Μπορεί να προκαλεί έκπληξη αλλά το λίπος στο σώμα μας δεν έχει μόνο ένα χρώμα.
Εκτός από το γνωστό σε όλους λευκό λίπος, επιστήμονες έχουν αναγνωρίσει και καφέ λίπος στο ανθρώπινο σώμα. Κάθε είδος λίπους εξυπηρετεί και διαφορετικό σκοπό:
Λευκό λίπος
Ο λευκός λιπώδης ιστός αποθηκεύει ενέργεια σε μεγάλα σταγονίδια λίπους τα οποία συσσωρεύονται σε διάφορα σημεία του σώματος. Η συσσώρευση του λίπους διατηρεί το σώμα ζεστό παρέχοντας κυριολεκτικά θερμομόνωση στο σώμα.
Στους ανθρώπους η υπερβολική συγκέντρωση λίπους μπορεί να προκαλέσει παχυσαρκία. Επίσης η υπερβολική συγκέντρωση λίπους στον κορμό του σώματος αυξάνει τον κίνδυνο για εμφάνιση διαβήτη, καρδιακών παθήσεων και άλλων νόσων.
Καφέ λίπος
Υψηλά επίπεδα καφέ λίπους βρίσκουμε στα βρέφη και στα ζώα που πέφτουν σε χειμερία νάρκη. Οι επιστήμονες πίστευαν ότι μόνο τα βρέφη έχουν καφέ λίπος και ότι αυτός ο τύπος λίπους εξαφανίζεται από το ανθρώπινο σώμα φτάνοντας στην ενηλικίωση. Ωστόσο πλέον γνωρίζουν ότι ακόμα και οι ενήλικες έχουν μικρά αποθέματα καφέ λίπους, το οποίο αποθηκεύεται σε μικρές αποθέσεις γύρω από τους ώμους και τον λαιμό, τα νεφρά και τη σπονδυλική στήλη. Οι αδύνατοι άνθρωποι τυπικά έχουν μεγαλύτερα αποθέματα καφέ λίπους σε σχέση με τους παχύσαρκους, ενώ επίσης μεγαλύτερα αποθέματα έχουν οι γυναίκες σε σύγκριση με τους άντρες.
Ο καφέ λιπώδης ιστός αποθηκεύει ενέργεια σε μικρότερο χώρο από το λευκό λίπος. Είναι γεμάτο με πλούσια σε σίδηρο μιτοχόνδρια, στα οποία και οφείλει το καφέ του χρώμα. Όταν το καφέ λίπος καίγεται, παράγει ενέργεια χωρίς το σώμα να έχει ρίγη. Η διαδικασία αυτή, κατά την οποία επίσης καίγονται θερμίδες, ονομάζεται θερμογένεση. Αυτός είναι και ο λόγος που οι άνθρωποι και τα θηλαστικά που έχουν υψηλότερα επίπεδα καφέ λίπους δεν χρειάζεται να εμφανίσουν τόσο γρήγορα ρίγη για προφύλαξη από το κρύο. Χαρακτηριστικό είναι ότι να νεογέννητα δεν χρειάζονται την ικανότητα να τρέμουν στο κρύο καθώς ο καφέ λιπώδης τους ιστός είναι υψηλότερος από ότι στους ενήλικες.
Πέρα από το καφέ λίπος με το οποίο γεννιόμαστε, υπάρχει και μία άλλη μορφή η οποία είναι μεταβλητή και μπορεί να αλλάξει σε καφέ λίπος υπό τις κατάλληλες συνθήκες και βρίσκεται ανάμεσα στους μυς και στο λευκό λίπος σε όλο το σώμα. Το καφέ λίπος θεωρείται πιθανή θεραπεία για την παχυσαρκία καθώς και για κάποια μεταβολικά σύνδρομα.
Το καφέ λίπος στα νεογέννητα
Στα νεογέννητα, περίπου το 5% του σωματικού βάρους αποτελείται από καφέ λίπος το οποίο τείνει να βρίσκεται στο πάνω μισό της σπονδυλικής στήλης και προς τους ώμους. Τα επιπλέον αποθέματα καφέ λίπους στα μωρά τα βοηθούν να διατηρηθούν ζεστά.
Ο καφές λιπώδης ιστός βοηθά στην παραγωγή θερμότητας και ενεργοποιείται όταν ένας οργανισμός χρειάζεται επιπλέον θερμότητα. Αυτό μπορεί να συμβεί όταν ένα άτομο αρχίζει να έχει πυρετό ή όταν ένα ζώο ξυπνά από τη χειμερία νάρκη. Αυτή η παραγωγή θερμότητας, που ονομάζεται θερμογένεση, ενεργοποιείται επίσης με το τάισμα.
