Η μετάνοια, για την οποία τόσος λόγος γίνεται από τους πιστούς, αλλά και από μερικούς αδιάφορους,
είναι μία εσωτερική υπόθεση του καθενός, εντελώς προσωπική και μυστική και μόνο στον πνευματικό πρέπει να γίνεται γνωστή κατά το μυστήριο της εξομολόγησης.
Βέβαια, τα αποτελέσματα της μετάνοιας γίνονται γνωστά από τη νέα ζωή που έχει πιά ο μετανοήσας. Χωρίς να λέει ο ίδιος σε κανέναν τίποτα, τον αποκαλύπτουν οι νέες του επιλογές που δεν έχουν πιά καμιά σχέση και ομοιότητα με το χθες και το κοντινό παρελθόν.
Εδώ πρέπει να διευκρινίσουμε ότι μιλάμε για μετάνοια ουσιαστική, που οδηγεί σε νέα πορεία με οδοδείκτες τις εντολές του Θεού και όχι μετάνοια για ένα πταίσμα. Αυτή την τεκτονική μετάνοια, που ανατρέπει καθετί που δεν είναι θεοφιλές, δεν τη βλέπουμε συχνά γι’ αυτό και δεν έχουμε ανάμεσά μας αναγεννημένους αδελφούς.
Δυστυχώς, το κοσμικό φρόνημα επηρεάζει αρνητικά και ενθαρρύνει τους ανθρώπους να μη ανησυχούν τόσο για την εσωτερική τους πραγματικότητα. Παράλληλα χρησιμοποιούν την υποκρισία και επικοινωνούν με τους γνωστούς τους ευσεβείς ως ευσεβείς και οι ίδιοι. Δημιουργούν μάλιστα και συντροφικούς κύκλους και συζητούν πνευματικά θέματα, χωρίς όμως ειλικρίνεια και σταθερή απόφαση να διορθώσουν τον εαυτό τους. Οι συντροφιές αυτές μοιάζουν με δέντρα που έχουν πολλά φύλλα, αλλά δεν δίνουν καρπούς. Μόνο σκιά προσφέρουν. Χρειάζεται οπωσδήποτε να μπεί στις καρδιές αυτών των κατά τα άλλα καλοπροαίρετων ανθρώπων η καλή ανησυχία για κάτι πιο ουσιαστικό και πιο πνευματικό.
Ο άγιος Παίσιος ο Αγιορείτης συχνά μιλούσε για τα χαρακτηριστικά της αληθινής μετάνοιας. Το πρώτο, τόνιζε είναι η αίσθηση της αθλιότητας. Βαθιά συναισθήση χωρίς κανένα ελαφρυντικό. Κάτι που δεν το συναντούμε στους σύγχρονους εξομολογουμένους. Βλέπουμε ότι η μετάνοιά τους δεν έχει συναίσθημα, είναι ψυχρή και παντελώς στεγνή, γιατί δεν υπάρουν δάκρυα. Ζούν όμως με την ψευδαίσθηση ότι είναι άθλιοι, στο βάθος όμως της ψυχής υπάρχει η βεβαιότητα ότι είναι ενάρετοι! Αλλά πως συμβαδίζει η αθλιότητα με την αρετή;
Το δεύτερο χαρακτηριστικό της αληθινής μετάνοιας, έλεγε ο άγιός μας, είναι να υπάρχουν μαζί με την αίσθηση της αθλιότητας και δύο άλλες αισθήσεις, της παρηγορίας και της ελπίδας. Παρηγορία, γιατί ο Θεός δέχεται τον μετανοούντα και τον ακούει και παράλληλα τροφοδοτεί την ελπίδα της σωτηρίας.
Και το τρίτο χαρακτηριστικό είναι να μην υπάρχει αγωνία και ταραχή. Ο πιστός πρέπει να δουλεύει στη μετάνοια χωρίς ταραχή και αμφιβολία. Να έχει εσωτερική γαλήνη, αποφεύτονας υπερβολικές και παράλογες σκέψεις.
Η αληθινή μετάνοια ενισχύει την αγάπη του Θεού προς τον άνθρωπο. Περισσότερη μετάνοια εκ μέρους του ανθρώπου και περισσότερη αγάπη εκ μέρους του Θεού. Όποιος κατανοήσει την αλήθεια αυτή, θα κάνει την πνευματική του ζωή καλύτερη και οι εμπειρίες του θα είναι ιερές και γλυκύτατες.
