Ένας 8χρονος Σύρος δυσκολευόταν να περιγράψει με λόγια στους αστυνομικούς της Ασφάλειας Θεσσαλονίκης τον εφιάλτη που έζησε ο ίδιος και ο 11χρονος φίλος του, όταν έπεσαν θύματα σεξουαλικής κακοποίησης από έναν 15χρονο ομοεθνή τους μέσα στη δομή φιλοξενίας των Διαβατών.
Έτσι, πήρε ένα μπλε μαρκαδόρο και αποτύπωσε στο χαρτί τη φρίκη που βίωσε: Δυο παιδικές φιγούρες σε ένα κρεβάτι, ο βιαστής τους και ένα σύρμα με το οποίο τους είχε καθηλωμένους. Η παιδική ζωγραφιά ήταν καθοριστική για τη διαλεύκανση της υπόθεσης, τη σύλληψη του δράστη και την προστασία των άλλων παιδιών της δομής.
Σε μια συγκλονιστική της εισήγηση, που καθήλωσε το κοινό στη διάρκεια ημερίδας για τους ανήλικους πρόσφυγες που ζητούν διεθνή προστασία, η Τμηματάρχης του Τμήματος Προστασίας Ανήλικων της Ασφάλειας Θεσσαλονίκης, Αστυνόμος Α, Σοφία Κουσίδου, περιέγραψε το πρώτο σοβαρό περιστατικό σεξουαλικής κακοποίησης που εξιχνιάστηκε σε δομή φιλοξενίας, αλλά και τα ανυπέρβλητα εμπόδια που συνάντησε στη διερεύνηση της υπόθεσης από μέλη διεθνών οργανισμών και ΜΚΟ, ενώ απηύθυνε έκκληση σε κάθε κατεύθυνση για συνεργασία σε ανάλογα περιστατικά, πέρα από ιδεοληψίες και τυπολατρίες.
Το περιστατικό συνέβη πριν από 3 χρόνια στη δομή φιλοξενίας του πρώην στρατοπέδου Αναγνωστοπούλου στα Διαβατά Θεσσαλονίκης, στο αντίσκηνο όπου διέμεναν οι δύο ανήλικοι, οι οποίοι είναι παιδικοί φίλοι και κατάγονται από το ίδιο χωριό στη Συρία.
Η πληροφορία κρατήθηκε μυστική εντός της δομής και η αστυνομία ενημερώθηκε με καθυστέρηση 5 ημερών, και μόνο όταν δέχτηκε ο πατέρας του ενός από τα παιδιά – θύματα να το καταγγείλει στις Αρχές. «Ευτυχώς που ο πατέρας του θύματος, παρά το σοκ στο οποίο βρισκόταν, παρά τον φόβο ότι ίσως το παιδί του στιγματιστεί και ότι ίσως ακόμα δεχτεί επιπλέον βία από την οικογένεια του δράστη και παρά την παντελή έλλειψη ορθής καθοδήγησης, πήρε τη σωστή απόφαση και κατήγγειλε το περιστατικό, προστατεύοντας έτσι και τα άλλα παιδιά που βρίσκονταν στο κέντρο φιλοξενίας», είπε η κ.Κουσίδου, συμπληρώνοντας με έμφαση: «μια προστασία όμως που η ελληνική πολιτεία την αξιώνει από τους φορείς που είναι τοποθετημένοι εκεί και όχι από έναν πατέρα που είδε το παιδί του να κακοποιείται σε μια χώρα στην οποία αναζήτησε ένα καλύτερο μέλλον για τον ίδιο και την οικογένειά του».
Η ίδια διαπίστωσε γρήγορα πως η καθυστερημένη ενημέρωση δεν ήταν το μοναδικό εμπόδιο. «Όταν πήγαμε επί τόπου στη δομή για έρευνα, η αρμόδια για τις υπηρεσίες μετάφρασης υπάλληλος αρνήθηκε κατηγορηματικά να παράσχει τις υπηρεσίες του διαπιστευμένου μεταφραστή της δομής προκειμένου να διευκολύνει τη συνεργασία μας με το ανήλικο θύμα και τον πατέρα του, τονίζοντας ότι δεν είναι υποχρεωμένη να παράσχει τις υπηρεσίες αυτές στην Ελληνική Αστυνομία», είπε. Έτσι, δεν δόθηκε η δυνατότητα να ενημερώσουν οι αστυνομικοί για ποιο λόγο βρέθηκαν εκεί, να εξηγήσουν τη διαδικασία και να καθησυχάσουν το παιδί ότι ήταν εκεί για το καλό του. Αντί αυτού, ο ανήλικος βρέθηκε σε ένα αυτοκίνητο με τέσσερις αγνώστους -ευτυχώς μαζί με τον πατέρα του- και υπέστη σύμφωνα με την αστυνόμο μια δευτερογενή κακοποίηση της ψυχής του.
