Νόμπελ Λογοτεχνίας 2023: Στον Νορβηγό Γιον Φόσε το φετινό βραβείο

Το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας του 2023 απονέμεται στον Νορβηγό συγγραφέα Jon Fosse (Γιον Φόσε) «για τα καινοτόμα θεατρικά έργα και την πεζογραφία του που δίνουν φωνή στο ανείπωτο».

Η μυθιστορηματική γλώσσα του φετινού βραβευθέντος συνοψίζεται σε ένα ύφος που έγινε γνωστό ως «μινιμαλισμός Φόσε». Όπως σημειώνεται στην ανακοίνωση της Ακαδημίας, «αν και ο Φόσε συμμερίζεται τον πεσιμισμό προκατόχων του, το συγγραφικό του όραμα δεν καταλήγει στο μηδενισμό ή την περιφρόνηση. Η πρόζα του διαθέτει ζεστασιά και χιούμορ, ενώ αποδίδει στους ανθρώπινους χαρακτήρες του με μια ευάλωτη αφέλεια».

BREAKING NEWS
The 2023 #NobelPrize in Literature is awarded to the Norwegian author Jon Fosse “for his innovative plays and prose which give voice to the unsayable.” pic.twitter.com/dhJgGUawMl

— The Nobel Prize (@NobelPrize) October 5, 2023

Ο 64χρονος Φόσε γράφει αδιαλείπτως εδώ και τέσσερις δεκαετίες θέατρο, μυθιστορήματα, ποίηση, δοκίμια, παιδικά βιβλία και δημοσιογραφικά κείμενα. Έχει κάνει διασκευές έργων και μεταφράσεις στα νορβηγικά. Το έργο του έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από 50 γλώσσες. Το πρώτο του θεατρικό ανέβηκε στη Νορβηγία το 1994, και στο εξωτερικό το 1997. Το όνομά του ήταν υποψήφιο στις λίστες Νόμπελ εδώ και χρόνια.

Όπως κάθε χρόνο οι γραπτές προτάσεις για το Νόμπελ Λογοτεχνίας φτάνουν στην επιτροπή Νόμπελ έως τις 31 Ιανουαρίου. Συνήθως υπάρχουν περίπου 350 προτάσεις κάθε χρόνο. Κατά τη διάρκεια της άνοιξης οι προτάσεις εξετάζονται από την Επιτροπή Νόμπελ και τον Απρίλιο παρουσιάζει για έγκριση από την Ακαδημία έναν προκαταρκτικό κατάλογο υποψηφίων, που περιέχει περίπου 20 ονόματα. Πριν από το καλοκαιρινό διάλειμμα της Ακαδημίας, η λίστα συνήθως μειώνεται περαιτέρω σε περίπου πέντε ονόματα. Τον Οκτώβριο η Ακαδημία κάνει την επιλογή της.

Για να είναι έγκυρη η εκλογή, ένας υποψήφιος πρέπει να συγκεντρώσει περισσότερες από τις μισές ψήφους. Ο τιμώμενος συγγραφέας λαμβάνει κανονικά το βραβείο (10 εκατομμύρια SEK το 2020) από τα χέρια βασιλιά Καρόλου ΙΣΤ΄ Γουσταύου, στο Μέγαρο Μουσικής της Στοκχόλμης στις 10 Δεκεμβρίου – Ημέρα του Νόμπελ.

Θυμίζουμε πως το Νόμπελ Λογοτεχνίας του 2022 είχε απονεμηθεί στη Γαλλίδα συγγραφέα Annie Ernaux «για το θάρρος και την κλινική οξύτητα με την οποία αποκαλύπτει τις ρίζες, τις αποξενώσεις και τους συλλογικούς περιορισμούς της προσωπικής μνήμης».

Το Νόμπελ Λογοτεχνίας στην Ιστορία

• Από το 1901 έχουν απονεμηθεί 115 βραβεία Νόμπελ Λογοτεχνίας.
• Τα Νόμπελ Λογοτεχνίας είναι η μοναδική κατηγορία των βραβείων Νόμπελ, που περιλαμβάνει και δύο Έλληνες ανάμεσα στους βραβευθέντες.
• Το βραβείο Νόμπελ στη Λογοτεχνία μοιράστηκαν δύο άτομα μόνο σε τέσσερις περιπτώσεις: το 1904, το 1917, το 1966 και το 1974, ενώ ποτέ δεν έχει απονεμηθεί σε τρία άτομα, κάτι που είναι σύνηθες στις άλλες κατηγορίες των βραβείων Νόμπελ.
• 17 γυναίκες έχουν βραβευτεί με το βραβείο λογοτεχνίας μέχρι σήμερα, με πρώτη την Σουηδή συγγραφέα Selma Lagerlöf (1858-1940) το 1909.
• 41 ετών ήταν η ηλικία του νεότερου βραβευμένου με το βραβείο λογοτεχνίας, του Rudyard Kipling, γνωστού για το «Βιβλίο της ζούγκλας».
• Η γηραιότερη βραβευθείσα ήταν η Doris Lessing, η οποία ήταν 88 ετών όταν της απονεμήθηκε το Βραβείο το 2007.
• Πολλοί πιστεύουν ότι ο Ουίνστον Τσόρτσιλ βραβεύθηκε με Νόμπελ Ειρήνης, αλλά στην πραγματικότητα του απονεμήθηκε το Βραβείο Νόμπελ 1953 στη Λογοτεχνία. Μεταξύ 1945 και 1953, ο Ουίνστον Τσόρτσιλ ήταν 21 φορές υποψήφιος για το Βραβείο Λογοτεχνίας και δύο για το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης.
• Υπήρξαν και δύο περιπτώσεις που οι βραβευθέντες αρνήθηκαν να παραλάβουν το βραβείο τους: Ο Boris Pasternak, «αποδέχθηκε αρχικά, αργότερα εξαναγκάστηκε από τις αρχές της χώρας του (Σοβιετική Ένωση) να αρνηθεί» το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας του 1958. Το 1964, ο Jean Paul Sartre απέρριψε το βραβείο παραμένοντας πιστός στην απόρριψη κάθε επίσημης τιμής.