Έφυγε από τη ζωή ο μεγάλος Έλληνας σκηνοθέτης Νίκος Κούνδουρος, σε ηλικία 90 ετών, μετά από νοσηλεία λόγω αναπνευστικών προβλημάτων.
Γεννήθηκε στην Αθήνα, αλλά οι γονείς του, από ατελείωτες γενιές Κρητικοί, δεν ανέχονταν να πολιτογραφηθεί σαν Αθηναίος.
Τον μετέφεραν στην Κρήτη, τυλιγμένο σε μία πάνα, ώστε να γραφτεί στα δημοτολόγια του Αγίου Νικολάου της Κρήτης στις 15 Δεκεμβρίου του 1926
Ο Νίκος Κούνδουρος σπούδασε ζωγραφική και γλυπτική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας από την οποία και αποφοίτησε το 1948.
Κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο είχε ενταχθεί στις τάξεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, και μετά τον πόλεμο εξορίστηκε στη Μακρονήσο, λόγω των αριστερών φρονημάτων του.
Στα 28 του χρόνια αποφάσισε να ασχοληθεί με τον κινηματογράφο.
Ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του ως σκηνοθέτης με τη «Μαγική Πόλη» (1954), όπου συνδύασε τις επιρροές του από το νεορεαλισμό με την εικαστική του ματιά.
Με το σύνθετο και πρωτοποριακό έργο «Ο Δράκος» (1956), ο Νίκος Κούνδουρος καθιερώνεται. Ακολούθησαν «Οι παράνομοι» (1958), «Το ποτάμι» (1959), «Μικρές Αφροδίτες» (1963), «Το πρόσωπο της Μέδουσας» (1967), «Τα τραγούδια της φωτιάς» (1974), «1922» (1978) κ.ά.
Ο Νίκος Κούνδουρος έχει αντιπροσωπεύσει τον ελληνικό κινηματογράφο πολλές φορές στο εξωτερικό όπως στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βενετίας το 1953 και 1956, στο Φεστιβάλ Βερολίνου το 1958, 1963 και 1967.
Έχει επίσης τιμηθεί με το Πρώτο Βραβείο σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και Βερολίνου το 1963 για την ταινία «Μικρές Αφροδίτες» καθώς και για την ταινία του «Το ποτάμι» στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης το 1959.
Η δε ταινία του «Ο Δράκος» χαρακτηρίστηκε ως η καλύτερη ελληνική ταινία στη δεκαετία του 1950-1960.
Τόσο η ελληνική όσο και η γαλλική και αγγλική τηλεόραση έχουν προβάλει κατ’ επανάληψη ταινίες του Κούνδουρου.
Εταιρία Ελλήνων Σκηνοθετών
Η Εταιρία Ελλήνων Σκηνοθετών χαρακτηρίζει απώλεια το θάνατο του μεγάλου Έλληνα σκηνοθέτη που «υπήρξε εγγύηση για την ταυτότητα της Ελλάδας» και σε ανακοίνωση της αναφέρει: «Ο τελευταίος μεγάλος των πρωτεργατών του Ελληνικού Κινηματογράφου και του Ελληνικού Πολιτισμού έφυγε από κοντά μας σήμερα Τετάρτη 22 Φεβρουαρίου 2017.
Άνοιξε δρόμους στο εξωτερικό για τον Ελληνικό Κινηματογράφο, στήριξε με πάθος τους νέους ανθρώπους και υπήρξε ο δημιουργός του σωματείου μας, Εταιρεία Ελλήνων Σκηνοθετών.
Ο Νίκος Κούνδουρος υπήρξε εγγύηση για την ταυτότητα της Ελλάδας.»
Θλίψη στον πολιτικό κόσμο της χώρας προκάλεσε η είδηση για το θάνατο του μεγάλου σκηνοθέτη Νίκου Κούνδουρου.
Ο Πρόεδρος της Βουλής Νίκος Βούτσης σημείωσε ότι ««ο σπουδαίος αυτός άνθρωπος, ο αγωνιστής, σύντροφος και φίλος Νίκος Κούνδουρος, έκλεισε σήμερα τα μάτια του.
