Εφέτος που συμπληρώνονται 2510 χρόνια από την ιστορική Μάχη του Μαραθώνα, πάνω από 70.000 χιλιάδες δρομείς κάθε ηλικίας, φύλου και εθνικότητας έτρεξαν το πρωί της Κυριακής τον Μαραθώνιο δρόμο, πάνω στη διαδρομή που έτρεξε ο «ταχύς στους πόδας οπλίτης Ευκλής», για να αναγγείλει στους αδημονούντες Αθηναίους την μεγαλειώδη νίκη τους εναντίον των δεκαπλασίων Περσών.΄
Ηταν το 490 π. Χ., όταν 10.000 Αθηναίοι και 1.000 Πλαταιείς, υπό τον Αθηναίο στρατηγό Μιλτιάδη, επιτέθηκαν εναντίον 100.000 και πλέον Περσών εισβολέων του Δάτι και του Αρταφέρνη, στον Μαραθώνα. Μετά από σκληρή μάχη, οι Αθηναίοι κατενίκησαν και έτρεψαν σε φυγή τους Πέρσες, σώζοντας έτσι την Ελλάδα και τον ευρωπαϊκό πολιτισμό.
Μετά τη μάχη, ο Μιλτιάδης έστειλε έναν Αθηναίο οπλίτη, τον ταχύ στους πόδας Ευκλή (ή Θέρσιππο κατά τον φιλόσοφο Ηρακλείδη, από την Ηράκλεια του Πόντου) για ν’ αναγγείλει στους Αθηναίους τη μεγάλη νίκη των Ελλήνων εναντίον των βαρβάρων Περσών: «… την τοίνην Μαραθώνι μάχην ανήγγειλεν, ως Ηρακλείδης ο Ποντικός ιστορικεί, Θέρσιππος ο Ευρωεύς. Οι δε πλείστοι λέγουσιν Ευκλέα δραμόντα συν τοις όπλοις θερμόν από της Μάχης και ταις θύραις εμπεσόντα των πρώτων, τοσούτον μόνον ειπείν: Χαίρετε και νικώμεν… και τούτον ειπείν συναποθανών τη αγγελία και το χαίρειν συνεκπνεύσαι…»
Ο Ευκλής, κρατώντας στο αριστερό χέρι την ασπίδα και στο δεξί το σπαθί του, έβαλε όλες τις δυνάμεις του κι άρχισε να τρέχει προς την Αθήνα, για να μεταδώσει πρώτος τη μεγάλη είδηση. Τρέχει παθιασμένα με καρφωμένο το βλέμμα του μακριά, στην Αθήνα. Εκεί που περιμένουν εναγωνίως όλοι να μάθουν την έκβαση της μάχης. Και ιδού! Στο βάθος ξεπροβάλλει η Ακρόπολη με τον Παρθενώνα. Σε λίγο, ο ναός του Ολυμπίου Διός και μπροστά κόσμος πολύς γεμάτος αγωνία.
Ο Αθηναίος οπλίτης πλησιάζει. Ανοίγουν δρόμο να περάσει. Και ξαφνικά, αφήνει το σπαθί του καταγής, εναποθέτει δίπλα την ασπίδα του, επιστρατεύει όλες του τις δυνάμεις και από το στόμα του βγαίνει μία και μόνο μαγική και ιστορική λέξη: «Νενικήκαμεν»!
Όσοι τον ακούν, αρχίζουν να ζητωκραυγάζουν από τη μεγάλη τους χαρά. Ο Ευκλής, αποκαμωμένος, λυγίζει τα γόνατά του και σωριάζεται, αφήνοντας συγχρόνως και την τελευταία του πνοή… Το «Νενικήκαμεν» ή, κατά τον Πλούταρχο, «Xαίρετε, νικώμεν», δεν σήμαινε απλώς τη νίκη των Ελλήνων επί των πολυαριθμοτέρων Περσών, αλλά συμβόλιζε τη νίκη του πνεύματος επί της βαρβαρότητας.
