Από την αρχαιότητα υπήρχαν εικασίες σχετικά με το γιατί οι άνθρωποι σε διαφορετικά μέρη του κόσμου έχουν διαφορετικά έθιμα, κανόνες, συνήθειες και ψυχολογικές τάσεις.
Πράγματι, αν έχετε ταξιδέψει έξω από τη χώρα στην οποία γεννηθήκατε, πιθανόν να έχετε παρατηρήσει πλήθος διαφορών, όχι μόνο στις γλώσσες που μιλούν οι άνθρωποι και στο φαγητό που τρώνε, αλλά και στον τρόπο με τον οποίο εκφράζουν τα συναισθήματά τους, στο πόσο ανοιχτοί είναι στο να δοκιμάσουν νέα πράγματα και στους κανόνες που έχουν για τη συμπεριφορά τους.
Τον τελευταίο καιρό, οι ψυχολόγοι και οι ανθρωπολόγοι έχουν προτείνει διάφορες θεωρίες για το γιατί υπάρχουν αυτού του είδους οι διαφορές. Για παράδειγμα, ορισμένοι έχουν υποστηρίξει ότι το είδος των καλλιεργειών που ιστορικά καλλιεργούνταν σε μια περιοχή βοηθά στην εξήγηση των πολιτισμικών διαφορών στον ατομικισμό (Talhelm et al., 2014).
Άλλοι έχουν επισημάνει τον ιστορικό ρόλο που διαδραμάτισαν θεσμοί όπως η πρώιμη καθολική εκκλησία στη διαμόρφωση των διαφορών μεταξύ των κοινωνιών όσον αφορά τη συμμόρφωση και τη δημιουργικότητα. Άλλες πάλι αναφορές δίνουν έμφαση στο πώς οι ιστορικές διαφορές στη φιλοσοφία μεταξύ της αρχαίας Ελλάδας και της αρχαίας Κίνας μπορούν να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε τις σύγχρονες διαφορές μεταξύ των πολιτισμών της Δυτικής και της Ανατολικής Ασίας στον συλλογισμό και σε άλλες νοοτροπίες.
Ο ρόλος της οικολογίας
Υπάρχει όμως και μια άλλη απάντηση για το γιατί υπάρχουν πολιτισμικές διαφορές – συγκεκριμένα, ότι σε διαφορετικά μέρη του κόσμου, είμαστε εκτεθειμένοι σε διαφορετικά φυσικά και κοινωνικά περιβάλλοντα ή οικολογίες. Για να καταλάβουμε το γιατί, μπορούμε να σκεφτούμε τα τζουκ μποξ. Μπορούμε να σκεφτούμε τζούκμποξ που περιέχουν περίπου το ίδιο σύνολο τραγουδιών (ειδικά στην εποχή των συνδεδεμένων στο διαδίκτυο, αλλά τοποθετημένα σε διαφορετικές τοποθεσίες. Αυτά τα τζούκμποξ είναι πιο πιθανό να παίζουν κάποια τραγούδια σε ένα μέρος από ό,τι σε ένα άλλο. Τα τραγούδια της υπαίθριας κάντρι θα παίζονται πιο συχνά σε ένα honkey tonk στο αγροτικό Τέξας από ό,τι σε ένα μπαρ στο κέντρο της πόλης του Ντιτρόιτ.
Αν αντικαταστήσουμε τα τζούκμποξ με ανθρώπους και τα τραγούδια με μορφές συμπεριφοράς και γνωστικές προσαρμογές, τότε έχουμε μια αξιοπρεπή αναλογία για το πώς περιβάλλοντα με διαφορετικά σύνολα οικολογικών συνθηκών μπορεί να «προκαλούν» διαφορετικά πρότυπα πολιτισμικών αντιδράσεων. Σύμφωνα με αυτή την άποψη, οι πολιτισμοί σε διαφορετικά μέρη του κόσμου μπορεί να έχουν όχι μόνο διαφορετικές προτιμήσεις αλλά και διαφορετικές πρακτικές, πρότυπα συμπεριφοράς και τρόπους σκέψης επειδή τα άτομα σε μέρη με παρόμοια περιβάλλοντα ανταποκρίνονται σε αυτά με τους ίδιους προσαρμοστικούς τρόπους. Και όπως ακριβώς ένα τζούκμποξ δεν μαθαίνει πώς να συνθέτει ένα τραγούδι του Ντέιβιντ Άλεν Κόε ή ένα τραγούδι του 50 σεντ, έτσι και οι άνθρωποι δεν χρειάζεται να μάθουν πολλές από τις ψυχολογικές και συμπεριφορικές αντιδράσεις τους μάλλον, όπως ένα τζούκμποξ, ερχόμαστε με πολλές από αυτές προ-προγραμματισμένες, κατά κάποιο τρόπο.
Αν η πολιτισμική ποικιλομορφία καθοδηγείται τουλάχιστον εν μέρει από τις οικολογικές συνθήκες, όπως υποδηλώνουν τα πλαίσια της προκλητής κουλτούρας και της προσαρμοστικής φαινοτυπικής πλαστικότητας, τότε θα περιμέναμε ότι θα έπρεπε να υπάρχουν ομοιότητες στις συμπεριφορές ή τις ψυχολογικές τάσεις που παρατηρούνται μεταξύ ανθρώπινων ομάδων που μοιράζονται παρόμοιες οικολογίες. Αυτός ο τρόπος σκέψης υποδηλώνει επίσης ότι θα μπορούσαν να βρεθούν παραλληλισμοί μεταξύ των ανθρώπων και άλλων ειδών ζωικού βασιλείου που κατοικούν στους ίδιους τόπους.
