Ένας ιερός επίγειος παράδεισος
Αν και η απόσταση που χωρίζει τα νησιά είτε από το λιμάνι της Ζακύνθου είτε από αυτά της δυτικής Πελοποννήσου είναι πάνω-κάτω η ίδια, οι Στροφάδες (ή τα Στροφάδια, όπως αποκαλούν τα νησιά οι ντόπιοι) είναι απολύτως συνυφασμένα με την ιστορία του «φιόρου του Λεβάντε» και παραμένουν ζωντανοί μάρτυρες της εποχής της ακμής τους.
Περίπου 27 ναυτικά μίλια μακριά από την Ζάκυνθο και περίπου τόσα από τη νησίδα Πρώτη στην Πελοπόννησο, οι Στροφάδες ανήκουν διοικητικά στην Ζάκυνθο και χαίρουν απόλυτης εκτίμησης από τους κατοίκους του νησιού που θεωρούν ιερό τόπο αυτό το μέρος.
Και καθόλου άδικα καθώς στο μεγαλύτερο από τα δύο νησάκια, την Σταμφάνη, έζησε ο Άγιος Διονύσιος. Ο πολιούχος της Ζακύνθου ο οποίος μόνασε στο καστρομονάστηρο το οποίο χτίστηκε εκεί το 1241, όταν αναγκάστηκε να καταφύγει εκεί λόγω κακοκαιρίας ένα καράβι που μετέφερε την τότε αυτοκράτειρα του Βυζαντίου Ειρήνη, λίγο πριν ναυαγήσει.
Μάλιστα, όταν εκοιμήθη (σε ηλικία 75 ετών, στις 17 Δεκεμβρίου του 1622) ο Άγιος ζήτησε να ταφεί σε αυτό το μέρος –και συγκεκριμένα στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου Στροφάδων– και σήμερα παραμένει εκεί το κενοτάφιό του, στο οποίο μπορούν να φτάσουν οι ελάχιστοι επισκέπτες του νησιού, όπως και της μικρότερης Άρπυιας η οποία βρίσκεται δίπλα του.
Η κάποτε ακμάζουσα μοναστική κοινότητα αριθμούσε πάνω από 100 καλόγερους οι οποίοι είχαν μετατρέψει τα Στροφάδια σε επίγειο παράδεισο. Το ευλογημένο, εύφορο και μαύρο χώμα λένε ότι ήταν το καλύτερο στην Ελλάδα. Έτσι οι μοναχοί φρόντιζαν να το καλλιεργούν με κάθε λογής λαχανικά και φρούτα, ενώ ακόμη και σήμερα συναντά κανείς πορτοκαλιές, συκιές και άλλα οπωροφόρα δέντρα, ενώ άκρως εντυπωσιακοί είναι και οι κέδροι (ορισμένοι υπερ-αιωνόβιοι) οι οποίοι έχουν κατακλύσει το νησί.
Φυσικά όλο αυτό το «όργιο» της φύσης δεν θα ήταν δυνατό χωρίς τρεχούμενο νερό, αλλά ακόμη και σε αυτό τα Στροφάδια αποδείχτηκαν ευλογημένα, καθώς φρόντιζαν για αυτό οι πηγές. Ωστόσο μετά τον μεγάλο σεισμό του 1866, οι γεωλογικές συνέπειες ήταν τέτοιες ώστε να μειωθεί σημαντικά.
Η ιστορία των νησιών είναι συνυφασμένη με τους σεισμούς (στο παρελθόν το ρήγμα που κείτεται στα σπλάχνα του έχει δώσει και μεγέθους 7), αλλά και τους ισχυρούς ανέμους. Από την αρχαιότητα ήταν γνωστός αυτός ο τόπος για την αγριότητά του γι αυτό υπήρχε και η έκφραση «στροφάδες άελλαι», με την οποία περιγράφεται ένα είδος ανεμοστρόβιλου που συχνά υψώνεται εδώ.
Παρά την μανία των φαινομένων, το καστρομονάστηρο στέκει στην θέση του περίπου 800 χρόνια, έχοντας βέβαια υποστεί ζημιές στο πέρασμα του χρόνου. Πλέον βέβαια δεν υπάρχουν εκεί οι καλόγεροι που το φρόντιζαν (πηγές αναφέρουν πως σήμερα ζει ένας ερημίτης εκεί, αλλά μάλλον αυτό το γνωρίζουν καλύτερα οι Ζακυνθινοί), ενώ είναι πολύ δύσκολο να φτάσουν ως εδώ καράβια που κουβαλούν τα απαραίτητα υλικά. Πάντως αυτόν τον καιρό εκεί βρίσκεται ένα συνεργείο με τεχνίτες που κάνουν έργα συντήρησης και μάλιστα βίωσαν έναν σεισμό 5,7 βαθμών!
