Πριν από περίπου τρεις εβδομάδες, κατά το διάρκειας 45 λεπτών τηλεφώνημά του με τον Αμερικανό ομόλογό του, ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας έθιξε ένα ζήτημα που συχνά περνάει «κάτω από τα ραντάρ» της διεθνούς διπλωματίας.
Ο κ. Δένδιας ανέφερε στον Τόνι Μπλίνκεν τις πολλαπλές προβληματικές πτυχές της κατασκευής του πυρηνικού εργοστασίου στο Ακούγιου της νότιας Τουρκίας. Από το γεγονός ότι αποτελεί απειλή ασφαλείας σε απόσταση αναπνοής από άλλα κράτη στην περιοχή και πως αποτελεί τη μεγαλύτερη επένδυση που έχει κάνει η Ρωσία στο εξωτερικό μέχρι την απροθυμία της Αγκυρας να μοιραστεί πληροφορίες. Ο κ. Δένδιας επισήμανε, σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, ότι το Ακούγιου μπορεί να γίνει ένα «Τσερνόμπιλ» της Ανατολικής Μεσογείου. Η Αθήνα έχει στρέψει την προσοχή της για χρόνια σε αυτή την ύποπτη επιχείρηση της Τουρκίας.
Η Τουρκία αποκτά τεχνογνωσία και πρόσβαση σε υλικά
Σε αναφορές αρμόδιων υπηρεσιών, που τέθηκαν υπόψη της «Κ», καθίσταται σαφές ότι η Τουρκία, μέσω της δημιουργίας μονάδων παραγωγής πυρηνικής ενέργειας, αποκτά τεχνογνωσία και πρόσβαση σε υλικά, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για την κατασκευή πυρηνικών όπλων. Ελληνες αξιωματούχοι, που μίλησαν υπό τον όρο της ανωνυμίας, αναφέρουν ότι η Τουρκία υλοποιεί σχέδιο κατασκευής συνολικά τριών εργοστασίων παραγωγής πυρηνικής ενέργειας. Ταυτόχρονα, εκπαιδεύει πυρηνικούς μηχανικούς και μεθοδεύει την πρόσβασή της στα λεγόμενα «διττά» υλικά: πρώτες ύλες και εξοπλισμό που προορίζεται όχι μόνο για εμπορική αλλά ταυτόχρονα και στρατιωτική χρήση. Το πιο προχωρημένο από τα τρία σχέδια αφορά τη δημιουργία μονάδας παραγωγής πυρηνικής ενέργειας στην περιοχή του Ακούγιου, στις νοτιοανατολικές ακτές της Τουρκίας, κοντά στη Μερσίνη. Άλλα δύο εργοστάσια κατασκευάζονται ή σχεδιάζεται να κατασκευαστούν στη Σινώπη και στην Ανατολική Θράκη, στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας, κοντά στα σύνορα με τη Βουλγαρία.
Τη φιλοδοξία του για μετατροπή της Τουρκίας σε πυρηνική δύναμη έχει άλλωστε δημοσίως εκφράσει ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. «Κάποιες χώρες διαθέτουν πυραύλους με πυρηνικές κεφαλές. Αλλά μας λένε ότι εμείς δεν μπορούμε να αποκτήσουμε. Αυτό δεν μπορώ να το δεχτώ», είχε δηλώσει τον Σεπτέμβριο του 2019 απευθυνόμενος σε μέλη του κόμματός του. Η συμφωνία για τη δημιουργία του εργοστασίου στο Ακούγιου υπεγράφη το 2010 ανάμεσα στο τουρκικό κράτος και στη Rosatom, την κρατική εταιρεία παραγωγής πυρηνικής ενέργειας της Ρωσίας. Το κόστος του έργου ανέρχεται στα 22 δισ. δολάρια και προβλέπει την κατασκευή τεσσάρων πυρηνικών αντιδραστήρων, ισχύος 1.200 MW έκαστος. Οι δύο από αυτούς είναι ήδη υπό κατασκευήν, με τον πρώτο να προγραμματίζεται να τεθεί σε λειτουργία το 2023, στην 100ή επέτειο της ίδρυσης της Τουρκικής Δημοκρατίας. Ωστόσο, το εργοστάσιο δεν αναμένεται να είναι πλήρως λειτουργικό πριν από το 2025. Εκτιμάται πως ο πυρηνικός σταθμός του Ακούγιου θα καλύπτει περίπου το 8%-10% των αναγκών της Τουρκίας σε ηλεκτρική ενέργεια και έχει εκτιμώμενη διάρκεια ζωής τουλάχιστον 60 χρόνια.
Πρόκειται για τη μεγαλύτερη ιδιωτική επένδυση
Η ρωσική Rosatom χρηματοδοτεί το έργο μέσω της θυγατρικής εταιρείας Akkuyu Nukleer JSC με έδρα την Τουρκία (η Rosatom έχει το 99% του μετοχικού κεφαλαίου από το 2010). Πρόκειται για τη μεγαλύτερη ιδιωτική επένδυση των τελευταίων 17 ετών στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας. Όσον αφορά το Ακούγιου, σημειώνεται ότι προς το παρόν δεν έχουν πραγματοποιηθεί τα απαιτούμενα stress tests, δηλαδή η αξιολόγηση τεχνικών θεμάτων, περιλαμβανομένων των σεισμικών κινδύνων. Το 2013 η κυβέρνηση της Τουρκίας ξεκίνησε διαπραγματεύσεις με τη Mitsubishi Heavy Industry και τη γαλλική Areva για την κατασκευή ενός δεύτερου πυρηνικού εργοστασίου στην περιοχή της Σινώπης. Στην πορεία των συζητήσεων, ωστόσο, ανέκυψαν διαφωνίες. Η ιαπωνική εταιρεία αποχώρησε από τις συζητήσεις και το μέλλον του σχεδίου παραμένει αβέβαιο. Αντ’ αυτού, η κρατική εταιρεία ενέργειας της γειτονικής χώρας ήρθε σε συμφωνία με την Κίνα για την κατασκευή εργοστασίου παραγωγής πυρηνικής ενέργειας στην παραθαλάσσια πόλη Igneada της Ανατολικής Θράκης, σε απόσταση περίπου 5 χιλιομέτρων από τα σύνορα με τη Βουλγαρία.
