«Ο κόσμος τώρα είναι πλέον πολύ διαφορετικός», γράφει η γερμανική Rheinische Post του Ντίσελντορφ.
«Μετά τη διαταγή του Ρώσου προέδρου Πούτιν στα στρατεύματά του να εισβάλουν στις αυτονομιστικές επαρχίες της ανατολικής Ουκρανίας, βιώνουμε μια σημαντική καμπή: Όπως συνέβη με την πτώση του Τείχους στο Βερολίνο το 1989 ή τη δολοφονία του Αυστριακού διαδόχου του θρόνου Φραγκίσκου Φερδινάνδου στο Σεράγεβο το 1914». Φαντάζει υπερβολική η εκτίμηση της γερμανικής εφημερίδας, ακόμη και τηρουμένων των αναλογιών. Πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και ΝΑΤΟ δεν μπορεί να ξεσπάσει, γιατί θα οδηγούσε στον Γ’ Παγκόσμιο και ουδείς το θέλει. Ο Ρώσος πρόεδρος κατηγόρησε τη Δύση ότι αγνόησε τα συμφέροντα ασφαλείας της Μόσχας, τονίζοντας ότι αυτά είναι «αδιαπραγμάτευτα». Ο Πούτιν επανέλαβε ότι η Ρωσία «είναι πάντα ανοιχτή στον άμεσο και ανοιχτό διάλογο, στην αναζήτηση διπλωματικών λύσεων στα πιο δύσκολα προβλήματα», αλλά προειδοποίησε ότι η διασφάλιση της αμυντικής ικανότητας της χώρας παραμένει το πιο σημαντικό κρατικό καθήκον.
Σε κάθε περίπτωση όμως, μια ρωσο-ουκρανική σύρραξη δεν πρέπει να αποκλειστεί. «Για όλα φταίει ο… Λένιν», όπως είπε ο Βλαντιμίρ Πούτιν. Σύμφωνα με τον Ρώσο πρόεδρο, η Ουκρανία ήταν ένα σχεδιαστικό ελάττωμα που προέκυψε κατά τη διάρκεια του μετεπαναστατικού εμφυλίου στη νεαρή τότε Σοβιετική Ένωση. Είναι μια «ερμηνεία» της ιστορίας με την οποία ο Πούτιν προσπαθεί φυσικά να νομιμοποιήσει τις δικές του επιθετικές πολιτικές εναντίον της Ουκρανίας και τη διά της βίας αλλαγή των συνόρων. Οι περισσότεροι ιστορικοί, όπως για παράδειγμα ο Αντρέας Κάπελερ, από τους καλύτερους ειδικούς για την Ουκρανία, εξηγεί στο περιοδικό Osteuropa ότι Ρώσοι και Ουκρανοί ήταν ιστορικά «αδελφικοί λαοί», αλλά με διαφορετική πολιτιστική και εθνική ταυτότητα. Εδώ και αιώνες μάλιστα έπρεπε να χρησιμοποιούν μεταφραστές για να επικοινωνούν μεταξύ τους, τόσο διαφορετικές είναι οι δύο γλώσσες. Η τσαρική Ρωσία, η Σοβιετική Ένωση και η σημερινή Ρωσία δεν ξεπέρασαν όμως ποτέ την ιδέα της «αυτοκρατορίας» – σοσιαλιστικής ή καπιταλιστικής. Και ο Πούτιν θα ήθελε να μνημονεύεται στη ρωσική ιστορία ως ο πολιτικός που αποκατέστησε το μεγαλείο και τη δύναμη της Ρωσίας.
Κακό προηγούμενο
Αν όμως η κάθε λογής ερμηνεία της ιστορίας συνοδεύεται από αλλαγή συνόρων διά της βίας, θα ανοίξει και πάλι η πόρτα του «φρενοκομείου» στον πλανήτη, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Στις διεθνείς σχέσεις εξακολουθεί να ισχύει άλλωστε η αρχή της κυριαρχίας και του σεβασμού των συνόρων που χρονολογείται από την «Ειρήνη της Βεστφαλίας», το 1648. Χωρίς καμία διάθεση σύγκρισης, αλλά για να φανταστούμε τι μπορεί να προκαλέσει η αλλαγή συνόρων διά της βίας, ας ανατρέξουμε στην ιστορία. Το 1938, για παράδειγμα, η ναζιστική Γερμανία του Χίτλερ επικαλέστηκε την «καταπίεση» των γερμανόφωνων κατοίκων στην περιοχή της Σουδητίας, στη σημερινή Τσεχία. Έκανε λόγο για «τσεχικές φρικαλεότητες» κατά της γερμανικής μειονότητας και ετοιμάστηκε να εισβάλει με τη Βέρμαχτ. Η Γαλλία και η Αγγλία, υπό τον φόβο ενός πολέμου, συμφώνησαν να παραδοθεί στους Ναζί η Σουδητία. Αλλά αυτό δεν απέτρεψε τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο… Ίσως το παράδειγμα να είναι ακραίο, υπερβολικό και να προκαλεί. Δείχνει όμως πού μπορεί να οδηγήσει σήμερα αυτή η «λογική». Για να μην ξεχνάμε επίσης και την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974 και τους λόγους που επικαλέστηκε η Άγκυρα για τον Αττίλα.