Προφανώς έφτασαν εκεί με μικρά σκάφη που είναι και τα μόνα που είναι δυνατόν να το προσεγγίσουν. Ύφαλοι, και αβαθή νερά καθώς πλησιάζεις τις ακτές, τα καθιστούν δύσκολα προσβάσιμα από μεγάλα πλοία.
Ωστόσο αυτά δεν κατάφεραν να σταματήσουν τους πειρατές που το λεηλάτησαν το 1717, παίρνοντας και ιερά κειμήλια από το αφιερωμένο στην Παναγία μοναστήρι, τα οποία και πούλησαν στις αγορές της ανατολής. Κάποιοι Πάτμιοι καραβοκύρηδες είδαν την σεπτή εικόνα, την αγόρασαν και την μετέφεραν στην πατρίδα τους. Κι αφού κάλεσαν έναν αγιογράφο να την αντιγράψει σε τοιχογραφία στο ναό του Αγίου Βασιλείου, την έστειλαν πίσω στις Στροφάδες!
Ακόμη και σήμερα τα νερά στα ανοιχτά των Στροφάδων είναι θησαυρός για ψάρια και πολλοί καπετανέοι φτάνουν ως εδώ (κυρίως από τις ακτές της Μάνης) για να βγάλουν εξαιρετικό εμπόρευμα, ενώ για δεκαετίες στα νησιά κατέφταναν κυνηγοί. Το μέρος ήταν σημείο που πολλά αποδημητικά πουλιά όπως χελιδόνια αλλά και άλλα που αποτελούν θήραμα (όπως τα τρυγόνια) σταματούσαν πριν συνεχίσουν το μακρύ ταξίδι τους κι έτσι εξουθενωμένα αποτελούσαν πολύ εύκολο στόχο.
Ευτυχώς στην πορεία των χρόνων μπήκαν περιορισμοί στο κυνήγι, ενώ οι Στροφάδες αποτελούν και σημείο ωοτοκίας της προστατευόμενης μεσογειακής χελώνας καρέτα-καρέτα.
Πάντως τα αποδημητικά πουλιά και οι μοναχοί που κατά καιρούς έχασαν την ζωή τους από φυσικές καταστροφές ή επιδρομές, δεν είναι τα μόνα θύματα αυτού του παράξενου τόπου. Υπάρχει κι ένας θρύλος που στο άκουσμά του και μόνο, ανατριχιάζεις…
Ακόμη και σήμερα στην κορυφή του καστρομονάστηρου η οποία είναι επίπεδη σαν ταράτσα, μπορείς να διαβάσεις ξεθωριασμένες από τον ήλιο λέξεις. Και δεν είναι ερωτόλογα που θα έγραφε κάποιο ζευγαράκι. Στην πραγματικότητα είναι οι τελευταίες λέξεις που σκάλισαν εκεί Ιταλοί στρατιώτες λίγο πριν πεθάνουν…
Αυτό συνέβη το 1943 όταν η Ιταλία συνθηκολόγησε κι έτσι από σύμμαχος των Γερμανών, βρέθηκε απέναντι στους Ναζί. Από εκείνη την εποχή υπάρχουν πολλές ιστορίες για την τύχη Ιταλών που έπεσαν στα χέρια του Άξονα. Στα Στροφάδια, λοιπόν, βρήκαν μαρτυρικό τέλος κάποιοι εξ αυτών, όταν οι Γερμανοί τους ανάγκασαν να ανέβουν μέχρι την κορυφή, δίχως καμία δυνατότητα διαφυγής αφού το ύψος φτάνει τα 25 μέτρα.
Αφημένοι εκεί, δίχως νερό ή τροφή, οι Ιταλοί κατάλαβαν ότι ερχόταν ένα μαρτυρικό τέλος και ο καθένας από αυτούς σκάλισε ό,τι ήθελε. Ένα μακάβριο «αντίο», με μερικές λέξεις προς αγαπημένα πρόσωπα, επιθυμίες, ευχές, κατάρες, ό,τι είχε ο καθένας επιλέξει να πει… Σύμφωνα με τις μαρτυρίες, οι νεκροί εκεί πάνω ήταν δεκάδες…
