Το συλλαλητήριο της περασμένης Κυριακής για το Μακεδονικό, μοναδικό σε όγκο στα ιστορικά χρονικά, είχε ένα όμοιο του, παλλαϊκό και αυθόρμητο, τέτοιες μέρες του Φλεβάρη του 1863, πριν από 155 χρόνια, στην πλατεία Όθωνος, θέτοντας τέρμα στις κομματικές διαμάχες που δίχαζαν λαό και Στρατό.
Του Τάσου Κ. Κοντογιαννίδη akontogiannidis@yahoo.gr
Ονομάστηκε τότε «συλλαλητήριο της συμφιλίωσης», σ’ έναν τόπο, που η ιστορία του βρίθει από ένα συνεχές αλληλοφάγωμα, με οξύτατες κομματικές διαμάχες, πότε για την εξουσία και πότε για κοινωνικές διεκδικήσεις.
Στις αρχές Φεβρουαρίου 1863, μετά την έξωση του Όθωνα, το στέμμα της Ελλάδος περιφέρεται στις αυλές της Ευρώπης και γίνεται αντικείμενο παζαρέματος και εύθυμων σχολίων. Προκηρύσσεται δημοψήφισμα και φέρνει ως επιτυχόντα με θριαμβευτική πλειοψηφία τον πρίγκιπα Αλφρέδο της Αγγλίας. Οι Έλληνες πανηγυρίζουν την εκλογή, αλλά ο εκλεγείς δεν δέχεται τον θρόνο.
Ο Βούλγαρης και ο ναύαρχος Κανάρης
Ο Βούλγαρης, μέσα σ’ αυτήν την σύγχυση παριστάνει τον… ελευθερωτή, ενώ ο γηραιός ναύαρχος Κανάρης μετανοεί για την έξωση του Όθωνα και συνοψίζει στον επιγραμματικό αφορισμό: «Εβγάλαμε τα μάτια μας!» Μέσα σ’ αυτό το χάος, αχαλίνωτες είναι οι φιλοδοξίες των διαφόρων ηγετών που αγωνίζονται για την κατάκτηση της Αρχής και συσπειρώνονται γύρω από τα δύο κόμματα, των Ορεινών υπό τον Κανάρη και των Πεδινών υπό τον Βούλγαρη.
Μετά την έξωση του Όθωνος, η συσταθείσα προσωρινή κυβέρνηση Βούλγαρη- Κανάρη –Ρούφου, διατηρήθηκε στην Αρχή και εμφανίστηκε στην Εθνοσυνέλευση με αρχηγούς να αλληλοϋποβλέπονται και υπουργούς να διαφωνούν. Στον Στρατό επικρατούσε αναρχία, η Χωροφυλακή ήταν στο πλευρό του Βούλγαρη («Τσουμπέ» τον αποκαλούσαν), ενώ μεγάλο τμήμα του Στρατού, πειθαρχούσε στον ναύαρχο Κανάρη. Μόνο η Εθνοφυλακή υπό τον Κορωναίο εμφανιζόταν ουδέτερη.
Έτσι είχαν τα πράγματα όταν το βράδυ της 7ης Φεβρουαρίου 1863, ξέσπασε η σοβούσα κρίση. Σε μια θυελλώδη συνεδρίαση της Εθνοσυνέλευσης, ο Κανάρης παραιτείται μαζί με τους υπουργούς Ζαΐμη, Δεληγεώργη και Μαυρομιχάλη, ενώ οι Βούλγαρης και Ρούφος, χωρίς να λάβουν υπόψη τις διαμαρτυρίες των « Ορεινών» ότι δεν μπορούν να μείνουν στην προσωρινή κυβέρνηση, προχώρησαν στον σχηματισμό νέας! Η αυθαίρετη αυτή πράξη των «Πεδινών» ξεσήκωσε τον λαό που είχε πρόσφατο τον θρίαμβο της ελευθερίας με την προ ολίγων μηνών εκθρόνιση του Όθωνα. Οι δρόμοι των Αθηνών γέμισαν από απειλητικούς ομίλους κόσμου, που αποδοκίμαζαν τους «Πεδινούς».
