευματικών του δυνάμεων με τον εαυτό του! Σε μία τέτοια κρίσιμη στιγμή πολλοί χριστιανοί προτιμούμε την ταύτισή μας με το εκούσιο, με το δικό μας θέλημα, και διολισθαίνουμε στη θεοδικία και σε άλλα επιχειρήματα για να θεωρήσουμε τον εαυτό μας αδικημένο από τον Θεό! Αλλά ο θεοφιλής πιστός, ο ακόλουθος του Χριστού στο μαρτυρικό μονοπάτι του Γολγοθά, επικεντρώνει την καθημερινό του αγώνα στο να περνάει από το δικό του θέλημα στο θέλημα του Θεού. Γι’ αυτό σε κάθε δύσκολη στιγμή μίας δοκιμασίας σκληρής θα πει το λόγο του Ιώβ: «ὁ Κύριος ἔδωκεν, ὁ Κύριος ἀφείλετο» ή όπως είπε Γέρων: «Δόξα τω Θεώ τω εν φαρμάκοις στρυφνοίς την υγείαν ημίν προσάγοντι».
