Με άρθρο του ο Γιουβάλ Νόα Χαράρι αναλύει τους λόγους πίσω από την μαζική επίθεση της Χαμάς και τονίζει ότι το Ισραήλ δεν πρέπει να ακολουθήσει αυτό το μονοπάτι τις αλόγιστης βίας
Ο ιστορικός και συγγραφέας Γιουβάλ Νόα Χαράρι ανέλυσε, σε κείμενο του στην Washington Post, τον στόχο που είχε η Χαμάς με τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου 2023. Ο Χαράρι τονίζει ότι η παλαιστινιακή οργάνωση ήθελε να αποσταθεροποιήσει την περιοχή και να διαλύσει το κλίμα συμφιλίωσης που φάνηκε να επικρατεί μεταξύ του Ισραήλ και του Αραβικού Κόσμου. Οι συμφωνίες των Ισραηλινών με αραβικές χώρες και το γεγονός ότι έφτασε μια ανάσα από το να δώσει τα χέρια με το βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας, οδήγησε την Χαμάς στο ξέσπασμα βίας. Ο ιστορικός προσθέτει ότι το Ισραήλ δεν πρέπει να παρασυρθεί από την οργάνωση και να λειτουργήσει ανάλογα ενώ ασκεί κριτική στις πολιτικές Νετανιάχου που έκαναν ευάλωτη τη χώρα. Τέλος με ρεαλισμό τονίζει ότι μια οριστική συμφιλίωση δεν είναι εφικτή αλλά πρέπει να διατηρηθεί η ελπίδα για ειρήνη.
Το κείμενο του Χαράρι:
«Η Χαμάς ξεκίνησε αυτόν τον πόλεμο με έναν συγκεκριμένο πολιτικό στόχο: να αποτρέψει την ειρήνη. Μετά την υπογραφή συνθηκών ειρήνης με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μπαχρέιν, το Ισραήλ βρισκόταν στα πρόθυρα της υπογραφής μιας ιστορικής συνθήκης ειρήνης με τη Σαουδική Αραβία.
Αυτή η συμφωνία θα ήταν το μεγαλύτερο επίτευγμα του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου σε ολόκληρη την καριέρα του. Θα είχε εξομαλύνει τις σχέσεις μεταξύ του Ισραήλ και μεγάλου μέρους του αραβικού κόσμου.
Κατόπιν επιμονής των Σαουδαράβων και των Αμερικανών, οι όροι της συνθήκης αναμενόταν να περιλαμβάνουν σημαντικές παραχωρήσεις προς τους Παλαιστίνιους, με στόχο την άμεση ανακούφιση των δεινών εκατομμυρίων εξ αυτών στα κατεχόμενα εδάφη και την επανεκκίνηση της ειρηνευτικής διαδικασίας μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων.
Θανάσιμη απειλή
Η προοπτική της ειρήνης και της εξομάλυνσης αποτελούσε θανάσιμη απειλή για τη Χαμάς. Από την ίδρυσή της το 1987, αυτή η φονταμενταλιστική ισλαμιστική οργάνωση δεν αναγνώρισε ποτέ το δικαίωμα ύπαρξης του Ισραήλ και δεσμεύτηκε για ασυμβίβαστο ένοπλο αγώνα.
Στη δεκαετία του 1990, η Χαμάς έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι της για να διαταράξει την ειρηνευτική διαδικασία του Όσλο και όλες τις μετέπειτα ειρηνευτικές προσπάθειες.
Για περισσότερο από μια δεκαετία, οι ισραηλινές κυβερνήσεις με επικεφαλής τον Νετανιάχου εγκατέλειψαν κάθε σοβαρή προσπάθεια ειρήνευσης με τις πιο μετριοπαθείς παλαιστινιακές δυνάμεις, υιοθέτησαν μια ολοένα και πιο επιθετική πολιτική όσον αφορά την κατοχή των αμφισβητούμενων εδαφών και υιοθέτησαν ακόμη και τις δεξιές μεσσιανικές ιδέες της εβραϊκής υπεροχής.