Το ρηξικέλευθο βλέμμα του θα μείνει ανοιχτό για πάντα μέσα από τα σπουδαία έργα του, που ταξίδεψαν την Ελλάδα πολύ πέρα από τα σύνορά της, καταγράφοντας την ιστορία με τη δική του υπογραφή.
Το ταξίδι του μακριά μας ξεκίνησε ενώ στη Βουλή ήδη προγραμματιζόταν εκδήλωση για να τιμηθεί ο μεγάλος αυτός δημιουργός. Εκφράζω τη μεγάλη μου θλίψη για την απώλειά του».
Εκφράζοντας τη θλίψη της για το θάνατο του Νίκου Κούνδουρου, η υπουργός Πολιτισμού Λυδία Κονιόρδου σημείωσε ότι «ο Νίκος Κούνδουρος υπήρξε ο σκηνοθέτης που μόλις με την δεύτερη ταινία του, τον θρυλικό “Δράκο” άλλαξε την ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου.
Ένας ακούραστος δημιουργός που ανανεωνόταν από ταινία σε ταινία. Από την λυρική απλότητα στις “Μικρές Αφροδίτες” μέχρι τον πειραματισμό του “Vortex” και από τον κινηματογράφο-ντοκουμέντο στα “Τραγούδια της φωτιάς” μέχρι το αισθητικό επίτευγμα του “Μπορντέλο”, από την ιστορία ως πληγή στο “1922” και την ιστορία ως σπαρακτικό ποίημα στο “Μπάυρον: Μπαλάντα για ένα δαίμονα”, ο Νίκος Κούνδουρος υπήρξε ένας καλλιτέχνης που εφεύρισκε τον εαυτό του κάθε φορά από την αρχή.
Περισσότερο όμως από οποιαδήποτε άλλη του ταινία, ο “Δράκος” στέκει μέχρι και σήμερα αγέραστος, γοητεύοντας με την ίδια ένταση, ως μια από τις σημαντικότερες ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου. Ως τεκμήριο μιας εποχής, ως έργο-αναφορά για οποιαδήποτε μελλοντική γενιά.
Ο Νίκος Κούνδουρος εκπροσώπησε τον ελληνικό κινηματογράφο πολλές φορές στο εξωτερικό όπως στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βενετίας το 1953 και 1956, στο Φεστιβάλ Βερολίνου το 1958, 1963 και 1967, βραβεύτηκε σε πολλά ελληνικά και ξένα φεστιβάλ ενώ κόπιες των ταινιών του βρίσκονται στο Ευρωπαϊκό Μουσείο Κινηματογράφου, στη Γαλλική Ταινιοθήκη καθώς και στο Metropolitan Museum της Νέας Υόρκης.
Υπήρξε μια ξεχωριστή προσωπικότητα που δεν φοβήθηκε ποτέ να παρέμβει στον δημόσιο λόγο εκφράζοντας με σθένος την προσωπική του άποψη. Ένα σθένος που μπορεί κανείς να συναντήσει με την ίδια αμείωτη ζωντάνια και στα βιβλία του, στην αυτοβιογραφία του όσο και στην αλληλογραφία και τα ημερολόγια του τα οποία πρόσφατα εξέδωσε.
Σήμερα αποχαιρετούμε τον Νίκο Κούνδουρο αλλά οι εικόνες μιας ολόκληρης εποχής θα μείνουν για πάντα διαφυλαγμένες στις ταινίες του. Θα ήθελα να εκφράσω τα πιο θερμά μου συλλυπητήρια στην οικογένεια του, τη σύζυγό του Σωτηρία Ματζίρη και τα παιδιά του Σήφη και Διαλεχτή καθώς και στους οικείους του».
Από την πλευρά του ο πρόεδρος της ΝΔ Κυριάκος Μητσοτάκης τόνισε ότι «ο Νίκος Κούνδουρος υπήρξε ένας από τους πιο σημαντικούς Έλληνες σκηνοθέτες.
Τίμησε και πρόβαλε με το έργο του την Ελλάδα στο εξωτερικό. Οι ταινίες του διακρίθηκαν διεθνώς στα Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας και του Βερολίνου.
