Έχουν γραφτεί και ειπωθεί άπειρες λέξεις για το συγκεκριμένο θέμα αλλά το μεγάλο ερώτημα παραμένει.
Πώς καταφέρνουν τόσο λίγοι άνθρωποι να έχουν τόσο πολλά περιουσιακά στοιχεία;
Κάποιος θα μπορούσε να πει ότι αυτοί οι άνθρωποι ανταμείβονται για το ταλέντο, την ευφυΐα και την προσπάθειά τους. Ένας άλλος, πιο οργισμένος, να μιλήσει για «την εκμετάλλευση του ανθρώπου από άνθρωπο» και το «διεφθαρμένο παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα».
Και οι δύο προσεγγίσεις όμως είναι απλοϊκές και δεν απαντούν στο ερώτημα. Η κατανομή του παγκόσμιου πλούτου ακολουθεί το γνωστό κανόνα 80-20: το 80% του πλούτου ανήκει στο 20% του παγκόσμιου πληθυσμού. Η κατανομή των ανθρώπινων δεξιοτήτων, όμως, ακολουθεί την κανονική κατανομή και κινείται συμμετρικά ως προς μια μέση τιμή. Αν δούμε το δείκτη ευφυΐας, όπως μετράται με τα τεστ νοημοσύνης, βλέπουμε ότι ο μέσος άνθρωπος έχει γύρω στο 100 αλλά κανείς δεν έχει 1.000 ή 10.000. Το ίδιο ισχύει και για την προσπάθεια που καταβάλλουμε. Μερικοί άνθρωποι εργάζονται περισσότερες ώρες από το μέσο όρο και κάποιοι άλλοι λιγότερο, αλλά κανείς δεν εργάζεται ένα δισεκατομμύριο φορές περισσότερες ώρες από κάποιον άλλο. Επίσης, αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι οι πλουσιότεροι άνθρωποι δεν είναι και οι πλέον ταλαντούχοι.
Ποιοι παράγοντες λοιπόν είναι καθοριστικοί για την απόκτηση πλούτου; Μήπως η τύχη και η ευνοϊκή συγκυρία παίζει μεγαλύτερο ρόλο από ό,τι θα περίμενε κανείς; Ο Alessandro Pluchino από το Πανεπιστήμιο της Κατάνια στην Ιταλία και οι συνάδελφοί του προσπάθησαν να δώσουν την απάντηση. Μοντελοποίησαν με τη βοήθεια υπολογιστών το ανθρώπινο ταλέντο και τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι το χρησιμοποιούν για να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες που τους δίνονται στη ζωή τους. Το μοντέλο επιτρέπει στην ομάδα να μελετήσει τον ρόλο της τύχης σε αυτή τη διαδικασία. Δημιούργησαν ένα σύνολο από υποθετικά άτομα διαφορετικών δεξιοτήτων, ευφυΐας και ικανοτήτων. Τα ταλέντα τους κατανέμονται κανονικά γύρω από το μέσο όρο, με κάποια τυπική απόκλιση. Αυτή η κανονική κατανομή παρατηρείται σε όλες τις ανθρώπινες δεξιότητες, αλλά και στα φυσικά χαρακτηριστικά όπως το ύψος ή το βάρος.
Το μοντέλο στη συνέχεια προσομοιώνει την επαγγελματική ζωή 40 ετών για κάθε άτομο. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, τα άτομα αντιμετωπίζουν ευνοϊκές συγκυρίες αλλά και ατυχή γεγονότα με τυχαίο τρόπο. Μετά το τέλος της προσομοίωσης, η κατανομή του πλούτου είναι ακριβώς αυτή που παρατηρείται στις πραγματικές κοινωνίες. Ο κανόνας 80-20 επαληθεύεται αλλά δεν είναι αυτή η είδηση. Αυτό που είναι εντυπωσιακό είναι ότι τα πλουσιότερα άτομα δεν είναι ποτέ τα πιο ταλαντούχα. «Η μέγιστη επιτυχία ποτέ δεν συμπίπτει με το μέγιστο ταλέντο και αντίστροφα», λένε οι ερευνητές.
Και ποιος είναι τότε ο καθοριστικός παράγοντας της επιτυχίας; Η τύχη. Η προσομοίωση της πραγματικής ζωής από τον υπολογιστή μάς δείχνει ότι τα πιο επιτυχημένα άτομα είναι τα πιο τυχερά, αναφέρουν οι επιστήμονες. Σίγουρα χρειάζεται ένα επίπεδο προσπάθειας και ταλέντου, αλλά χωρίς την ευνοϊκή συγκυρία δεν θα καταφέρεις και πολλά.
Οι Ιταλοί επιστήμονες δεν σταμάτησαν εκεί. Μελέτησαν τα μοντέλα χρηματοδότησης της επιστημονικής έρευνας για να δουν ποιο από όλα είναι πιο αποδοτικό. Πρέπει να μοιράζουμε ομοιόμορφα τα χρήματα σε όλες τις ερευνητικές ομάδες ή αυτοί που έχουν παρουσιάσει θετικά αποτελέσματα στο παρελθόν πρέπει να παίρνουν περισσότερα; Ποια από αυτά είναι η καλύτερη στρατηγική; Από τις προσομοιώσεις τους αποδείχθηκε ότι η ισομερής κατανομή είναι η πιο επιτυχημένη και ότι αν μια ομάδα έκανε μια σημαντική ανακάλυψη στο παρελθόν αυτό δεν εγγυάται ότι θα την επαναλάβει. Μπορεί να ήταν απλά τυχερή.
Τι μας λένε όλα αυτά; Μια γερή δόση ταλέντου και προσπάθειας είναι απαραίτητα για να τα καταφέρεις. Αν δεν σε ευνοήσουν, όμως, και οι συγκυρίες δεν θα πας μακριά. Οι κοινωνίες μας πρέπει να το εμπεδώσουν αυτό προκειμένου να μην ανταμείβουν υπερβολικά την καλή τύχη και να διαθέτουν αρκετούς πόρους για την ανακούφιση των άτυχων.