Οι δύο πλευρές υιοθέτησαν μία πολιτική βίαιης συνύπαρξης
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Χαμάς επέδειξε εκπληκτική αυτοσυγκράτηση στις σχέσεις της με το Ισραήλ και οι δύο πλευρές φάνηκε να υιοθετούν μια δύσκολη αλλά λειτουργική πολιτική βίαιης συνύπαρξης. Αλλά στις 7 Οκτωβρίου, ακριβώς όταν η κυβέρνηση Νετανιάχου βρισκόταν στο κατώφλι μιας σημαντικής τομής για την περιφερειακή ειρήνη, η Χαμάς χτύπησε με όλη της τη δύναμη.
Η Χαμάς έσφαξε εκατοντάδες Ισραηλινούς πολίτες, με τους πιο φρικιαστικούς τρόπους που μπορούσε να επινοήσει. Ο άμεσος στόχος ήταν να εκτροχιαστεί η ειρηνευτική συμφωνία Ισραήλ-Σαουδικής Αραβίας. Ο μακροπρόθεσμος στόχος ήταν να σπείρει σπόρους μίσους στα μυαλά εκατομμυρίων ανθρώπων στο Ισραήλ και σε ολόκληρο τον μουσουλμανικό κόσμο, εμποδίζοντας έτσι την ειρήνη με το Ισραήλ για τις επόμενες γενιές.
Τι σημαίνει η ονομασία της επίθεσης της Χαμάς
Η Χαμάς ήξερε ότι η επίθεσή της θα έκανε τους Ισραηλινούς να θυμώσουν, να αναστατωθούν από τον πόνο και την οργή, ενώ υπολόγιζαν ότι το Ισραήλ θα αντεπιτεθεί με μαζική δύναμη, προκαλώντας τεράστιο πόνο στους Παλαιστίνιους.
Η κωδική ονομασία που έδωσε η Χαμάς στην επιχείρησή της είναι ενδεικτική: al-Aqsa Tufan. Η λέξη «tufan» σημαίνει πλημμύρα. Όπως ο βιβλικός κατακλυσμός που είχε σκοπό να καθαρίσει τον κόσμο από την αμαρτία, ακόμη και με το κόστος της σχεδόν εξολόθρευσης της ανθρωπότητας, έτσι και η επίθεση της Χαμάς είχε στόχο να προκαλέσει καταστροφή βιβλικής κλίμακας.
Δεν ενδιαφέρεται η Χαμάς για τα δεινά που προκαλεί αυτός ο πόλεμος στους Παλαιστίνιους πολίτες; Ενώ οι μεμονωμένοι ακτιβιστές της Χαμάς έχουν σίγουρα διαφορετικά συναισθήματα και στάσεις, η κοσμοθεωρία της οργάνωσης δεν υπολογίζει τη δυστυχία των ατόμων. Οι πολιτικοί στόχοι της Χαμάς υπαγορεύονται από θρησκευτικές φαντασιώσεις.
Σε αντίθεση με εκείνους κοσμικών κινημάτων όπως η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, οι απώτεροι στόχοι της Χαμάς δεν είναι αυτού του κόσμου. Για τη Χαμάς, οι Παλαιστίνιοι που σκοτώνονται από το Ισραήλ είναι μάρτυρες που απολαμβάνουν αιώνια ευδαιμονία στον ουρανό. Όσο περισσότεροι σκοτώνονται, τόσο περισσότεροι μάρτυρες.
Μόνος βιώσιμος στόχος για την Χαμάς
Όσον αφορά αυτόν τον κόσμο, σύμφωνα με τις απόψεις της Χαμάς και άλλων φονταμενταλιστικών μουσουλμανικών ομάδων, ο μόνος βιώσιμος στόχος για μια ανθρώπινη κοινωνία στη Γη είναι η άνευ όρων προσήλωση στα ουράνια πρότυπα καθαρότητας και δικαιοσύνης. Επειδή η ειρήνη συνεπάγεται πάντα συμβιβασμούς σε αυτό που οι άνθρωποι θεωρούν δικαιοσύνη, η ειρήνη πρέπει να απορριφθεί και η απόλυτη δικαιοσύνη πρέπει να επιδιωχθεί με κάθε κόστος.