Ως σκηνοθέτης, άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμά του στον ελληνικό κινηματογράφο. Ως άνθρωπος, με τη σεμνότητα και το ήθος του έδειξε το δρόμο στους νεότερους δημιουργούς.
Το κενό που αφήνει η απώλειά του είναι δυσαναπλήρωτο. Στους οικείους του, εκφράζω τα ειλικρινή συλλυπητήριά μου».
Το Ποτάμι επισήμανε ότι «από τη Μαγική Πόλη μέχρι τις Μικρές Αφροδίτες και το Μπορντέλο με ενδιάμεσο σταθμό και ορόσημο τον Δράκο, ο Νίκος Κούνδουρος ταυτίστηκε όχι απλά με τη μεγάλη περιπέτεια του ελληνικού κινηματογράφου, αλλά και με την Ελλάδα που αναπαρέστησε με τον φακό του.
Αιρετικός με τον τρόπο του, έκανε από νωρίς την επανάστασή του με το οικογενειακό περιβάλλον και την οικογενειακή παράδοση και στράφηκε από τις αρχές της καριέρας του στους ξεχασμένους, δίνοντάς μας υπέροχα δείγματα ενός διακριτού ελληνικού νεορεαλισμού- όσο κι αν ο ίδιος δεν ήθελε να ταυτίζεται με τον νεορεαλισμό.
Αλλά ήξερε να δίνει νέες μορφές στη ματιά του, ήξερε να ωριμάζει, ήξερε να περνά από τη σκληρή ρεαλιστική όψη στη μεγάλη διήγηση, στο 1922, μια άλλη τοιχογραφία μιας άλλης εποχής.
Ο πολίτης Νίκος Κούνδουρος δεν ήταν παρά η άλλη όψη του καλλιτέχνη. Πέρασε από την Μακρόνησο, αλλά δεν έπαψε να πιστεύει στην εθνική συνεννόηση. Αντιτάχτηκε στη δικτατορία. Υπερασπίστηκε με θέρμη τις απόψεις του, ακόμα και όταν ήξερε ότι δεν θα έχουν καθολική απήχηση, μόνο και μόνο γιατί η ιδιοτέλεια του ήταν ξένη.
Από τον Νίκο Κούνδουρο κρατάμε την αφοσίωση στην τέχνη και στον άνθρωπο, την πίστη σε μια καλύτερη χώρα, πίστη που κράτησε μέχρι το τέλος, και βέβαια το έργο του, απαράγραπτη πολιτιστική κληρονομιά της νεότερης Ελλάδας. Θερμά συλλυπητήρια στους οικείους του».
Επίσης, η Δημοκρατική Συμπαράταξη-ΠΑΣΟΚ τόνισε ότι «μια μεγάλη μορφή του ελληνικού και του ευρωπαϊκού κινηματογράφου, ο Νίκος Κούνδουρος, έφυγε σήμερα από κοντά μας.
Ο Νίκος Κούνδουρος, πάντα περήφανος για την Κρητική του καταγωγή, με σπουδές σε γλυπτική και ζωγραφική, διακρίθηκε από πολύ νωρίς ως σκηνοθέτης σπουδαίων ταινιών, που δημιούργησαν σχολή, ανέδειξαν τον υπαρξιακό πυρήνα του καθημερινού ανθρώπου, τον οποίο δόξασε μέσα από τα πάθη του, τα λάθη του, την ομορφιά του.
Οι ταινίες του όπως ο Δράκος, οι Μικρές Αφροδίτες, αλλά και τα υπόλοιπα αριστουργήματα του, είναι σημεία αναφοράς για τον παγκόσμιο κινηματογράφο.
Με το ίδιο πάθος που είχε για την τέχνη του, έδωσε αγώνες για την πατρίδα και τις πολιτικές ιδέες του.
Ένας ενθουσιώδης άνθρωπος, μια σπάνια προσωπικότητα, ένας διανοούμενος και καλλιτέχνης που έδωσε ταυτότητα στον πολιτισμό μας.
Συμμετέχουμε στο πένθος για τον χαμό του σπουδαίου σκηνοθέτη και εκφράζουμε τα θερμά μας συλλυπητήρια στην οικογένεια του».
