Οι περισσότεροι την θυμούνται ως Όλγα Μαρκάτου στην δημοφιλή σειρά Ντόλτσε Βίτα, όπου υποδύεται μια γιαγιά της οποίας τα σχόλια στάζουν… βιτριολικό χιούμορ.
Βέβαια η Μαρία Φωκά υπήρξε μια σπουδαία ηθοποιός με σημαντικό βιογραφικό πριν μπει στη ζωή της η μικρή οθόνη, ενώ εκείνο που αγνοεί η πλειοψηφία του κοινού είναι η πολιτική δράση της την δεκαετία του ’50, όταν και ήταν συγκατηγορούμενη του Νίκου Μπελογιάννη στην διαβόητη υπόθεση κατασκοπείας.
Στα πρώτα χρόνια της καριέρας της, η γεννημένη στην Κεφαλονιά ηθοποιός διακρίθηκε κυρίως σε δεύτερους, αλλά πάντοτε δυναμικούς ρόλους. Έχοντας στην φαρέτρα της το πέρασμά της από το Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν του οποίου υπήρξε βασικό στέλεχος μέχρι το 1948, μυήθηκε στην υποκριτική δίπλα στους κορυφαίους του είδους.
Παράλληλα, την ίδια εποχή γνωρίζει και τον μετέπειτα σύζυγό της, επίσης γνωστό ηθοποιό Λυκούργο Καλλέργη, ο οποίος ήταν ήδη οργανωμένος στις τάξεις του παράνομου τότε Κομμουνιστικού Κόμματος. Το ζευγάρι, πέρα από την καλλιτεχνική δράση του, εντάσσεται στους αγώνες της εποχής και μερικά χρόνια αργότερα η Μαρία Φωκά (ως Μαρία Καλλέργη εξαιτίας του γάμου της) βρίσκεται αναμεμειγμένη σε μία από τις πλέον πολύκροτες δίκες στην νεότερη ιστορία της Ελλάδας.
Σε αυτήν όπου δικάζεται ο Νίκος Μπελογιάννης με βάση τον μεταξικό νόμο 375/1936 περί κατασκοπείας. Στο εδώλιο κάθονται επίσης και καταδικάζονται σε θάνατο την 1η Μαρτίου του 1952 τόσο ο περίφημος «άνθρωπος με το γαρύφαλλο» όσο και η σύντροφός του Έλλη Παππά (η οποία τελικά δεν εκτελέστηκε αφού κυοφορούσε το παιδί του) αλλά και οι Νίκος Καλούμενος, Δημήτρη Μπάτσης, Ηλίας Αργυριάδης και Τάκης Λαζαρίδης. Και όλα αυτά ενώ κυβέρνηση τότε ήταν κεντρώα, με πρωθυπουργό τον Νικόλαο Πλαστήρα και ηγετικές μορφές τους Γεώργιο Παπανδρέου και Σοφοκλή Βενιζέλο…
Όπως και να έχει, σε εκείνη την δίκη-παρωδία καταδικάζεται και η Μαρία Φωκά, αρχικά σε ισόβια κάθειρξη. Η ποινή της αργότερα μετατρέπεται σε δεκαετή κάθειρξη και στέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων της για το ίδιο διάστημα. Το «έγκλημά» της ήταν ότι είχε έρθει σε επαφή με στελέχη του Κόμματος που βρίσκονταν στο Παρίσι και μεσολάβησε ώστε ένα ποσό 1.600 λιρών Αγγλίας να φτάσει μέχρι την Ελλάδα για τις ανάγκες του αγώνα. Ο σύνδεσμος στον οποίο θα έπρεπε να τα παραδώσει σε ένα αρτοποιείο δεν εμφανίστηκε στο ραντεβού και η ηθοποιός άφησε ένα σημείωμα το οποίο και βρέθηκε αργότερα σε έφοδο της αστυνομίας. Η μοίρα της είχε ήδη σφραγιστεί…
Αποκομμένη για μια δεκαετία από κάθε καλλιτεχνική δραστηριότητα, επανήλθε ουσιαστικά στον χώρο την σεζόν 1958-1959, σε περιοδεία του Λάμπρου Κωνσταντάρα. Από το 1961 έως το 1963 συνεργάστηκε με την Ελλη Λαμπέτη («Το θαύμα της Ανι Σάλιβαν», «Η μικρή μας πόλη» κ.ά.), το 1964 με την Αλίκη Βουγιουκλάκη και στη συνέχεια με την «Ελληνική Λαϊκή Σκηνή» για να ακολουθήσει η συνεργασία της με τον θίασο της Τζένης Καρέζη.
Περίπου εκείνη την περίοδο την βλέπουμε και στον κινηματογράφο όπου 25 χρόνια πριν την Όλγα Μαρκάτου στην Ντόλτσε Βίτα παίζει την… γριά πριν την ώρα της (!) στις κωμωδίες «Ένας ιππότης για την Βασούλα» και «Γοργόνες και μάγκες», ενώ την επόμενη δεκαετία, εκείνη του 1970, επανέρχεται στα κοινά διατελώντας αντιπρόεδρος και μετέπειτα πρόεδρος του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών, ενώ υπήρξε και μέλος της Καλλιτεχνικής Επιτροπής του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδας.
Προς το τέλος της ζωής της γνώρισε μοναδική επιτυχία στην ιδιωτική τηλεόραση, ενώ η τελευταία της εμφάνιση ήταν στη σειρά «Οι θειοσεβούμενοι» το 2000. Πέθανε στο Λονδίνο στις 15 Ιουνίου του 2001, ύστερα από μακροχρόνια καρδιακά προβλήματα και κηδεύτηκε στο Πόρτσμουθ της Αγγλίας.