Αυτό, παρεμπιπτόντως, εξηγεί ένα περίεργο πρόσφατο φαινόμενο μεταξύ της ριζοσπαστικής αριστεράς σε πολλές δυτικές δημοκρατίες, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων φοιτητικών οργανώσεων στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Απαλλάσσουν τη Χαμάς από κάθε ευθύνη για τις φρικαλεότητες που διαπράχθηκαν στο Be’eri, στο Kfar Azza και σε άλλα ισραηλινά χωριά, ή για την ανθρωπιστική κρίση στη Γάζα. Αντίθετα, οι οργανώσεις αυτές επιρρίπτουν το 100% της ευθύνης στο Ισραήλ.
Ποιος είναι ο συνδετικός κρίκος για την Χαμάς
Ο συνδετικός κρίκος μεταξύ της ριζοσπαστικής αριστεράς και φονταμενταλιστικών οργανώσεων όπως η Χαμάς είναι η πίστη στην απόλυτη δικαιοσύνη, η οποία οδηγεί στην άρνηση αναγνώρισης της πολυπλοκότητας των πραγματικοτήτων σε αυτόν τον κόσμο. Η δικαιοσύνη είναι ένας ευγενής σκοπός, αλλά η απαίτηση για απόλυτη δικαιοσύνη οδηγεί αναπόφευκτα σε ατελείωτο πόλεμο. Στην ιστορία του κόσμου, δεν έχει επιτευχθεί ποτέ συνθήκη ειρήνης που να μην απαιτεί συμβιβασμό ή να παρέχει απόλυτη δικαιοσύνη.
Αν οι πολεμικοί στόχοι της Χαμάς είναι πράγματι να εκτροχιάσει την ειρηνευτική συνθήκη Ισραήλ-Σαουδικής Αραβίας και να καταστρέψει κάθε πιθανότητα εξομάλυνσης και ειρήνης, κερδίζει αυτόν τον πόλεμο με νοκ-άουτ. Και το Ισραήλ βοηθά τη Χαμάς, κυρίως επειδή η κυβέρνηση Νετανιάχου φαίνεται να διεξάγει αυτόν τον πόλεμο χωρίς σαφείς δικούς της πολιτικούς στόχους.
Ποιο είναι το σχέδιο του Ισραήλ
Το Ισραήλ λέει ότι θέλει να αφοπλίσει τη Χαμάς, και έχει κάθε δικαίωμα να το κάνει προστατεύοντας τους πολίτες του. Ο αφοπλισμός της Χαμάς είναι ζωτικής σημασίας και για κάθε πιθανότητα μελλοντικής ειρήνης, διότι όσο η Χαμάς παραμένει οπλισμένη, θα συνεχίσει να εκτροχιάζει κάθε τέτοια προσπάθεια.
Αλλά ακόμη και αν το Ισραήλ καταφέρει να αφοπλίσει τη Χαμάς, αυτό είναι απλώς ένα στρατιωτικό επίτευγμα, όχι ένα πολιτικό σχέδιο. Βραχυπρόθεσμα, έχει το Ισραήλ κάποιο σχέδιο για τη διάσωση της ειρηνευτικής συμφωνίας Ισραήλ-Σαουδικής Αραβίας; Μακροπρόθεσμα, έχει το Ισραήλ κάποιο σχέδιο για να επιτύχει μια συνολική ειρήνη με τους Παλαιστίνιους και να εξομαλύνει τις σχέσεις του με τον αραβικό κόσμο;
Έχοντας ασχοληθεί έντονα με την ισραηλινή πολιτική τον τελευταίο χρόνο, φοβάμαι ότι τουλάχιστον ορισμένα μέλη της σημερινής κυβέρνησης Νετανιάχου είναι και οι ίδιοι κολλημένοι στα βιβλικά οράματα και την απόλυτη δικαιοσύνη και δεν ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για ειρηνικούς συμβιβασμούς.