Η λειτουργία του καφέ λίπους στα νεογέννητα βρέφη είναι να τα προστατεύει από την υποθερμία η οποία αποτελεί σοβαρό πρόβλημα για τα πρόωρα νεογνά και μια βασική αιτία θανάτου. Οι ενήλικες έχουν μεγαλύτερη επιφάνεια σώματος, περισσότερους μυς, μικρότερη αναλογία κεφαλιού / σώματος, την ικανότητα να τρέμουν και τη δυνατότητα να μετακινούνται από τις ψυχρές περιοχές για να προστατευτούν. Στα νεογέννητα, καθώς δεν υπάρχουν οι παραπάνω τρόποι προστασίας, τα υψηλά επίπεδα καφέ λίπους παρέχουν έναν εναλλακτικό τρόπο ρύθμισης της θερμότητας.
Το καφέ λίπος και τα οφέλη του στην υγεία
Οι επιστήμονες ερευνούν άλλους ρόλους που μπορεί να παίζει το καφέ λίπος στο σώμα, επιπλέον της θερμορύθμισης. Συγκεκριμένα, θέλουν να μάθουν περισσότερα για το πώς χρησιμοποιεί το λευκό λίπος ως καύσιμο και για το πώς μπορεί να αξιοποιηθεί στη θεραπεία της παχυσαρκίας.
Μία ανασκόπηση διάφορων μελετών που έγινε το 2015, έδειξε ότι το καφέ λίπος «καίει» θερμίδες και μπορεί να βοηθά στον έλεγχο του σακχάρου του αίματος και στη βελτίωση των επιπέδων ινσουλίνης, μειώνοντας τον κίνδυνο για ανάπτυξη διαβήτη τύπου 2. Επίσης μπορεί να βοηθά στην απομάκρυνση των λιπιδίων από το αίμα, μειώνοντας τον κίνδυνο υπερλιπιδαιμίας. Επιπλέον υπάρχουν μελέτες που «υπόσχονται» ότι το καφέ λίπος μπορεί να έχει πολύ σημαντικό ρόλο στη θεραπεία της παχυσαρκίας.
Πιθανοί τρόποι αύξησης του καφέ λίπους
Αν και οι έρευνες γύρω από την αύξηση του καφέ λίπους και την αξιοποίησή του στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας συνεχίζονται, μέχρι η επιστήμη να αποφανθεί οριστικά, ίσως υπάρχουν απλοί, εύκολοι τρόποι για να ενεργοποιήσουμε την παραγωγή του:
Έκθεση σε χαμηλές θερμοκρασίες
Η έκθεση σε χαμηλές θερμοκρασίες μπορεί να βοηθήσει στη μετατροπή περισσότερων κυττάρων καφέ λιπώδους ιστού. Κάποιες έρευνες υποδεικνύουν ότι ακόμα και δύο μόνο ώρες έκθεσης την ημέρα σε θερμοκρασίες γύρω στους 19°C, ίσως είναι αρκετή για τη μετατροπή του μεταβλητού λίπους σε καφέ. Ένα δροσερό ντους, η δροσερή θερμοκρασία στο σπίτι ή ακόμα και ένας περίπατος τον χειμώνα, μπορεί να βοηθήσουν στην αύξηση της παραγωγής καφέ λίπους.
Άσκηση
Έρευνες σε ποντίκια υποδεικνύουν ότι μία πρωτεΐνη που ονομάζεται ιρισίνη, την οποία παράγουν και οι άνθρωποι, μπορεί να βοηθήσει στη μετατροπή του λευκού λίπους σε καφέ. Σε έρευνα του 2016 βρέθηκε ότι τα άτομα που έχουν καθιστική ζωή παράγουν λιγότερη ιρισίνη σε σχέση με όσους αθλούνται, και ότι τα επίπεδα της αυξάνονται κυρίως με την έντονη αερόβια διαλειμματική προπόνηση.
Η άσκηση συστήνεται κατά κόρον από τους γιατρούς για τη διατήρηση της καλής λειτουργίας της καρδιάς και τη διαχείριση του βάρους. Ένα βασικό εβδομαδιαίο πρόγραμμα άσκησης περιλαμβάνει την επιλογή από:
– 150 λεπτά (περίπου 20 λεπτά την ημέρα), μέτριας δραστηριότητας, όπως το περπάτημα ή το τένις
– 75 λεπτά (περίπου 11 λεπτά την ημέρα) έντονης δραστηριότητας, όπως τζόκινγκ ή κολύμβηση.
Χρειάζονται επιπλέον έρευνες για να κατανοήσουμε τη σχέση της άσκησης με την παραγωγή καφέ λίπους, ωστόσο σε κάθε περίπτωση η άσκηση παρέχει πολλά οφέλη για υγεία και με την ένταξη ενός βασικού πλάνου άσκησης στην καθημερινότητά μας μόνο κερδισμένοι βγαίνουμε.