Τον Μάιο, μάλιστα, η ευρύτερη περιοχή κηρύχθηκε στρατιωτική ζώνη προκειμένου, όπως παρατηρούν αρμόδιοι Ελληνες αξιωματούχοι, να επιταχυνθεί η διαδικασία απαλλοτρίωσης των εκτάσεων, όπου πρόκειται να χωροθετηθεί το εργοστάσιο. Στη γειτονική χώρα υπάρχουν δύο κοιτάσματα ουρανίου. Το πρώτο και πιο παλιό βρίσκεται στην περιοχή Yozgat στην κεντρική Τουρκία. Ενα δεύτερο ανακαλύφθηκε κοντά στην πόλη Sefaatli, περίπου στην ίδια περιοχή. Το 2015 η ανάπτυξη του κοιτάσματος ανετέθη σε αμερικανική εταιρεία, όμως, τρία χρόνια αργότερα και λόγω, προφανώς, της κρίσης που ανέκυψε στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις, η συμφωνία ματαιώθηκε. Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, το διπλωματικό άνοιγμα της Τουρκίας σε αφρικανικές χώρες με πλούσια κοιτάσματα ουρανίου, όπως ο Νίγηρας και το Τσαντ, δεν είναι άσχετο με τις πυρηνικές φιλοδοξίες της.
Στην προσπάθεια μετασχηματισμού της Τουρκίας σε πυρηνική δύναμη, εντάσσουν Ελληνες και διεθνείς αναλυτές τις επαφές Τούρκων αξιωματούχων με στελέχη της κυβέρνησης και των ενόπλων δυνάμεων του Πακιστάν, της μιας από τις εννέα χώρες παγκοσμίως που διαθέτουν πυρηνικά όπλα. Σύμφωνα μάλιστα με δημοσιεύματα στον διεθνή Τύπο, αντικείμενο της συνάντησης αξιωματικών των ενόπλων δυνάμεων Πακιστάν και Τουρκίας, που πραγματοποιήθηκε στα τέλη Δεκεμβρίου στην Αγκυρα, ήταν η υπογραφή συμφωνίας για την παροχή τεχνογνωσίας από το Πακιστάν σε θέματα κατασκευής πυρηνικών όπλων, πιθανόν δε και πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς. Οι Ρώσοι εκπαιδευτές και οι… υπογραφές Η εκπαίδευση των Τούρκων πυρηνικών μηχανικών από το ρωσικό Ινστιτούτο Πυρηνικής Φυσικής ξεκίνησε το 2018. Υπολογίζεται ότι από την έναρξη του προγράμματος έως σήμερα έχουν αποφοιτήσει 140 νέοι μηχανικοί, ενώ συνεχίζεται η εκπαίδευση ακόμη 110.
Σύμφωνα με ρεπορτάζ που δημοσίευσε τη 17η Φεβρουαρίου η τουρκική εφημερίδα Hurriyet και αναδημοσίευσε το ρωσικό ειδησεογραφικό δίκτυο Sputnik, η εκπαίδευσή τους γίνεται στις εγκαταστάσεις του Ινστιτούτου Πυρηνικής Φυσικής και Μηχανικής στη Μόσχα και στο Ομπνίσκ. Την ίδια στιγμή, πάντως, η Τουρκία καλλιεργεί επαφές με την Ουκρανία, προκειμένου να τη χρησιμοποιήσει ως εναλλακτικό συνεργάτη της σε περίπτωση που το Κρεμλίνο διακόψει την υποστήριξή του στο πρόγραμμα πυρηνικού μετασχηματισμού της γειτονικής χώρας. Η Τουρκία έχει ήδη από το 1980 υπογράψει τη συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Οπλων, ενώ το 1996 υπέγραψε και τη συμφωνία για την απαγόρευση των πυρηνικών δοκιμών.
«Είναι πολύ σημαντικό η Τουρκία να συνεχίσει να σέβεται τις δεσμεύσεις που ανέλαβε με την υπογραφή των συνθηκών», δήλωσε προ μηνών, σε άρθρο που δημοσιεύθηκε από συντηρητικό think tank των ΗΠΑ (Center for the National Interest), αξιωματούχος του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών. Περιορισμούς στον πυρηνικό μετασχηματισμό της Τουρκίας θέτει και η συμμετοχή της χώρας στο ΝΑΤΟ, όπου η μη διάδοση των πυρηνικών αποτελεί βασική αρχή, με τον Ερντογάν πάντως να δίνει ένα σαφές δείγμα των προθέσεών του από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ τον Σεπτέμβριο του 2019: «Η κατοχή πυρηνικής ενέργειας είτε θα πρέπει να απαγορευθεί σε όλους είτε να επιτραπεί σε όλους», είχε τονίσει. Σημειώνεται, τέλος, ότι η Τουρκία δεν έχει προσχωρήσει ακόμη στη Διεθνή Σύμβαση για τη Διαχείριση Αναλωθέντος Καυσίμου και Ραδιενεργών Αποβλήτων
