Σχεδόν καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα, η αφίσα αποτέλεσε ένα από τα κυρίαρχα μέσα διάδοσης μηνυμάτων και επικοινωνίας με το κοινό, καθώς συνδυάζει εικόνα και κείμενο.
Της Μάγδας Μπουλούκου
Χρησιμοποιήθηκε στη διαφήμιση, την πολιτική, την προπαγάνδα, την ενημέρωση και την κινητοποίηση των κοινωνιών. Υπήρξε η φωνή των εργατικών κινημάτων ανά τον κόσμο και μέχρι σήμερα, το δισδιάστατο αυτό μέσο αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της Εργατικής Πρωτομαγιάς.
Ως αποτέλεσμα, επί περίπου 120 χρόνια, οι πρωτομαγιάτικες αφίσες καταγράφουν με συνέπεια τις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις σε διάφορες γωνιές του πλανήτη.
Φέτος, οι καθιερωμένες αφίσες του ΚΚΕ και του ΠΑΜΕ για την Εργατική Πρωτομαγιά αναφέρονται στην κρίση του κορωνοϊού και τη νέα διαμορφούμενη κατάσταση που ήδη δοκιμάζει την εργασία. Με κυρίαρχο στοιχείο τη μάσκα προστασίας από τον κόβιντ-19, οι φετινές αφίσες προσθέτουν το δικό τους κομμάτι στην ιστορία της πρωτομαγιάτικης αφίσας καθώς καταγράφουν μια πρωτόγνωρη κατάσταση με παγκόσμιες διαστάσεις. Στο πλαίσιο αυτό και με φόντο την απαγόρευση της κυκλοφορίας, διόλου τυχαία δεν είναι η επιλογή του ΚΚΕ να επιστρέψει στην αυθεντική καλλιτεχνική αφίσα.
Στην αφίσα του ΚΚΕ, το αφιλόξενο περιβάλλον στο βάθος αντικαθιστά παραδοσιακά στοιχεία όπως οι διαδηλωτές, τα ενωμένα χέρια, οι σημαίες. Είναι το γκρίζο των άδειων πόλεων, η σκληρή εμπειρία του κορωνοϊού και το άγνωστο που παραμονεύει. Μοναδική πινελιά στο γκρίζο και το μαύρο είναι το κόκκινο γαρύφαλλο, σύμβολο της Εργατικής Πρωτομαγιάς και των σοσιαλιστικών κινημάτων.
Στο επίκεντρο του έργου του νεαρού εικαστικού και μέλους της ΚΝΕ Γιώργου Σκουρλή βρίσκεται ο άνθρωπος. Φορά μάσκα και είναι σε επαγρύπνηση, όμως προχωρά μπροστά αφήνοντας πίσω το θολό τοπίο.
Το πρόσωπό του στρέφεται προς τα αριστερά, σαν να κοιτάζει τον σύντροφο που περπατά- σε απόσταση ασφαλείας- πλάι του.
Η εικόνα αυτή θα μπορούσε να είναι στιγμιότυπο από τις διαδηλώσεις ισραηλινού μοντέλου δηλαδή ένας διαδηλωτής ανά δύο μέτρα, που προτείνουν ΚΚΕ και ΠΑΜΕ, αντιδρώντας στην απόφαση της κυβέρνησης να μεταθέσει τον εορτασμό για τις 9 Μαΐου. Οι εκδηλώσεις θα πραγματοποιηθούν κανονικά, προειδοποίησε μάλιστα ο γγ του ΚΚΕ Δημήτρης Κουτσούμπας.
Στο πλαίσιο αυτό, παρατηρούμε ότι και στην αφίσα του ΠΑΜΕ επιχειρείται η στοιχειώδης τήρηση των αναγκαίων μέτρων προστασίας. Το στοιχείο της μάσκας – φορεμένης ή μη- είναι έντονο ενώ οι
μόλις 14 διαδηλωτές τοποθετούνται σε τέσσερις ζώνες. Και εδώ, ο κορωνοϊός επισκιάζει παραδοσιακά σύμβολα κι εκτοπίζει στο βάθος την υψωμένη γροθιά των διαδηλωτών οι οποίοι, επίσης, διατηρούν απόσταση ασφαλείας μεταξύ τους.
Η καλλιτεχνική αφίσα
“Πατέρας” της αφίσας θεωρείται ο Γάλλος ζωγράφος και λιθογράφος Jules Chéret , ο οποίος, με την λιθογραφική τεχνική που εφηύρε, κατά τη δεκαετία του 1860, άνοιξε τον δρόμο στη μαζική παραγωγή έργων τέχνης σε πιο καλή, έγχρωμη ποιότητα.
Τα πρώτα χρόνια, στις αφίσες των εργατικών κινημάτων κυριαρχεί η οργανική τέχνη της art nouveaux. Ο α’ παγκόσμιος πόλεμος και οι κοινωνικοπολιτικές μεταβολές που ακολούθησαν ωστόσο έδωσαν νέα μορφή και δυναμική στην αφίσα επαναπροσδιορίζοντας το ρόλο της. Η τέχνη επιστρατεύτηκε από την πολιτική και την προπαγάνδα ως μέσο επικοινωνίας με το κοινό και οι “στρατευμένοι” καλλιτέχνες χρησιμοποίησαν το ταλέντο και τη φαντασία τους για να μεταδώσουν το γεγονός, την ιδέα, την άποψη και να διεγείρουν το κοινό αίσθημα, να προκαλέσουν θυμό, φόβο, αντίδραση.
Με το πέρασμα των χρόνων, οι τεχνολογικές εξελίξεις στην επικοινωνία αποδυνάμωσαν την αφίσα ως μέσο επικοινωνίας. Παράλληλα, η φωτογραφία, οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές και οι φθηνότερες επιλογές εκτύπωσης, αντικατέστησαν την πρωτότυπη τέχνη στις αφίσες των πολιτικών κομμάτων και των εργατικών κινημάτων.
Αυτή η Εργατική Πρωτομαγιά όμως δεν είναι σαν τις προηγούμενες. Η αφίσα αναδεικνύεται και πάλι σε ισχυρό μέσο επικοινωνίας. Γίνεται ξανά μια δυνατή «φωνή» διαμαρτυρίας και ταυτόχρονα, αποτελεί τη μοναδική αγωνιστική «παρουσία» στους δρόμους που δεν απειλείται με πρόστιμο. Οι αφίσες της Εργατικής Πρωτομαγιάς φέτος γράφουν… ιστορία καθώς καταγράφουν μια Πρωτομαγιά που, στο μέλλον, θα συμπεριληφθεί στις μελέτες και τις έρευνες των ιστορικών και των ανθρωπολόγων για την εποχή της πανδημίας του κορονοϊού.
Πηγή: athina984.gr