Ο Πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, μετά το πέρας της έκτακτης συνεδρίασης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις Βρυξέλλες, γνωστοποίησε ότι θα μεταβεί στην Άγκυρα στις 13 Μαΐου για να συναντηθεί με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Μητσοτάκης: “Αδικαιολόγητη η αντίδραση της Τουρκίας για τα θαλάσσια πάρκα”
Στις δηλώσεις του ο πρωθυπουργός χαρακτήρισε «παντελώς αδικαιολόγητη» την αντίδραση της Τουρκίας στην διακήρυξη της χώρας μας για τη δημιουργία θαλάσσιων περιβαλλοντικών πάρκων στο Αιγαίο, ερωτηθείς σχετικώς στη συνέντευξη τύπου που παρεχώρησε στο πλαίσιο της άτυπης Συνόδου Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις Βρυξέλλες.
«Η Ελλάδα ασκεί τα κυριαρχικά της δικαιώματα στο Αιγαίο με βάση το Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας και μου προκαλεί εντύπωση αυτή η παντελώς αδικαιολόγητη η αντίδραση της Τουρκίας για μία πρωτοβουλία, η οποία στο κάτω κάτω έχει περιβαλλοντικό χαρακτήρα» είπε χαρακτηριστικά ο πρωθυπουργός και επέμεινε ότι δεν θεωρεί πως η βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων σημαίνει πως έχουν αλλάξει αυτόματα οι θέσεις της Τουρκίας σε ό,τι αφορά στην οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών.
Σε ερώτηση για τα συμπεράσματα της Συνόδου για τις ευρωτουρκικές σχέσεις ο κ. Μητσοτάκης τόνισε ότι αυτά είναι ικανοποιητικά και για την Ελλάδα και για την Κύπρο, καθώς βασίζονται στο πλαίσιο των προηγούμενων αποφάσεων του Ευρωπαικού Συμβουλίου που καθορίζει και τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να βελτιωθούν οι ευρωτουρκικές σχέσεις.
«Είναι σαφές ότι η πρόοδος των ευρωτουρκικών σχέσεων επηρεάζεται και από τις εξελίξεις στο Κυπριακό, όπως αποδεικνύεται από τη σχετική παράγραφο στο κείμενο συμπερασμάτων», είπε ο πρωθυπουργός.
Μιλώντας δε για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις επεσήμανε πως «δεν θεωρώ ότι η βελτίωση των Ελληνοτουρκικών σχέσεων η οποία είναι αδιαμφισβήτητη και μετρήσιμη οδηγεί στην υπόθεση εργασίας ότι οι θέσεις της Τουρκίας για την ΑΟΖ έχουν αλλάξει και παραμένουν βαθιά προβληματικές για την πατρίδα μας αλλά αυτό δεν μας εμποδίζει από το να χτίσουμε μια θετική ατζέντα. Αύριο για παράδειγμα θα βρεθώ στη Μυτιλήνη και στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου όπου υπάρχει ικανοποίηση καθώς Τούρκοι μπορούν να ταξιδεύουν στα νησιά αυτά χωρίς βίζα».
Για τη νέα ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή ο Κυριάκος Μητσοτάκης σημείωσε ότι ως προς τα ζητήματα της Μέσης Ανατολής δόθηκε έμφαση στην αποτροπή μιας κλιμάκωσης της σύγκρουσης. «Θεωρώ εξαιρετικά σημαντικό ότι στο κείμενο συμπερασμάτων υπάρχει αναφορά και στην κατάσταση στη Γάζα. Η κρίση είναι τέτοια που απαιτεί μια άμεση κατάπαυση του πυρός», επεσήμανε ο Έλληνας πρωθυπουργός. Σχετικά με την επίθεση του Ιράν στο Ισραήλ τόνισε ότι «το Ιράν πρέπει να απομονωθεί για τη συμπεριφορά του, έναντι του Ισραήλ»
Η Σύνοδος για την Τουρκία
Προηγουμένως, μετά από πολύωρες διαβουλεύσεις και αλλαγές στα προσχέδια των συμπερασμάτων, η Σύνοδος Κορυφής της ΕΕ κατέληξε στην τελική αναφορά για τις σχέσεις με την Τουρκία.
