Όταν τον προηγούμενο Χειμώνα, ο Γιώργος Λάνθιμος έκανε χαμό με το «Poor Things»,
μια συζήτηση που ξεκινάει κάθε φορά που ένας πολυσυζητημένος σκηνοθέτης βγάζει καινούρια ταινία, ξεκίνησε και πάλι γύρω από τον Έλληνα δημιουργό: ποια είναι η καλύτερη ταινία της φιλμογραφίας του; Στην άτυπη ιεροτελεστεία πολλοί ήταν υπερβολικά ενθουσιασμένοι με το «Poor Things» και δεν το συζητούσαν ότι αυτή είναι η καλύτερή του. Άλλοι, εκείνοι που στις αντίστοιχες συζητήσεις περί μουσικής τους αποκαλούμε «πρωτοδισκάκες», παρέμεναν σταθεροί στη θέση τους πως ταινία σαν τον «Κυνόδοντα» δεν έβγαλε ποτέ ξανά ο Λάνθιμος. Και άλλοι έβρισκαν κάπου ενδιάμεσα το αγαπημένο τους φιλμ του Έλληνα δημιουργού.
Υπήρχε ωστόσο και μια σχετικά καινούρια κατηγορία θεατών σε αυτή τη συζήτηση: εκείνοι που τρελάθηκαν μεν με το «Poor Things», δεν είχαν άλλο μέτρο σύγκρισης σχετικά με τον Λάνθιμο δε ή είχαν μόνο την ακριβώς προηγούμενή του, δηλαδή το «The Favourite». Κοινώς, ήταν μπόλικοι εκείνοι και εκείνες που η πρώτη τους κινηματογραφική επαφή με το πάλαι ποτέ παιδί-θαύμα του ελληνικού σινεμά που άνοιξε τα φτερά του για το Χόλιγουντ ήρθε αφού ο τελευταίος έγινε «παγκόσμιος».
Με μια πιο «ψύχραιμη» ματιά φυσικά δεν είναι να απορεί κανείς: για χρόνια ο Λάνθιμος μπορεί να είχε ένα όνομα που σήκωνε συζήτηση για το σινεμά του αλλά ήταν συνδεδεμένος με ένα είδος ταινιών που θεωρούνταν «δύσκολες», «βαριές», «ψαγμένες». Δεν ήταν ο οσκαρικός Λάνθιμος του σήμερα αλλά ένας Λάνθιμος που δεν το έπαιρνε κανείς εύκολα απόφαση να κάτσει να δει μια ταινία του. Ήταν ο Λάνθιμος του greek weird wave και κακά τα ψέματα, αυτό το «κύμα» δεν το είχαν καβαλήσει τα μαζικά κινηματογραφικά κοινά που έτρεξαν με ενθουσιασμό να δουν τις τελευταίες δυο δημιουργίες του.
Υπάρχει μια διπλή ανάγνωση σε αυτή την πραγματικότητα. Η πρώτη εκείνη που λέει πως ο Λάνθιμος άργησε αλλά τελικά βρήκε το κοινό που του αντιστοιχούσε. Η δεύτερη εκείνη που δεν μένει στο συμπέρασμα αλλά θέτει και ένα ερώτημα: άραγε ο Λάνθιμος του σήμερα και ο Λάνθιμος της προ-οσκαρικής εποχής είναι ο ίδιος; Ή μήπως η μετάβαση στην νέα εποχή του ήρθε ως αποτέλεσμα μερικών σταγόνων νερού μέσα στο δημιουργικό του κρασί; Ας είμαστε ειλικρινείς: έτσι όπως το πάει, κάποια στιγμή ο Λάνθιμος θα πάρει ένα Όσκαρ. Όμως είναι τα Όσκαρ το απόλυτο κινηματογραφικό κριτήριο;
Η ίδια η ιστορία του κινηματογράφου έχει απαντήσει. Το σινεμά είναι γεμάτο από δημιουργίες που άφησαν εποχή, που συντάραξαν το κοινό, που υπήρξαν πέρα για πέρα επιδραστικές αλλά αγνοήθηκαν από τα μεγάλα βραβεία προς χάρη πιο «εύκολων» ταινιών: σε βάθος χρόνου έμειναν οι πρώτες και όχι οι δεύτερες. Μπορεί τα απόνερα του «Poor Things» να είναι ακόμα πρόσφατα αλλά μην έχει κανείς αμφιβολία: η αξία των πρώτων ταινιών του Λάνθιμου και ακόμα περισσότερο, των πρώτων αγγλόφωνων ταινιών του θα αποδειχθεί πολύ πιο διαχρονική.
Σήμερα, ο «Αστακός» και ο «Θάνατος του Ιερού Ελαφιού» μοιάζουν με μια γέφυρα ανάμεσα στον πρώιμο, ελληνόφωνο Λάνθιμο και την οσκαρική εκδοχή του αλλά το υλικό από το οποίο ειναι φτιαγμένες αυτές οι δυο ταινίες είναι εκείνο που δίχως υπερβολή, επαναπροσδιορίζει το σινεμά το ίδιο: αυτές θα μείνουν ως τα μεγάλα αριστουργήματα του Λάνθιμου και ας αγνοήθηκαν από την ακαδημία στην εποχή τους. Διότι είναι ταινίες ιερόσυλες, δύσκολες, βαθιά περίπλοκες και φιλοσοφικές, ταινίες που τις βλέπεις και θαρρείς πως ένας άψογος μαθητής του Στάνλεϊ Κιούμπρικ βρίσκεται ανάμεσά μας…
Δεν είναι λίγοι εκείνοι που τονίζουν πως η σεναριακή συμβολή του Ευθύμη Φιλίππου ήταν και το μεγάλο μυστικό του Λάνθιμου: ο «Αστακός» και το «Ελάφι» είναι αποτελέσματα καλλιτεχνικών πνευμάτων που το μάτι τους γυαλίζει, που δεν βολεύονται με ευκολοχώνευτες αφηγήσεις, που δεν νοιάζονται να μιλήσουν σε πολλούς αλλά κατά βάση, να ανοίξουν ουσιαστικούς διαλόγους. Τέτοιο σινεμά έκανε ο Λάνθιμος με τον Φιλίππου και ας μην βρισκόταν στα χαλιά των Όσκαρ.
Ναι, με το «Poor Things» και με το «Favoutite» περνάς αναμφίβολα πολύ καλά. Όμως τα κακά παιδιά έχουν πάντα μεγαλύτερο βάθος από τα διασκεδαστικά παιδιά. Και ο Λάνθιμος κάποτε υπήρξε ένα τόσο κακό παιδί που δίχασε κόσμο και κοσμάκη. Είναι θέμα γούστου αλλά ταυτόχρονα και αντικειμενικό: ταινίες σαν τον «Αστακό» και το «Ελάφι» βγαίνουν σπάνια γιατί δεν τις χωράει ο τόπος, είναι θρασύτατες και ως εκ τούτου ιστορικές. Καλά τα Όσκαρ αλλά το σινεμά είναι κίνημα και οι ταινίες που το κινούν είναι διαμάντια αστραφτερά και διαχρονικά. Ο Λάνθιμος μπορεί να περηφανεύεται πως έχει δημιουργήσει δυο ταινίες που πήγαν το σινεμά πιο μπροστά. Και μπορεί να περηφανεύεται πως κατάφερε τελικά να γίνει και οσκαρικός δημιουργός. Κάποιοι -επιτρέψτε μας…- θα τον θαυμάζουμε βασικά για το πρώτο του κατόρθωμα…
