Ο Βρετανός πρωθυπουργός, Μπόρις Τζόνσον δεν έκρυψε ποτέ τον θαυμασμό του για την Αρχαία Ελλάδα και κυρίως για τον Περικλή. Οι καριέρες τους… πάντως φαίνεται ότι αρχίζουν να συμπίπτουν, κάτι που ίσως όμως να μην αρέσει στον Τζόνσον στην εποχή του κορωνοϊού.
Και οι δύο άνδρες πήραν υψηλότατο γεωπολιτικό ρίσκο εναντίον εξαιρετικά ισχυρών συμμαχιών με γειτονικά κράτη… κάτι που τους γύρισε μπούμερανγκ εξαιτίας μιας θανατηφόρου ασθένειας.
Πριν από κάτι παραπάνω από 2,400 χρόνια η Αθήνα μόλις είχε ξεκινήσει πόλεμο εναντίον της Σπάρτης και των συμμάχων της, όταν ξέσπασε βουβωνική πανώλη στην πόλη, σκοτώνοντας το 1/3 του πληθυσμού της. Επρόκειτο για μια από τις μεγαλύτερες ανατροπές στην ιστορία. Μια ισχυρή και εν πολλοίς αλαζονική πόλη στο απόγειο της φήμης και της εξουσίας της ξαφνικά καταστράφηκε. Ύστερα από 2,5 χρόνια πολέμου και ο ίδιος ο Περικλής πέθανε από την ασθένεια.
Όπως οι υπέρμαχοι του Brexit δεσμεύθηκαν οι διαπραγματεύσεις με την Ε.Ε θα ήταν εύκολες και πως η Βρετανία θα έμπαινε πλέον σε μια νέα «Ελισσαβετιανή» εποχή κόβοντας τους δεσμούς με τις Βρυξέλλες, έτσι και τα υπερφιλόδοξα σχέδια του Περικλή αποδείχθηκαν τραγικά από τις πρώτες μέρες του πολέμου. Είχε πειστεί ότι η Αθήνα θα προηγείτο με σχετική άνεση έναντι της Σπάρτης και των συμμάχων της, όχι μόνο εξαιτίας του πλούτου αλλά και της πολιτιστικής υπεροχής της στον τότε γνωστό κόσμο.
Ο Περικλής στην περίφημη ομιλία του είχε δοξάσει την Αθήνα για τη μοναδική της υπεροχή στον πολιτισμό και τη δημοκρατία. Οι Αθηναίοι, όπως είχε πει, «θα πρέπει να ερωτευτούν» την πόλη της και να τη θαυμάζουν κάθε μέρα για τη «σπουδαιότητά» της. Αυτή η υπέρμετρη σιγουριά καταποντίστηκε με την πανώλη.
Έχοντας περίπου τις ίδιες πάνω κάτω ιδέες ο Τζόνσον δεσμεύθηκε για μια άμεση νίκη του Λονδίνου στις διαπραγματεύσεις με την Ε.Ε, μια «συμμαχία» την οποία περιέγραψε ως «ανησυχητικά μη δημοκρατική». Αυτή η αισιοδοξία για μια γρήγορη λήξη του «πολέμου» εναντίον των Σπαρτιατών στις Βρυξέλλες ήδη… μειώνεται διαρκώς εν μέσω της κρίσης του κορωνοϊού. Μια συμφωνία εμπορίου με τις Βρυξέλλες έως τα τέλη του έτους μοιάζει εντελώς ανέφικτη – ίσως γιατί και οι επικεφαλής των διαπραγματεύσεων εκ μέρους της Ε.Ε και του Ηνωμένου Βασιλείου βρίσκονται ήδη σε αυτοαπομόνωση «χτυπημένοι» από τον ιό.
Τόσο ο Τζόνσον όσο και το «δεξί του χέρι» ο Ντόμινικ Κάμινγκς είναι λάτρεις του Θουκυδίδη, του Έλληνα ιστορικού, από τον οποίο μάθαμε τον ρόλο του Περικλή στον πόλεμο μεταξύ Αθήνας – Σπάρτης. Έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον ότι ο Κάμινγκς εμπνεύστηκε από τη ρητορική του Περικλή όταν παρουσίασε τις ιδέες του ότι η Βρετανία θα μπορούσε να αποτελέσει μια παγκόσμια δύναμη παιδείας. Όταν ο Περικλής περιέγραφε την Αθήνα «ως σχολή της Ελλάδας» ο Κάμινγκς αντιπαρέβαλλε τη Βρετανία «ως σχολή ολόκληρου του κόσμου» .