Η αξιολόγηση και η προώθηση της θετικής ατζέντας στις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας θα περνά από το Συμβούλιο της ΕΕ (σε επίπεδο COREPER, ή Συμβουλίων Υπουργών, ή του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου). Ως προς τον ρόλο που θα έχουν οι υπηρεσίες της Κομισιόν και της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης, περιελήφθη η φράση «σεβόμενο (το Συμβούλιο της ΕΕ) τις αρμοδιότητες των αρμόδιων θεσμικών οργάνων».
Ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκος Χριστοδουλίδης κατά την άφιξή του στον χώρο όπου συνεδριάζουν για δεύτερη μέρα οι ηγέτες της Ε.Ε. εξέφρασε την ικανοποίησή του για τα αποτελέσματα της στρατηγικής συζήτησης που έγινε για την Τουρκία.
«Από την αρχή θέσαμε ένα στόχο, την ουσιαστική διασύνδεση των ευρωτουρκικών με το Κυπριακό. Αυτό προκύπτει ξεκάθαρα μέσα από τα χθεσινά συμπεράσματα, αλλά και τη συζήτηση που έγινε» ανέφερε. Συμπλήρωσε ότι «συνειδητά» εστάλη «ένα θετικό μήνυμα προς την Τουρκία, που η μετουσίωση αυτού του μηνύματος σε συγκεκριμένες θετικές εξελίξεις στα ευρωτουρκικά εξαρτάται από την πρόοδο στο Κυπριακό».
Ο Νίκος Χριστοδουλίδης έκανε λόγο για πολύ σημαντική συγκυρία, «λαμβάνοντας υπόψη και τις προσπάθειες που γίνονται από πλευράς του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ για επανέναρξη των συνομιλιών».
Τέλος, ευχαρίστησε τον Έλληνα πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, τον Γάλλο Πρόεδρο Εμμανουέλ Μακρόν, τον καγκελάριο της Γερμανίας, Όλαφ Σολτς, την πρωθυπουργό της Ιταλίας, Τζόρτζια Μελόνι, τον πρωθυπουργό της Ολλανδίας Μαρκ Ρούττε, τον πρόεδρο του Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ και την πρόεδρο της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν «που ξεκαθάρισαν μέσα από τις παρεμβάσεις τους αυτή την διασύνδεση, που αναγνώρισαν τον εποικοδομητικό ρόλο της Κυπριακής Δημοκρατίας, της Λευκωσίας και την ανάγκη αυτή τη στιγμή η Τουρκία, εάν επιθυμεί αυτό το θετικό μήνυμα, επαναλαμβάνω να μετουσιωθεί σε συγκεκριμένες θετικές ενέργειες, να προχωρήσει εκείνα τα βήματα που χρειάζονται στο Κυπριακό».
Η αντίδραση της Τουρκιας
Η Τουρκία αντέδρασε στο κείμενο που υιοθέτησε η Σύνοδος Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης το βράδυ της Τετάρτης. Με ανακοίνωση του υπουργείου Εξωτερικών, η Τουρκία εκφράζει την απόλυτη αντίθεσή της με τη σύνδεση των ευρωτουρκικών σχέσεων με το Κυπριακό και κατηγορεί την ΕΕ για «έλλειψη στρατηγικού οράματος».
«Τα συμπεράσματα για την Τουρκία του Ειδικού Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες στις 17-18 Απριλίου 2024 είναι ένα ακόμη παράδειγμα της έλλειψης στρατηγικού οράματος της ΕΕ για την Τουρκία και τις παγκόσμιες εξελίξεις» υποστηρίζει η Άγκυρα.
«Είναι αντιφατικό το γεγονός ότι το Συμβούλιο δεν έλαβε καμία απόφαση σχετικά με τις συστάσεις της κοινής ανακοίνωσης για τις σχέσεις ΕΕ – Τουρκίας που εκπονήθηκε από τον Ύπατο Εκπρόσωπο Μπορέλ και την Επιτροπή, αν και τα συμπεράσματα του Συμβουλίου τονίζουν ότι η ΕΕ έχει στρατηγικό συμφέρον να αναπτύξει μια συνεργασία και αμοιβαία επωφελή σχέση με την Τουρκία», προσθέτει.
