Για το μουσείο σύγχρονης τέχνης «Θεόδωρος Παπαγιάννης» στο χωριό Ελληνικό των Ιωαννίνων, αν και είχα διαβάσει κάποια σχετικά, δεν γνώριζα και πολλά.
Το έργο του Παπαγιάννη μου άρεσε από παλιά, το εκτίμησα όμως ακόμη περισσότερο όταν έστησε το μαρμάρινο ζευγάρι στον παραλίμνιο των Ιωαννίνων, μπροστά από το Κάστρο.
Το χωριό Ελληνικό το είχα επισκεφτεί πριν δεκαετίες καθώς στην άκρη του βρίσκεται το καστρομονάστηρο της Παναγιάς της Τσούκας με την εξαιρετική θέα στη χαράδρα του Άραχθου. Πρόκειται για ένα μάλλον αδιάφορο χωριό με λιγοστούς κατοίκους (φέτος είχε μόλις 7 μαθητές στο μονοθέσιο σχολείο του).
Το Ελληνικό είναι ο γενέθλιος τόπος του Παπαγιάννη και εκεί επέλεξε να στήσει το μουσείο του. Η έκπληξη που νιώσαμε προχθές, όταν και επισκεφτήκαμε το μουσείο, ξεκίνησε από την είσοδο του χωριού.
Ρωτώντας κάποιους χωρικούς για το πού βρίσκεται το μουσείο, μας απάντησαν με φυσικότητα: «Το μουσείο; Το μουσείο είναι παντού! Σε όλο το χωριό!».
Και πράγματι, εκτός από τον χώρο του σχολείου όπου στεγάζεται το κεντρικό τμήμα του μουσείου (το οποίο είναι λειτουργικά οργανωμένο και πλούσιο σε εκθέματα), έκπληκτος διαπιστώνεις πως γλυπτά βρίσκονται διάσπαρτα κατά μήκος του δρόμου σε ολόκληρο το χωριό, από την είσοδό του έως το τέρμα του, στο Μοναστήρι της Τσούκας (πολύ αμφιβάλλω εάν τα εντοπίσαμε και τα είδαμε όλα).
Δεκάδες γλυπτά δημιουργούν την αίσθηση ενός ανοικτού μουσείου σε φυσικό χώρο, ενός μουσείου εν εξελίξει, καθώς διαρκώς προστίθενται και νέα. Δεν νομίζω να υπάρχει ανάλογο εγχείρημα τέτοιας έκτασης πουθενά στην Ελλάδα: ένα χωριό γεμάτο έργα σύγχρονης γλυπτικής, ένα χωριό που δείχνει να αποκτά μια νέα δυναμική λόγω της (συν)ύπαρξης με το μουσείο.
Εξαιρετικό το εγχείρημα και φαίνεται πως αποδίδει: το χωριό αποκτά επισκεψιμότητα, έργα ανάπλασης γίνονται παντού, νέες θέσεις εργασίας δημιουργούνται.
Δεν ξέρω εάν είναι υπερβολή, όμως δυο (μικρές) επιφυλάξεις δεν μας άφησαν να απολαύσουμε ολοκληρωτικά την επίσκεψη, μολονότι είδαμε αρκετά αγαπημένα έργα. Η πρώτη αφορά μια αίσθηση παράταξης που μας έδωσαν κάποια από τα υπαίθρια γλυπτά. Ενώ δηλαδή αρκετά από αυτά φαίνεται πως επικοινωνούν λειτουργικά με το τοπίο, κάποια άλλα έδιναν την εντύπωση πως τοποθετήθηκαν εκεί, απλώς γιατί υπήρχαν, χωρίς να υπακούν σε κάποιο ευρύτερο σχεδιασμό (τον οποίο, αν υπήρχε, εμείς τουλάχιστον δεν αντιληφθήκαμε).
Η δεύτερη, και βασικότερη, η αίσθηση κορεσμού που προκύπτει από την ύπαρξη τόσων πολλών γλυπτών. Θέλω να πω πως το στεγασμένο μουσείο στο χώρο του σχολείου είναι εξαιρετικό, πως η ύπαρξη ορισμένων γλυπτών στον φυσικό χώρο πολύ λειτουργική, η ύπαρξη όμως τόσων πολλών γλυπτών κατά μήκος των δρόμων δίνει μια αίσθηση υπερβολής ή/και επιβολής που έρχεται σε αντίθεση με τη δωρικότητα του Ηπειρώτικου τοπίου.