Θα γίνει ρωσο-ουκρανικός πόλεμος;
Ο Πούτιν γνωρίζει από καιρό ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι Ευρωπαίοι δεν σκοπεύουν να πολεμήσουν για να στηρίξουν το Κίεβο. Ούτε θα επέμβουν ποτέ στρατιωτικά για την υπεράσπιση της Ουκρανίας. Γι’ αυτό ο Πούτιν προχωρά με διαδοχικά βήματα. «Δεν θα προκαλέσει μεγάλο πόλεμο, αλλά θα χρησιμοποιήσει αυτό που έξυπνα ορίζει ως άμυνα και προστασία των ρωσόφωνων πληθυσμών», λέει ο Ιταλός στρατηγός Τζόρτζιο Μπατίστι, πρώην διοικητής της διεθνούς αποστολής ISAF στο Αφγανιστάν, που ξέρει τι σημαίνει πόλεμος.
«Υπάρχουν δύο πιθανότητες», λέει ο έμπειρος Ιταλός στρατιωτικός. «Η πρώτη είναι ότι, αφού ο Πούτιν έδωσε εντολή στα ουκρανικά στρατεύματα να αποσυρθούν, αν δεν το κάνουν, ο ρωσικός στρατός θα μπορούσε να επέμβει για να τα εκδιώξει. Η δεύτερη είναι να επιτεθούν πρώτα τα ουκρανικά στρατεύματα, δίνοντας το πράσινο φως στον ρωσικό στρατό να αντεπιτεθεί και να ξεκινήσει τον πόλεμο».
ΓΡΑΦΕΊΟ ΠΡΟΈΔΡΟΥ ΤΗΣ ΟΥΚΡΑΝΊΑΣ
Θρυαλλίδα οι μειονότητες
Πρόκειται για μια παρτίδα σκάκι, ίσως και ένα παιχνίδι πόκερ. Μένει να δούμε αν θα εκδηλωθεί αντεπίθεση της Ουκρανίας για να πάρει πίσω τα εδάφη που έχουν αυτοανακηρυχθεί ανεξάρτητα. Αν και η στρατιωτική αντιπαράθεση εξακολουθεί να είναι μια πιθανή υπόθεση, ο Πούτιν δεν πρόκειται να αποπειραθεί να καταλάβει ολόκληρη την Ουκρανία. Είναι ικανοποιημένος με τη δημιουργία δύο υποτελών κρατών, για την προστασία των εδαφών του Ροστόφ και του Βορονέζ. Μήπως όμως ο Πούτιν επιχειρήσει να καταλάβει και την περιοχή της Μαριούπολης, που ενώνει τη Ρωσία με την Κριμαία; Για την ιστορία, στη Μαριούπολη και στα γύρω χωριά ζουν πολλοί Έλληνες…
Όλα αυτά είναι σενάρια, που αν προχωρήσουν δεν αποκλείεται να ανοίξουν το «κουτί της Πανδώρας». Αν δεν υπάρξει σθεναρή αντίσταση σε κάθε αλλαγή συνόρων με τη χρήση βίας, βάσει κριτηρίων που συνδέονται με τη γλώσσα ή την εθνικότητα, η Εσθονία και η Λετονία θα κινδυνεύσουν, καθώς διατηρούν ισχυρές ρωσόφωνες μειονότητες. Αλλά ακόμη και εντός της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ουγγαρία θα μπορούσε να διεκδικήσει τμήματα της Ρουμανίας, η οποία με τη σειρά της θα μπορούσε να διεκδικήσει την προσάρτηση της Μολδαβίας. Για να μην αναφέρουμε τα Βαλκάνια, όπου η παρουσία πολλών μειονοτήτων έχει δώσει στη χερσόνησο του Αίμου το προσωνύμιο «πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης».
Του Μιχάλη Ψύλου