Ο Βούλγαρης δεν πτοήθηκε από τις εκδηλώσεις, παρουσίασε την νέα «κυβέρνηση» του στην Εθνοσυνέλευση, σε τεταμένη ατμόσφαιρα. Όμως εκεί, η πλειοψηφία της Εθνοσυνέλευσης αποδοκίμασε την νέα κυβέρνηση και τα πνεύματα οξύνθηκαν ακόμα περισσότερο. Ο Βούλγαρης δεν είχε διάθεση να παραιτηθεί. Απέβλεπε να συγκεντρώσει όλη την εξουσία στα χέρια του και ξεσπά τότε άγριος εμφύλιος πόλεμος!
Οι «Ορεινοί» του Κανάρη
Ένα τμήμα του Στρατού και η Χωροφυλακή προσπαθούσαν να επιβληθούν για λογαριασμό του Βούλγαρη, αλλά οι «Ορεινοί» του Κανάρη δεν υποχωρούσαν. Μάλιστα αποσπάσματα Πεζικού, Πυροβολικού και Πυροσβεστών συγκεντρώθηκαν στον ναό του Αιόλου και οχυρώθηκαν. Τα μεσάνυχτα άρχισαν πυροβολισμοί από τις δυο πλευρές με άγριο φανατισμό ολόκληρη τη νύχτα! Κατά τους χρονογράφους, «πολίται εξήρχοντο πάνοπλοι εκ των οικιών των ως κύμβαλα αλαλάζοντα, ασυναισθήτως ερίζοντες περί προσώπων. Οι φανατικότεροι έκαμαν έφοδο κατά της οικίας του «Τσουμπέ»… Αι Αθήναι εξύπνησαν την 9ην Φεβρουαρίου εις κατάστασιν χαώδη. Οι νεκροί και οι τραυματίαι ευτυχώς ήσαν ολίγοι, αλλά οι αντιμαχόμενες μερίδες εφανατίσθησαν περισσότερο…»
Οι «Πεδινοί» έσπευσαν να οχυρωθούν με μεγάλες δυνάμεις στα Ανάκτορα και οι «Ορεινοί» στους Στρατώνες του Πυροβολικού. Την κατάσταση έσωσε η Εθνοσυνέλευση. Συνήλθε κεκλεισμένων των θυρών, συζήτησε τα γεγονότα και ενέκρινε ψήφισμα με το οποίο ανελάμβανε προσωρινώς την εκτελεστική εξουσία. Έτσι ο Βούλγαρης που κυβερνούσε ως δικτάτωρ, παρέδωσε την εξουσία στον αντιπρόεδρο της Εθνοσυνέλευσης Α. Μωραϊτίνη. Διέταξε και ο Στρατός αποσύρθηκε με ζητωκραυγές!
Στις 13 Φεβρουαρίου, η Εθνοσυνέλευση κατάρτισε νέα κυβέρνηση υπό τον Ζηνόβιο Βάλβη, την οποία εδέχθη με ενθουσιασμό ο λαός. Ο εμφύλιος πόλεμος έπαυσε, οι συμπλοκές σταμάτησαν και πολίτες όλων των κομμάτων συγκεντρώθηκαν στην πλατεία Όθωνος με ζητωκραυγές : «Ζήτω η συμφιλίωσις!», «Να ταφώσι τα πάθη»
Η πλατεία γέμισε από Λαό και Στρατό που ορκίσθηκαν μπροστά στα μέλη της Εθνοσυνέλευσης πίστη στην πατρίδα και υπακοή στις αποφάσεις Κυβέρνησης και Εθνοσυνέλευσης. Έτσι επήλθε η συμφιλίωση σε ατμόσφαιρα γενικής συγκινήσεως! Και σε ανάμνηση αυτού του ιστορικού γεγονότος, η πλατεία Όθωνος μετονομάσθηκε τότε, σε «Πλατεία της Ομονοίας».