Ο Περικλής και η πανώλη
Οι παραλληλισμοί μεταξύ του Τζόνσον, του κάποτε αρθρογράφου και του Περικλή δεν είναι πάντα ακριβείς. Ενώ ο Τζόνσον έχει μια τάση να αρέσκεται σε «φαραωνικά» σχέδια… η Γέφυρα του Μπόρις δεν την λες και Παρθενώνα. Και οι δύο πάντως έχουν τη φήμη δεινών ρητόρων αλλά ο Περικλής ήταν διάσημος ακριβώς γιατί επέλεγε τις λέξεις με μεγάλη προσοχή. «Ο Περικλής δεν ήταν στην πραγματικότητα αρεστός επειδή ήταν κάτι παραπάνω από εκείνο που νόμιζαν οι απλοί πολίτες» εξηγεί ο Πολ Καρτλετζ, καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Ιστορίας στο Κέμπριτζ.
Ενώ η συζήτηση συνεχίζεται γύρω από την καθυστερημένη αντίδραση της Βρετανίας στον κορωνοϊό, κανείς δεν αμφιβάλλει ότι η τακτική του Περικλή στον πόλεμο με τη Σπάρτη ήταν εκείνη που συνέβαλλε στην εξάπλωση της πανώλης στην Αθήνα. Πεπεισμένος για την ναυτική υπεροχή της Αθήνας, ο Περικλής είχε διατάξει τους Αθηναίους να περιοριστούν εντός των τειχών της πόλης παρά να διακινδυνεύσουν μια μάχη στα ενδότερα. Πίστευε ότι θα μπορούσε να κερδηθεί η μάχη μέσω ναυτικών επιθέσεων, ενώ οι προμήθειες γίνονταν μόνο μέσω θαλάσσης. Αλλά η στρατηγική του έφερε ως αποτέλεσμα χιλιάδες άνθρωποι να μετοικήσουν από τα ενδότερα σε μια ήδη πολυπληθή πόλη. Στη διάρκεια της πολιορκίας, πολυπληθής και χωρίς προμήθειες, η Αθήνα «έπεσε» από την πανώλη.
Ανήμποροι γιατροί, που αγνοούσαν τη φύση της ασθένειας πέθαναν γρήγορα σύμφωνα με τον Θουκυδίδη. Η ασθένεια είχε διάφορα συμπτώματα περιλαμβανομένου υψηλού πυρετού, κνησμού στα μάτια, δύσπνοιας, εμετού. Αρκετοί Αθηναίοι πίστεψαν ότι η πανώλη ήταν η τιμωρία του θεού Απόλλωνα, που όπως πίστευαν ήταν με το μέρος της Σπάρτης.
«Ο Θουκυδίδης πιστεύει ότι ο Περικλής ήταν εξαιρετικός στις προβλέψεις του: Προέβλεψε τον τρόπο που θα συμπεριφέρονταν οι Σπαρτιάτες, όπως άλλωστε και έκαναν και δημιούργησε αποθεματικά για την Αθήνα. Αλλά η πανώλη του ανέτρεψε όλους τους υπολογισμούς. Προκάλεσε μεγάλες πιέσεις μέσα στην πόλη εκείνους τους δύο μήνες της πολιορικίας, που διέλυσε όλους τους σχεδιασμούς» αναφέρει ο Πολ Καρτλετζ.
Όπως και οι Βρετανοί έτσι και οι Αθηναίοι δεν υπάκουσαν… Κάποιοι μάλιστα αρνήθηκαν την καραντίνα και συνέχισαν να επισκέπτονται φίλους και συγγενείς. Αντιμέτωποι με την πιθανότητα θανάτου, κάποιοι αναζητήσαν τελευταίες απολαύσεις. Όμως με αυτόν τον τρόπο… «πέθαναν σαν πρόβατα» αναφέρει ο Θουκυδίδης. Πτώματα υπήρχαν παντού.
