Δεν γνωρίζουμε αν τελικά Μητσοτάκης και Ερντογάν με την επικείμενη συνάντηση τους στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής στο Βίλνιους στην Λιθουανία την επόμενη εβδομάδα «θα χαράξουν …μονοπάτι επαναπροσέγγισης» όπως είπε με περίσσια ποιητικότητα ο Έλληνας… Πρωθυπουργός!
Ούτε γνωρίζουμε πως αντιλαμβάνεται ο κ. Μητσοτάκης αυτήν την επαναπροσέγγιση όταν για την κατάσταση στην οποία περιήλθαν τα λεγόμενα «ελληνοτουρκικά» είναι αποκλειστικά υπεύθυνη η Άγκυρα με την άκρως επιθετική και εξαναγκαστική πολιτική που άσκησε την τελευταία τριετία.
Αυτό όμως το οποίο εμείς αντιλαμβανόμαστε είναι ότι επιχειρείται από το μεγαλύτερο μέρος των συστημικών ΜΜE με επιλεκτική χρησιμοποίηση της αλήθειας να παρουσιαστεί η παρούσα συγκυρία ως μοναδική ευκαιρία επίλυσης των «διαφορών» μας (σημ. πληθυντικός!) με την Τουρκία. Στο ίδιο λοιπόν κλίμα κινήθηκε και η παρουσίαση της χθεσινής τηλεφωνικής επικοινωνίας του Έλληνα ΥΕΘΑ Νίκου Δένδια και του Τούρκου ομόλογου του Γιασάρ Γκιουλέρ.
Οι δύο Υπουργοί μετά από τα «αλληλο-συγχαρητήρια» για την ανάληψη των καθηκόντων τους συμφώνησαν να έχουν την 12 Ιουλίου στην Λιθουανία συνάντηση εργασίας προκειμένου να αρχίσουν ξανά οι συζητήσεις για τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ), τις οποίες όμως η Τουρκία διέκοψε. Αρκετοί σχετικοί αλλά και …σχετικοάσχετοι άρχισαν από χθες να παρουσιάζουν τα ΜΟΕ ως ακόμα ένα μαγικό ραβδί για τα «ελληνοτουρκικά»!
Εξ αρχής κρίνεται σκόπιμο να διευκρινίσουμε ότι δεν είμαστε εναντίον των ΜΟΕ. Άλλωστε ποιος εχέφρων άνθρωπος αρέσκεται σε εντάσεις. Η εφαρμογή ΜΟΕ ως πρακτική διεθνούς πολιτικής βοηθά αναντίρρητα στην αλληλοκατανόηση και στην μείωση των εντάσεων ώστε να δομείται αμοιβαία εμπιστοσύνη. Αυτό όμως στην… θεωρία και για χώρες που έχουν την βούληση να αποφεύγουν ανεπιθύμητες τριβές και εντάσεις και όχι να τις επιδιώκουν, προκαλώντας τις όπως η γειτονική μας αναθεωρητική και άκρως επιθετική Τουρκία! Η τακτική αναδίπλωση με το «τράβηγμα του χειρόφρενου» μετά τους σεισμούς σχετίζεται πρωτίστως με την διεθνή εικόνα της και όχι με την αλλαγή Στρατηγικής της.
Για την ιστορία ας πάμε πίσω 36 χρόνια! Μετά την σοβαρή Ε/Τ κρίση του Μαρτίου 1987 και την περίφημη «πολιτική Νταβός» του Ανδρέα Παπανδρέου αναζητήθηκαν τρόποι… χαλάρωσης. Τον Μάιο 1988 ο τότε ΥΠΕΞ Κάρολος Παπούλιας και ο Τούρκος ομόλογος του Μεσούτ Γιλμάζ συμφώνησαν στην Βουλιαγμένη σε ένα πακέτο ΜΟΕ, με κάποια από αυτά να έχουν πολιτικές προεκτάσεις, που πήρε και το όνομα και των δύο τους, το «Μνημόνιο Κατανόησης Παπούλια-Γιλμάζ». Αυτό εστιάστηκε κυρίως σε στρατιωτικές δραστηριότητες και συμπληρώθηκε τον Σεπτέμβριο του 1988 με τις «Οδηγίες της Κωνσταντινούπολης» για αποφυγή ατυχημάτων στις ανοικτές θάλασσες και στον διεθνή εναέριο χώρο, κάτι και ως… «κώδικας συμπεριφοράς».
Η Τουρκία όμως δεν τήρησε τις δύο αυτές συμφωνίες στην έκταση και στο βάθος που επιβαλλόταν. Από τότε, συμπληρώθηκαν και επεκτάθηκαν πολλές φορές λόγω και αμερικανικών παρεμβάσεων και έτσι φθάσαμε να έχουμε σήμερα 26 καθαρά στρατιωτικής και τρία πολιτικής φύσεως ΜΟΕ. Ουδέποτε όμως έχει γίνει αξιολόγηση όπως θα έπρεπε για το πραγματικό όφελος αυτών, οπότε ουσιαστικά δεν γνωρίζουμε την αξία τους.
