Το έχουμε όλοι σιγοτραγουδήσει, χωρίς μάλλον να έχουμε καταλάβει και τι σημαίνει…
Μια φορά κι έναν καιρό, ο πολιτισμός καθοδηγούσε τον ελληνικό λαό με «Μαλαματένια Λόγια». Ο κόσμος, μέσω των μεγάλων συνθετών, έβαλε στα χείλη του τους ποιητές. Εφόδια απέναντι στις δυσκολίες και τη ρουτίνα της καθημερινότητας.
Κατά τη μαύρη επταετία της Χούντας, οι δημιουργοί πήραν πολλές φορές χαρτί και μολύβι για να περάσουν μηνύματα με τον τρόπο τους. Έπρεπε, όμως, να το κάνουν με τρόπο που δεν θα δέχονταν «στοπ» από το καθεστώς. Καλά, εδώ που τα λέμε, συνήθως κάτι ανόητα και ασήμαντα ανθρωπάκια ήταν επιφορτισμένα με τον έλεγχο των τραγουδιών. Πώς να μπλοκάρουν αυτοί οι τίποτες τέτοια μεγέθη;
Τα «Μαλαματένια Λόγια» ήταν ένα τέτοιο μέγεθος. Ο Γιάννης Μαρκόπουλος συνέθεσε, οΜάνος Ελευθερίου έγραψε τους στίχους. Συμπεριλήφθηκε στον δίσκο «Θητεία» που κυκλοφόρησε το 1974 και ερμηνεύθηκε από τους Λάκη Χαλκιά-Τάνια Τσανακλίδου-Χαράλαμπο Γαργανουράκη.
Λίγα τραγούδια μεταφέρουν στον ακροατή τέτοια εσωτερική δύναμη. Και ακόμα λιγότερα κουβαλούν τόσους θρύλους. Είναι υπέροχο γιατί σε βάζουν σε διαδικασία να σκεφτείς, να επεξεργαστείς και να παραθέσεις τη δική σου εκδοχή. Καμία σχέση δηλαδή με τα junk προϊόντα του «σήμερα».
Λέγεται, ας πούμε, ότι οι στίχοι αναφέρονται στον Γιώργο Σεφέρη – συγκεκριμένα στα ποιήματα «Ελένη» και «Επί Ασπαλάθων».
Ο νομπελίστας ποιητής «έφυγε» από τη ζωή στις 20 Σεπτεμβρίου 1971, την ίδια δηλαδή περίοδο που άρχισε να γράφεται ο δίσκος «Θητεία».
Είναι δηλαδή πολύ πιθανό ο θάνατος του Σεφέρη να επηρέασε τον Μάνο Ελευθερίου.
Υπάρχει και μία άλλη εκδοχή που θέλει τον στιχουργό να εκφράζει μια δυσαρέσκεια σε κάποια σημεία προς τον ποιητή, υπό την έννοια ότι ασχολείτο με το παρελθόν και όχι με το παρόν.
Σχετικά με τη σύνθεση, οΓιάννης Μαρκόπουλος φέρεται να τη «γέννησε» σε εφηβική ηλικία, σε μία προσπάθεια να γράψει μουσική για κάλαντα.
Τα περισσότερα είναι εικασίες, όπως προαναφέρθηκε. Η γενική εικόνα θέλει το τραγούδι να αναφέρεται στην ίδια την Ελλάδα. Από τον πόλεμο της Τροίας στην ηρωική Κοκκινιά και την αιματοβαμμένη Καισαριανή του 1944. Μία αιώνια μετ’ εμποδίων πορεία μέχρι το «σήμερα», το οποίο τότε ήθελε τη χώρα δέσμια του χουντικού καθεστώτος.
Το μόνο σίγουρο είναι πως όταν ο Μάνος Ελευθερίου ενημέρωσε τον αγαπημένο του φίλο Γιώργο Ζαμπέτα για τους στίχους, εκείνος τού απάντησε: «Βρε Μάνο μου, είναι ωραία αυτά που γράφεις, αλλά αυτό δεν είναι τραγούδι, είναι κατάθεση στον Άρειο Πάγο!» ή σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, «Ρε μάγκα αυτό είναι για τα δικαστήρια!».
Διαβάστε τους στίχους του «Μαλαματένια Λόγια»:
Μαλαματένια λόγια στο μαντήλι
τα βρήκα στο σεργιάνι μου προχθές
τ’ αλφαβητάρι πάνω στο τριφύλλι
σου μάθαινε το αύριο και το χθες
μα εγώ περνούσα τη στερνή την πύλη
με του καιρού δεμένος τις κλωστές
Τ’ αηδόνια σε χτικιάσανε στην Τροία
που στράγγιξες χαμένα μια γενιά
καλύτερα να σ’ έλεγαν Μαρία
και να `σουν ράφτρα μες στην Κοκκινιά
κι όχι να ζεις μ’ αυτή την κομπανία
και να μην ξέρεις τ’ άστρο του φονιά
Γυρίσανε πολλοί σημαδεμένοι
απ’ του καιρού την άγρια πληρωμή
στο μεσοστράτι τέσσερις ανέμοι
τους πήραν για σεργιάνι μια στιγμή
και βρήκανε τη φλόγα που δεν τρέμει
και το μαράζι δίχως αφορμή
Και σαν τους άλλους χάθηκαν κι εκείνοι
τους βρήκαν να γαβγίζουν στα μισά
κι απ’ το παλιό μαρτύριο να `χει μείνει
ένα σκυλί τη νύχτα που διψά
γυναίκες στη γωνιά μ’ ασετυλίνη
παραμιλούν στην ακροθαλασσιά
Και στ’ ανοιχτά του κόσμου τα καμιόνια
θα ξεφορτώνουν στην Καισαριανή
πώς έγινε με τούτο τον αιώνα
και γύρισε καπάκι η ζωή
πώς το `φεραν η μοίρα και τα χρόνια
να μην ακούσεις έναν ποιητή
Του κόσμου ποιος το λύνει το κουβάρι
ποιος είναι καπετάνιος στα βουνά
ποιος δίνει την αγάπη και τη χάρη
και στις μυρτιές του Άδη σεργιανά
μαλαματένια λόγια στο χορτάρι
ποιος βρίσκει για την άλλη τη γενιά
Με δέσαν στα στενά και στους κανόνες
και ξημερώνοντας μέρα κακή
τοξότες, φάλαγγες και λεγεώνες
με πήραν και με βάλαν σε κλουβί
και στα υπόγεια ζάρια τους αιώνες
παιχνίδι παίζουν οι αργυραμοιβοί
Ζητούσα τα μεγάλα τα κυνήγια
κι όπως δεν ήμουν μάγκας και νταής
περνούσα τα δικά σου δικαστήρια
αφού στον Άδη μέσα θα με βρεις
να με δικάσεις πάλι με μαρτύρια
και σαν κακούργο να με τιμωρείς