Όλες οι πλευρές θα πρέπει να εγκαταλείψουν τις βιβλικές φαντασιώσεις και τα αιτήματα για απόλυτη δικαιοσύνη
Όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη πρέπει να σταματήσουν την πλημμύρα που απελευθέρωσε η Χαμάς από το να πνίξει το Ισραήλ και τους Παλαιστίνιους και από το να καταστρέψει και την ευρύτερη περιοχή.
Σημειώστε ότι ο πυρηνικός πόλεμος είναι, θεωρητικά, ίσως μόλις 24 ώρες μακριά – αν η Χεζμπολάχ και άλλοι σύμμαχοι του Ιράν χτυπήσουν το Ισραήλ με δεκάδες χιλιάδες πυραύλους, όπως απειλούν να κάνουν, το Ισραήλ μπορεί να καταφύγει στα πυρηνικά όπλα για αυτοσυντήρηση.
Επομένως, όλες οι πλευρές θα πρέπει να εγκαταλείψουν τις βιβλικές φαντασιώσεις και τα αιτήματα για απόλυτη δικαιοσύνη και να επικεντρωθούν σε συγκεκριμένα βήματα για την αποκλιμάκωση της άμεσης σύγκρουσης και τη σπορά σπόρων για ειρήνη και συμφιλίωση.
Η συμφιλίωση είναι εντελώς αδύνατη
Μετά τα γεγονότα των τελευταίων δύο εβδομάδων, η συμφιλίωση φαίνεται εντελώς αδύνατη. Η δική μου οικογένεια και οι φίλοι μου μόλις πέρασαν σκηνές που θυμίζουν φρίκη του Ολοκαυτώματος. Αλλά οκτώ δεκαετίες μετά το Ολοκαύτωμα, Γερμανοί και Ισραηλινοί είναι πλέον καλοί φίλοι. Οι Εβραίοι ποτέ δεν απέκτησαν απόλυτη δικαιοσύνη για το Ολοκαύτωμα – πώς θα μπορούσαν; Θα μπορούσε κανείς να ξαναβάλει τις κραυγές του πόνου στο λαρύγγι τους, να επιστρέψει τον καπνό πίσω στις καμινάδες του Άουσβιτς και να φέρει πίσω τους νεκρούς από τα κρεματόρια;
Ως ιστορικός, γνωρίζω ότι η κατάρα της ιστορίας είναι ότι εμπνέει τη λαχτάρα να διορθώσουμε το παρελθόν. Αυτό είναι μάταιο. Το παρελθόν δεν μπορεί να σωθεί. Επικεντρωθείτε στο μέλλον. Αφήστε τα παλιά τραύματα να επουλωθούν αντί να χρησιμεύσουν ως αιτία για νέα τραύματα.
Το 1948, εκατοντάδες χιλιάδες Παλαιστίνιοι έχασαν τα σπίτια τους στην Παλαιστίνη. Σε αντίποινα, στα τέλη της δεκαετίας του 1940 και στις αρχές της δεκαετίας του 1950, εκατοντάδες χιλιάδες Εβραίοι εκδιώχθηκαν από το Ιράκ, την Υεμένη και άλλες μουσουλμανικές χώρες. Έκτοτε, οι τραυματισμοί συσσωρεύονται πάνω στους τραυματισμούς, σε έναν φαύλο κύκλο βίας που οδηγεί μόνο σε περισσότερη βία.
Τι προτείνει ο Γιουβάλ Νόα Χαράρι
Δεν είμαστε υποχρεωμένοι να επαναλαμβάνουμε αυτόν τον κύκλο για πάντα. Φυσικά, εν μέσω του σημερινού τρομερού πολέμου, δεν μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα σταματήσουμε τον κύκλο μια για πάντα. Αυτό που χρειαζόμαστε τώρα είναι να αποτρέψουμε την περαιτέρω κλιμάκωση, και γι’ αυτό χρειαζόμαστε κάποιες συγκεκριμένες χειρονομίες ελπίδας.