Η Μάχη του Μαραθώνα δεν είναι μύθος. Ο Ευκλής ή ο Θέρσιππος, δεν είναι μυθικό πρόσωπο. Είναι η πραγματική ιστορία των Ελλήνων που μαζί με τον αρχαίο πολιτισμό τους συγκίνησαν, θαυμάστηκαν κι απέκτησαν μεγάλους φίλους στους άλλους πολιτισμένους λαούς…
Στο πέρασμα των χρόνων, το κατόρθωμα του οπλίτη Ευκλή, συγκινούσε κάθε ελεύθερο άνθρωπο. Έτσι, όταν άρχισαν να καταγράφονται τα αγωνίσματα του στίβου στα οποία θα αγωνίζονταν οι αθλητές στους Α΄ Διεθνείς Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 1896, ο άθλος του Ευκλή βγήκε στην επιφάνεια. Ο Γάλλος θερμός φιλέλληνας, καθηγητής και ακαδημαϊκός Michel Breal, κάνει μια εντυπωσιακή πρόταση. Στέλνει μια πολύ ενδιαφέρουσα επιστολή στον πρόεδρο της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής, Δημήτριο Βικέλα, με την οποία προτείνει: να καθιερωθεί αγώνισμα δρόμου με αφετηρία τον Μαραθώνα απ’ όπου ξεκίνησε ο Ευκλής και τέρμα το Στάδιο, όπου τερμάτισε και εξέπνευσε από τη μεγάλη εξάντληση.
Ο Breal στην επιστολή του εξέφραζε τη χαρά και τη βαθιά του συγκίνηση για την αναβίωση και ενεργοποίηση του θεσμού των Ολυμπιακών Αγώνων, τον εκσυγχρονισμό τους και την τέλεσή τους στην κοιτίδα τους. Τέλος, ευχόταν ολόψυχα, «ο νικητής του Μαραθωνίου να είναι Έλλην!» Για το σκοπό αυτό παράγγειλε σε ειδικό εργαστήριο την κατασκευή βαρύτιμου κυπέλλου από ασήμι με διάφορες παραστάσεις και την επιγραφή: «Ολυμπιακοί Αγώνες 1896. Μαραθώνιον Άθλον. Έδωκε Μιχαήλ Μπρεάλ».
Η πρόταση του Γάλλου φιλέλληνα, που δεν σκέφτηκε ποτέ να ρωτήσει πόση ήταν η απόσταση Μαραθώνας–Στάδιο, συγκίνησε τον Βικέλα, ενθουσίασε τον Κουμπερτέν και ξεσήκωσε όλους τους Έλληνες. Ιδού και η σχετική διάταξη του κανονισμού διεξαγωγής του αγώνα: «Οι αθληταί εμφανισθήσονται ενώπιον της επί τούτου επιτροπής εν Μαραθώνι… Έκαστος δρομεύς παρακολουθείται υπό επόπτου. Ανακηρύσσεται νικητής ο πρώτος φθας εις το παρά την σφενδόνην του Σταδίου ορισθησόμενον τέρμα. Αποκλείεται του αγώνος πας όστις ήθελε παρεμποδίσει συναγωνιστήν κατά τα διά τους εν τω Σταδίω δρόμους ωρισμένα, και πας όστις ήθελεν φωραθή συντέμνων τον δρόμον διά παρεκκλίσεων εκ της δημοσίας οδού, ή ήθελεν αποπειραθή να μεταχειρισθή διαμετακομιστικόν μέσον…»
Ο Μαραθώνιος Δρόμος διεξήχθη για πρώτη φορά (επισήμως) ανήμερα της Ζωοδόχου Πηγής, την Παρασκευή, 29 Μαρτίου 1896 στη 1 το μεσημέρι, 5η ημέρα των Ολυμπιακών Αγώνων, με νικητή τον νερουλά από το Μαρούσι Σπύρο Λούη. Εκτοτε ο Μαραθώνιος δρόμος συνεχίζει να αποτελεί το δημοφιλές αγώνισμα όλων των διεξαγόμενων διεθνών αθλητικών αγώνων.