Ποια είναι τα αποδεικτικά στοιχεία;
Μια πρόσφατη ανάλυση από τον Μπαρσμπάι και τους συνεργάτες του το 2021, υποδηλώνει ότι αυτό είναι πράγματι, η περίπτωση. Εξετάζοντας 339 ανθρώπινες κοινωνίες μικρής κλίμακας, άλλα θηλαστικά και πτηνά σε τοποθεσίες σε όλο τον κόσμο, ο Μπαρσμπάι βρήκε εντυπωσιακές αντιστοιχίες μεταξύ μιας ποικιλίας συμπεριφορών σε αυτά τα πολύ διαφορετικά είδη. Σε μέρη όπου η συσσώρευση τροφής ήταν κοινή μεταξύ των ανθρώπινων πολιτισμικών ομάδων, το ίδιο συνέβαινε και μεταξύ άλλων θηλαστικών και πτηνών.
Σε μέρη όπου οι άνθρωποι έπρεπε να διανύουν μεγαλύτερες αποστάσεις για να αναζητήσουν τροφή, και πάλι, άλλα θηλαστικά και πτηνά έπρεπε επίσης να το κάνουν. Οι ερευνητές διαπίστωσαν παρόμοιες αντιστοιχίες μεταξύ των ειδών στην ηλικία της πρώτης σεξουαλικής αναπαραγωγής και σε μέρη όπου τα αρσενικά των ανθρώπων παρείχαν περισσότερες επενδύσεις και φροντίδα για τα παιδιά τους, υπήρχε μεγαλύτερος αριθμός άλλων ζωικών ειδών στα οποία τα αρσενικά βοηθούσαν στη φροντίδα των απογόνων τους.
Ακόμη πιο εντυπωσιακό είναι ότι η ανάλυση αυτή αποκάλυψε μια συσχέτιση μεταξύ της παρουσίας ισχυρών ταξικών ιεραρχιών σε τόπους όπου οι ανθρώπινες ομάδες είχαν κοινωνικά ταξικά συστήματα, μεγαλύτερο ποσοστό άλλων θηλαστικών και πτηνών παρουσίαζε επίσης ενδείξεις ιεραρχίας θέσης, με ορισμένα κυρίαρχα ζώα να αναπαράγουν και άλλα να παίζουν το ρόλο των βοηθών. Σύμφωνα με το επιχείρημα ότι η οικολογία οδηγεί σε αυτές τις ομοιότητες, η ισχύς αυτής της συσχέτισης μεταξύ των ειδών μειώθηκε όταν ελέγχθηκαν οι οικολογικοί δείκτες.
Υπάρχουν και άλλοι συναρπαστικοί παραλληλισμοί που έχουν αποκαλυφθεί όσον αφορά τις επιπτώσεις της οικολογίας στον άνθρωπο και στους συγγενείς μας στο ζωικό βασίλειο. Αποδεικνύεται ότι η ανθρώπινη πολιτισμική ποικιλομορφία συσχετίζεται με την ποικιλομορφία των ειδών. Σε μέρη όπου μιλιέται μεγαλύτερη ποικιλία γλωσσών, ένα κοινό δείκτη πολιτισμικής ποικιλομορφίας σε μια συγκεκριμένη περιοχή, παρατηρούμε επίσης αξιόπιστα μεγαλύτερη ποικιλία μη ανθρώπινων ζωικών ειδών.
Επίσης, με την άποψη ότι η οικολογία συμβάλλει στην εξήγηση των ανθρώπινων πολιτισμικών διαφορών συμφωνούν τα αποτελέσματα μιας νέας μελέτης που διερεύνησε τις σχέσεις μεταξύ εννέα βασικών οικολογικών μεταβλητών (όπως η βροχόπτωση, η θερμοκρασία, η πυκνότητα του πληθυσμού και οι μολυσματικές ασθένειες) και 66 πολιτισμικών μεταβλητών για δεκάδες κοινωνίες σε όλο τον κόσμο. Έρευνα των (Wormley, Kwon, Barlev, & Varnum, 2023).
Σε αυτή τη μελέτη, διαπιστώσαμε ότι ακόμη και μετά τον έλεγχο για πιθανές συγχύσεις, η οικολογία εξηγούσε ένα σημαντικό ποσοστό της διακύμανσης των πολιτιστικών τάσεων σε όλο τον κόσμο- περίπου 16% για τις τρέχουσες οικολογικές συνθήκες και περίπου 20% για τους ιστορικούς μέσους όρους αυτών των συνθηκών. Αν και το 16 έως 20 % μπορεί να μην ακούγεται πολύ, στην πραγματικότητα, αυτό είναι αρκετές φορές μεγαλύτερο από το μέσο ποσό του αποτελέσματος που εξηγείται σε μελέτες στον τομέα μας, την κοινωνική ψυχολογία. Αυτό έρχεται να προστεθεί σε ένα αυξανόμενο σώμα εργασιών που τεκμηριώνουν συνδέσεις μεταξύ συγκεκριμένων οικολογικών χαρακτηριστικών και συγκεκριμένων πολιτισμικών προτύπων και υποδηλώνει ότι η οικολογία μπορεί να αποτελεί βασικό παράγοντα της ανθρώπινης πολιτισμικής ποικιλομορφίας.
Συμπέρασμα
Συνήθως δεν σκεφτόμαστε πράγματα όπως η θερμοκρασία ή το πόσο πυκνοκατοικημένο είναι ένα μέρος όταν αναρωτιόμαστε γιατί οι κοινωνίες διαφέρουν με τους τρόπους που διαφέρουν. Ωστόσο, όλο και περισσότερα στοιχεία δείχνουν ότι αυτού του είδους οι παράγοντες μπορεί να παίζουν βασικό ρόλο στην εξήγηση των πολιτισμικών διαφορών.
Πηγή: psychologytoday.com