Μια προτεινόμενη πρωτοβουλία είναι η Χαμάς να απελευθερώσει όλες τις γυναίκες, τα παιδιά και τα μωρά που κρατά ομήρους, με αντάλλαγμα την απελευθέρωση από το Ισραήλ των πολλών δεκάδων Παλαιστίνιων γυναικών και εφήβων που κρατά αιχμάλωτους. Θα ήταν αυτό δικαιοσύνη; Όχι. Η δικαιοσύνη απαιτεί από τη Χαμάς να απελευθερώσει αμέσως και άνευ όρων όλους τους ομήρους που κατέλαβε. Αλλά αυτή η πρωτοβουλία θα μπορούσε ωστόσο να είναι ένα βήμα προς την αποκλιμάκωση.
Μια άλλη πρωτοβουλία είναι να δοθεί η δυνατότητα στους Παλαιστίνιους πολίτες να εγκαταλείψουν τη Λωρίδα της Γάζας για ασφάλεια σε άλλες χώρες. Η Αίγυπτος, η οποία έχει κοινά σύνορα με τη Γάζα, μπορεί και πρέπει να πρωτοστατήσει σε αυτό. Αλλά αν η Αίγυπτος αποτύχει να παράσχει ανακούφιση, το Ισραήλ θα μπορούσε να παράσχει καταφύγια για τους εκτοπισμένους αμάχους της Γάζας στο ισραηλινό έδαφος.
Ο πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα
Εάν καμία άλλη χώρα δεν είναι πρόθυμη να δεχτεί και να προστατεύσει Παλαιστίνιους αμάχους, τότε μόλις ο Ερυθρός Σταυρός αποκτήσει πρόσβαση στους Ισραηλινούς ομήρους που κρατούνται από τη Χαμάς και διαπιστώσει τις συνθήκες κράτησής τους, το Ισραήλ θα μπορούσε να καλέσει τον Ερυθρό Σταυρό και τις άλλες διεθνείς ανθρωπιστικές ομάδες να δημιουργήσουν προσωρινά καταφύγια για εκτοπισμένους αμάχους της Γάζας στην ισραηλινή πλευρά των συνόρων.
Εκεί θα φιλοξενούνταν γυναίκες, παιδιά και ιατρικό προσωπικό που έχουν εκτοπιστεί από τη Λωρίδα της Γάζας όσο διαρκούν οι μάχες κατά της Χαμάς. Στο τέλος των μαχών, οι εκτοπισμένοι κάτοικοι της Γάζας θα επέστρεφαν στη Λωρίδα της Γάζας.
Η πραγματοποίηση ενός τέτοιου βήματος θα εκπληρώσει το ηθικό καθήκον του Ισραήλ να προστατεύσει τις ζωές των Παλαιστινίων αμάχων και ταυτόχρονα θα βοηθήσει τις Ισραηλινές Δυνάμεις Άμυνας στη συνέχιση του πολέμου κατά των τρομοκρατών της Χαμάς, μειώνοντας τον αριθμό των αμάχων που βρίσκονται στη ζώνη μάχης.
Έχουν τέτοιες πρωτοβουλίες πιθανότητες να υλοποιηθούν; Δεν ξέρω. Ξέρω όμως ότι ο πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα, ότι ο πολιτικός στόχος της Χαμάς είναι να καταστρέψει κάθε ευκαιρία για ειρήνη και εξομάλυνση και ότι ο στόχος του Ισραήλ θα πρέπει να είναι να διατηρήσει την ευκαιρία για ειρήνη. Πρέπει να κερδίσουμε αυτόν τον πόλεμο, αντί να βοηθήσουμε τη Χαμάς να πετύχει τον στόχο της».
