Ίσως όταν έρθει το εμβόλιο να μην είναι και τόσο χρήσιμο…
Σχεδόν δέκα μήνες μετά την εμφάνιση του Covid-19, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας παρακολουθεί 196 διαφορετικές μελέτες για την ανακάλυψη εμβολίου.
Από αυτές, οι 42 βρίσκονται σε στάδιο κλινικών δοκιμών σε ανθρώπους, ενώ οι οχτώ στη Φάση 3, δηλαδή σε επίπεδο εκτεταμένων κλινικών δοκιμών για να δοκιμαστεί η αποτελεσματικότητά τους.
Η μαζική συστράτευση της επιστημονικής κοινότητας σημαίνει ότι θα έχουμε de facto εμβόλιο διαθέσιμο στο άμεσο μέλλον; Ασφαλώς όταν οχτώ προσπάθειες βρίσκονται στην τελική ευθεία οι πιθανότητες είναι υπέρ της… ανθρωπότητας, ωστόσο τίποτα δεν μπορεί να αποκλειστεί. Το Μάρτιο ο πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας, Μπόρις Τζόνσον, δήλωνε ότι «σε 12 εβδομάδες θα έχουμε φέρει τα πάνω κάτω και θα στείλουμε πίσω στη συσκευασία του τον κορωνοϊό». Την περασμένη εβδομάδα, δηλαδή εφτά μήνες μετά, έμοιαζε να έχει χάσει το κουράγιο του, λέγοντας στο υπουργικό συμβούλιο ότι παρά την πάροδο 18 ετών από την εμφάνιση του, δεν υπάρχει ακόμα εμβόλιο για τον SARS.
Οι απόψεις για το πότε θα είναι διαθέσιμο το εμβόλιο για τον covid-19 διίστανται στον επιστημονικό κόσμο. Ο καθηγητής Άντριου Πόλαρντ, επικεφαλής της δοκιμής εμβολίων στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, προειδοποιεί ότι πολύ δύσκολα θα είναι έτοιμο έως το καλοκαίρι, αλλά ακόμα και τότε ο εμβολιασμός θα αφορά αρχικά τους επαγγελματίες της υγείας! Πολύ πιο αισιόδοξος ο Τζέρεμι Φάραρ, μέλος της Επιστημονικής Συμβουλευτικής Ομάδας της Μεγάλης Βρετανίας για καταστάσεις Εκτακτης Ανάγκης, προβλέπει ότι «στις αρχές του 2021 θα έχουμε παραπάνω από ένα εμβόλια». Μαζί του συμφωνεί η πρόεδρος της Ειδικής Ομάδας Εμβολίων του UK, Κέιτ Μπίνγκαμ, αφήνοντας μια μικρή χαραμάδα ελπίδας να «τεθεί σε κυκλοφορία το εμβόλιο έως τα Χριστούγεννα».
Είναι όμως το εμβόλιο ο μοναδικός τρόπος για να μπουν οι τίτλοι τέλους στην πανδημία; H ιστορία έχει διδάξει πώς «όχι», με πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα την ισπανική γρίπη του 1918 και τις πανδημίες γρίπης του 1957 και του 1968. Σε καμία από τις τρεις προαναφερόμενες περιπτώσεις δεν χρειάστηκε εμβόλιο για να «σβήσει» η πανδημία. Έκανε απλώς τον κύκλο της, «νικημένη» στο τέλος από τα αντισώματα που ανέπτυξε ο πληθυσμός. Βέβαια το κόστος σε ζωές ήταν ιδιαίτερα βαρύ, ειδικά στην ισπανική γρίπη. Ακόμα και αυτή ωστόσο δεν διήρκεσε πάνω από 18 μήνες. Στην επιδημία του ’68 δε, το εμβόλιο παράχθηκε μετά το τέλος της.
Ο ένας τρόπος λοιπόν είναι η γνωστή ανοσία της αγέλης, όπως ισχυρίστηκε και ο Σωτήρης Τσιόδρας στο πρόσφατο άρθρο του στο επιστημονικό περιοδικό «Scandinavian Journal of Public Health». Όπως αναφέρει ο Έλληνας καθηγητής, αυτή επιτυγχάνεται σε μια κατάσταση κατά την οποία ο αριθμός των ατόμων που έχουν ανοσία στον πληθυσμό είναι τόσο υψηλός, ώστε το παθογόνο δεν μπορεί να βρει αρκετούς ευάλωτους σε αυτόν για να τους μολύνει και βαθμιαία εξαφανίζεται.
Ο άλλος τρόπος με τον οποίο θα μπορούσε να τερματιστεί η πανδημία είναι να αναπτυχθεί σε παγκόσμιο επίπεδο ένα αξιόπιστο σύστημα δοκιμών, εντοπισμού και παρακολούθησης του ιού. Ήδη η τεχνογνωσία πολλών κρατών στη συγκεκριμένη επιδίωξη έχει κάνει άλματα προόδου και υπό την ομπρέλα του ΠΟΥ θα μπορούσε να εξελιχθεί σε συντονισμένη προσπάθεια διεθνώς. Αυτό προϋποθέτει βέβαια να πέσει ο ρυθμός μετάδοσης κάτω από το 1, κάτι που τη δεδομένη χρονική στιγμή δεν μοιάζει καθόλου εύκολο λόγω της έντασης του δεύτερου κύματος της επιδημίας. Για να χάσει ο ιός τη μολυσματικότητα του θεωρείται επιβεβλημένο να παραμείνει για ένα χρονικό διάστημα ο δείκτης Rt κάτω από το 1 και να απομονώνονται έγκαιρα τα νέα κρούσματα. Δεν είναι κάτι που μπορεί να συμβεί έως το τέλος του 2020, αλλά θα μπορούσε να είναι ο τρόπος ολοκλήρωσης της πανδημίας περί τις αρχές της άνοιξης, σε συνδυασμό με μια αποτελεσματική εφαρμογή αυτού που στη διεθνή επιστημονική κοινότητα ονομάζεται «test, track and trace system».