Καθώς άρχισαν να αισθάνονται τις επιπτώσεις της πανώλης αλλά και των επιθέσεων των εχθρών, πανικοβλημένοι κατηγορούσαν τον Περικλή που τους έσυρε στον πόλεμο. Ως έξοχος ρήτορας ο Περικλής κατόρθωσε να τους ηρεμήσει και να τους προτρέψει να δώσουν όλη τους την ενέργεια στον πόλεμο. Χωρίς άλλη επιλογή, οι Αθηναίοι επανεξέλεξαν τον Περικλή ως στρατηγό τους, αφού στην αρχή τον είχαν «απολύσει» επιβάλλοντας του πρόστιμο.
Αν ο Τζόνσον αναζητά ένα μοντέλο… ρητορικής προκειμένου να ενισχύσει την εθνική ενότητα και να δαμάσει την απειθαρχία θα πρέπει να αναζητήσει την ομιλία του Περικλή. «Έχετε αποκαρδιωθεί τόσο πολύ από την καταστροφή στα σπιτια σας που χάνετε την αξία της κοινής ασφάλειας» έλεγε. «Ωστόσο όσο καλά και αν αισθάνεται κάποιος στο σπίτι του, σίγουρα θα επηρεαστεί από τη γενική καταστροφή, αν η χώρα του συντριβεί».
Ο Περικλής ωστόσο θα είχε συμβουλέψει τον Μπόρις να διατηρήσει τα «όπλα» του στις διαπραγματεύσεις. Συγκλονισμένοι από την πανώλη, οι Αθηναίοι είχαν αρχίσει να αμφισβητούν τη σοφία ενός περιπετειώδους σχεδίου μιας αυτοκρατορίας που τους οδήγησε στον πόλεμο, αλλά ο Περικλής τους προειδοποίησε ότι δεν υπάρχει επιστροφή: «το να την αποκτήσουμε ίσως είναι λάθος, αλλά το να την αφήσουμε είναι εξίσου επικίνδυνο».
Ο Περικλής έγινε διάσημος για τη χρήση δημοσίου χρήματος προκειμένου να έχει τη στήριξη του λαού. Επιχείρησε και εξασφάλισε να φαίνεται ο ίδιος ως επικεφαλής της διαχείρισης της κρίσης, ενώ πρόσεχε πότε θα έκανε τις δημόσιες εμφανίσεις του. Αυτό είναι ένα χρήσιμο μάθημα για τον Τζόνσον, καθώς κατηγορείται ότι ήταν «απών» για 12 ολόκληρες μέρες όταν η Αγγλία αντιμετώπισε ίσως τις χειρότερες πλημμύρες εδώ και χρόνια.
Μια από τις ικανότητες που πρέπει να επιδεικνύει ένας ηγέτης σε μια δημοκρατία είναι ακριβώς το να δείχνει ότι ηγείται, ότι αναλαμβανει ευθύνες ότι καθοδηγεί τα πράγματα. Αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό για την περίπτωση του Τζόνσον, καθώς είναι ο μόνος πρωθυπουργός της χώρας, ενώ στην Αθήνα υπήρχαν 10 στρατηγοί και ο Περικλής ήταν απλώς ένας από αυτούς. Όμως ο Τζόνσον θα πρέπει να πάρει το μάθημα από τον ήρωά του… θα πρέπει να εμφανίζεται.
Η πανώλη κόστισε τη ζωή του Περικλή, όταν αυτός ήταν 60 ετών. Λίγο πριν το ξέσπασμα του πολέμου ο Περικλής έδωσε συμβουλές για το πώς θα συνεχίζονταν ο πόλεμος, με μια χρήσιμη οδηγία… να μην επιχειρήσουν οι Αθηναίοι να επεκτείνουν την αυτοκρατορία ενώ ακόμα μάχονται τους Σπαρτιάτες. Αλλά αυτό δεν εισακούστηκε. Οι Αθηναίοι επιχείρησαν κάτι καταστροφικό… να κατακτήσουν τη Σικελία και τελικά ο πόλεμος κράτησε σχεδόν 30 χρόνια.
Φυσικά… η σχέση της Βρετανίας με την Ε.Ε δεν θα πάρει τόσο πολύ…