Επιπλέον, εξαιτίας της καθυστέρησης της καταγγελίας χάθηκαν πολύτιμα αποδεικτικά στοιχεία, αφού στο μεταξύ είχε γκρεμιστεί η σκηνή όπου συνέβη η κακοποίηση. «Ευτυχώς όμως, ο ένας εκ των ανηλίκων θυμάτων ήταν ένα παιδί ιδιαίτερα χαρισματικό, ευφυέστατο, και όταν τελικά καταφέραμε να βρούμε μεταφραστή, κατάλαβε τη διαδικασία που επρόκειτο να ακολουθηθεί και την έφερε εις πέρας. Κατάφερε να δώσει πληροφορίες που οδήγησαν τελικά και στη σύλληψη του δράστη», είπε η κ.Κουσίδου και πρόσθεσε: «Δεν μπορούσε με ευκολία να μας περιγράψει και ζήτησε να μας ζωγραφίσει».
Η αστυνόμος πρόβαλε τη φωτογραφία με την παιδική ζωγραφιά και έδωσε την επεξήγηση: «Το τετράγωνο πλαίσιο είναι το κρεβάτι στο οποίο ο δράστης είχε ακινητοποιήσει τα δύο παιδιά. Οι δύο πρώτοι κύκλοι είναι τα κεφάλια του ίδιου και του φίλου του, στον κάτω κύκλο προσπάθησε να ζωγραφίσει τον δράστη, και οριζόντια υπάρχει η περιοχή που έγινε η γενετήσια παρέμβαση. Η χοντρή γραμμή η οριζόντια είναι το σύρμα που κατάφερε να δέσει για να τους ακινητοποιήσει στο κρεβάτι».
Ο δράστης είναι και ο ίδιος ανήλικος, παιδί ορφανό από πατέρα, που ήρθε στην Ελλάδα με τη μητέρα του για ένα καλύτερο μέλλον. Προσήχθη στην υπηρεσία χωρίς και οδηγήθηκε σε χώρο προστατευτικής φύλαξης ανηλίκων της Διεύθυνσης Αλλοδαπών Θεσσαλονίκης.
Ντροπή, φόβος και τυπολατρία τα εμπόδια
Τα περιστατικά κακοποίησης ανήλικων στις δομές φιλοξενίας είναι πολλά, αλλά σπάνια φτάνουν στην αστυνομία και συχνά πολύ αργά, όταν έχουν εξαφανιστεί σημαντικά πειστήρια ή και οι δράστες. Το αίσθημα ντροπής των θυμάτων, αλλά και ο φόβος των αντιποίνων, κρατούν κλειστά τα στόματα.
Οι αστυνομικοί του Τμήματος Προστασίας Ανηλίκων χρησιμοποιούν συγκεκριμένη μεθοδολογία προσέγγισης. Συνήθως επιλέγουν η συνέντευξη με το θύμα να γίνεται σε αστυνομικό του αντίθετου φύλου απ΄αυτό, αλλά πολλές φορές συμβαίνει το αντίθετο. Χαρακτηριστική ήταν η περίπτωση αγοριού, θύματος κακοποίησης, το οποίο αρνούνταν πεισματικά να πει οτιδήποτε, και άρχισε να μιλάει μόλις βγήκε από την αίθουσα η γυναίκα αστυνομικός.
Αρχικά οι αστυνομικοί προσπαθούν να γνωριστούν με το παιδί, και στη συνέχεια να κτίσουν εμπιστοσύνη συζητώντας για ανώδυνα θέματα. Μετά τα αφήνουν να πουν σε ελεύθερη αφήγηση τι έχει συμβεί και στο τέλος υποβάλλουν ερωτήσεις.
Η αστυνόμος Κουσίδου εμφανίστηκε επικριτική για τη στάση ορισμένων ΜΚΟ, σχολιάζοντας πως «όλοι διατυμπανίζουμε πόσο αφοσιωμένοι είμαστε στην τήρηση των δικαιωμάτων των παιδιών, μέχρι τη στιγμή που πρέπει να εμπλακούμε ενεργά σε περιστατικό προστασίας».
Περιέγραψε περιστατικό των προηγούμενων ημερών, όταν μαζί με μέλη οργανισμών συνόδευσε ανήλικο θύμα σεξουαλικής κακοποίησης σε νοσοκομείο της Θεσσαλονίκης, προκειμένου να διαπιστωθεί αν το παιδί έφερε κάποιο σωματικό τραύμα, ή ενδεχομένως κάποιο σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα.
«Διερμηνέας δεν υπήρχε εκείνη την ώρα. Σκόπελος που όμως μπορούσε να προστατευτεί με την μαρτυρική κατάθεση της συνοδού, η οποία είχε ακούσει, γνώριζε λεπτομέρειες, πρόσωπα και πράγματα. Η απάντηση που λάβαμε από το στόμα του ανθρώπου που ανέλαβε να βοηθήσει το παιδί; ‘Είμαι μέλος διεθνούς οργανισμού, απαγορεύεται να καταθέσω, έχω ασυλία και άλλα τέτοια επιχειρήματα, που τα έχουμε ακούσει πάρα πολλές φορές, ξεχνώντας πως πέρα από το νόμιμο υπάρχει και το ηθικό καθήκον’, είπε και πρόσθεσε πως «όταν ακολουθείται η στείρα εμμονή στην τυπολατρία, τα αποτελέσματα είναι ικανοποιητικά, ενώ όταν λειτουργούμε όλοι με γνώμονα το συμφέρον του παιδιού, τα προβλήματα μπορούν να ξεπεραστούν».