«Η Τουρκία δεν θα δεχτεί ποτέ μια προσέγγιση που συνδέει την πρόοδο στις σχέσεις Τουρκίας-ΕΕ με το Κυπριακό. Είναι απαραίτητο να εγκαταλείψουμε μια συνεννόηση που ανάγει αυτές τις πολύπλευρες σχέσεις στο Κυπριακό. Μια τέτοια νοοτροπία δεν μπορεί να συμβάλει θετικά και εποικοδομητικά στο πρόβλημα, ούτε στα άλλα περιφερειακά και παγκόσμια ζητήματα», τονίζει το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών.
Καταληκτικά το ΥΠΕΞ σημειώνει πως αν και η Τουρκία παραμένει προσηλωμένη στην ένταξη στην ΕΕ, ωστόσο απορρίπτει «τον επιλεκτικό περιορισμό της διμερούς συνεργασίας σε ορισμένους τομείς. Την επόμενη περίοδο, θα αναθεωρήσουμε τον διάλογό μας με την ΕΕ στη βάση της αμοιβαιότητας, λαμβάνοντας υπόψη τον ρυθμό, το επίπεδο και το εύρος των βημάτων της ΕΕ προς την Τουρκία».
Την ίδια στιγμή, πηγές του Υπουργείου Άμυνας της Τουρκίας δηλώνουν ότι είναι σε επιφυλακή για να «προστατεύσουμε τα δικαιώματα, τα συμφέροντα και τα οφέλη μας στο Αιγαίο και να αποτρέψουμε τις προσπάθειες της Ελλάδας να επιβάλει μονομερές καθεστώς» σε σχέση με τα θαλάσσια πάρκα.
Η διαφωνία
Νωρίτερα, είχε σημειωθεί διαφωνία κατά πόσο η αξιολόγηση αυτή θα περνούσε από το Συμβούλιο της ΕΕ ή τον κυρίαρχο ρόλο θα διαδραμάτιζε η Κομισιόν, αποδυναμώνοντας σε αυτή την περίπτωση τη δυνατότητα παρέμβασης των κρατών και το μπλοκάρισμα της διαδικασίας, κάτι που έβρισκε αντίθετες την Αθήνα και τη Λευκωσία.
Διπλωματικοί κύκλοι ανέφεραν ότι είναι σημαντικό το στοιχείο που προστέθηκε στο κείμενο συμπερασμάτων για ανάθεση στην Επιτροπή Μονίμων Αντιπροσώπων, COREPER, να κατευθύνει τις μελλοντικές εργασίες, γεγονός που ερμηνεύεται και ως μια πρόσθετη ασφαλιστική δικλείδα. Κυπριακή Δημοκρατία και Ελλάδα καθώς και η Γαλλία κατέβαλαν κοινές προσπάθειες προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος αυτός. Αντίθετη άποψη είχαν η Γερμανία με την Ισπανία.
Στο τελικό κείμενο το οποίο συμφωνήθηκε γύρω στις 22:30 ώρα Ελλάδας/Κύπρου και δόθηκε στη δημοσιότητα λίγο μετά (παράγραφος 9 και 10 των συμπερασμάτων), αναφέρεται πως το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο «διεξήγαγε στρατηγική συζήτηση για τις σχέσεις ΕΕ – Τουρκίας, λαμβάνοντας υπόψη την Κοινή Επικοινωνία του Ύπατου Εκπροσώπου και της Επιτροπής σχετικά με την κατάσταση των πολιτικών, οικονομικών και εμπορικών σχέσεων ΕΕ – Τουρκίας» (ανεπίσημη μετάφραση).
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, προστίθεται στην πρώτη παράγραφο «έχει στρατηγικό συμφέρον για ένα σταθερό και ασφαλές περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο και για την ανάπτυξη μιας συνεργατικής και αμοιβαία επωφελούς σχέσης με την Τουρκία».
«Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αναθέτει στην COREPER, σεβόμενο τις αρμοδιότητες των αρμόδιων θεσμικών οργάνων, να προωθήσει τις εργασίες σχετικά με τις συστάσεις της Κοινής Επικοινωνίας, σύμφωνα με τα προηγούμενα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και κατά τρόπο σταδιακό, αναλογικό και αναστρέψιμο, με την επιφύλαξη πρόσθετων κατευθύνσεων από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Η εποικοδομητική δέσμευση της ίδιας της Τουρκίας θα συμβάλει καθοριστικά στην προώθηση των διαφόρων τομέων συνεργασίας που προσδιορίζονται στην κοινή ανακοίνωση» προστίθεται στην πρώτη παράγραφο.