Η τουρκική πλευρά όμως σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες πλέον της επανεκκίνησης των 26 συν 3 νέων ΜΟΕ επιδιώκει να συζητηθούν και όλα τα… «outstanding issues» (;) που δημιουργούν τριβές στο Αιγαίο και αφορούν στην «ναυτική και αεροπορική ασφάλεια»! Και αυτά είναι ζητήματα που μπορεί να φαίνονται τεχνικά αλλά αγγίζουν τον σκληρό πυρήνα των τουρκικών διεκδικήσεων στο Αιγαίο προκειμένου να καταστεί συνδιαχειριστής. Ναι όπως το διαβάζετε… συνδιαχειριστής!
Η Άγκυρα απαιτεί να συζητηθούν θέματα όπως η δέσμευση των Πεδίων Βολής, ο τερματισμός της αναγνώρισης και αναχαίτισης από την Ελληνική Πολεμική Αεροπορία και να μην χαρακτηρίζονται τα τουρκικά πολεμικά Α/Φ ως άγνωστα και επικίνδυνα ίχνη, έναν κώδικα συμπεριφοράς στην θάλασσα που θα περιορίζει την Ελλάδα. Τέλος να μην χρησιμοποιείται το ΝΑΤΟ και η ΕΕ ως πλατφόρμα καταγγελίας της τουρκικής παραβατικής συμπεριφοράς.
Σημαντικό για την Τουρκία είναι να αποδεχθεί η Ελλάδα να μην υποβάλλεται Σχέδιο Πτήσεως για τα Α/Φ της Πολεμικής της Αεροπορίας στο FIR Αθηνών το οποίο καλύπτει τον ελληνικό Εθνικό Εναέριο Χώρο (ΕΕΧ) και επιπλέον διάσπαρτα τμήματα του Διεθνούς Εναερίου Χώρου. Να πούμε για μία ακόμα φορά ότι τα όρια ευθύνης του FIR Αθηνών έχουν θεσπιστεί από τον ICAO και η Ελλάδα σύμφωνα με τους κανόνες του ICAO και τη διεθνή πρακτική, απαιτεί για λόγους ασφάλειας των πολιτικών πτήσεων να υποβάλουν σχέδια πτήσεως πριν από την είσοδό τους στο FIR Αθηνών και πολιτικά και στρατιωτικά Α/Φ. Κάτι που η Τουρκία αρνείται για τα στρατιωτικά, υποστηρίζοντας ότι ως κρατικά αεροσκάφη εξαιρούνται!
Μία άλλη «πονηρή» τουρκική πρόταση ήταν να πετούν τα Α/Φ και των δύο χωρών… άοπλα στο Αιγαίο για να μην υπάρξει «ατύχημα»! Δηλαδή η Ελλάδα να μην προστατεύει τον ΕΕΧ της και φυσικά τα νησιά της όπως έχει όχι μόνο αναφαίρετο δικαίωμα αλλά και εθνική υποχρέωση. Δεν γνωρίζουμε βέβαια αν οι Τούρκοι θα επαναφέρουν στον νέο κύκλο συζητήσεων το θέμα του «κώδικα συμπεριφοράς» για την αποφυγή …ατυχημάτων, όπως «βαφτίζουν» τα προαναφερθέντα μέτρα. Αυτό είναι κάτι που υποστηρίζεται και από την Ουάσιγκτον η οποία δεν βλέπει χώρες αλλά «χώρο» και αυτόν τον χώρο το θέλει σταθερό και χωρίς εντάσεις αδιαφορώντας κυνικά στο ποιος έχει δίκιο.
Πιστεύουμε όμως ότι σε κάθε περίπτωση θα πρέπει εξ αρχής να «κοπεί η κουβέντα» για θέματα που έχουν σχέση με τον πυρήνα των τουρκικών διεκδικήσεων. Ήδη έχουμε συμφωνήσει κάποια πράγματα μετά από πιέσεις στα πλαίσια του ΝΑΤΟ και στον αμφιλεγόμενο «Μηχανισμό Αποφυγής Σύγκρουσης» (Deconfliction Mechanism) προκειμένου να αποφευχθεί …ατύχημα!
Η θέση μας είναι ότι είναι αναμφίλεκτα είναι θετικό να προχωρήσουμε σε επανεκκίνηση των ΜΟΕ αλλά με ιδιαίτερη προσοχή στις τουρκικές παγίδες προκειμένου να αποφύγουμε αυτοπεριορισμό και αυτοεγκλωβισμό. Για αυτόν τον λόγο καλό θα ήταν να αποφευχθούν υπερβολές μιας και είμαστε επιρρεπείς σε αυτές. Ο καθοριστικός παράγοντας για τη λήψη, εφαρμογή και απόδοση τέτοιων μέτρων είναι η συναντίληψη των προβλημάτων και η ύπαρξη ισχυρής πολιτικής βούλησης για την επίλυση τους.
Πώς γίνεται, δύο χώρες με διαφορετικό σημείο εκκινήσεως όπως η Τουρκία ως «Αναθεωρητική» και η Ελλάδα ως χώρα «Status Quo» να έχουν συναντίληψη αυτού που επιδιώκουν να …επιλύσουν! Πως είναι δυνατόν με αυτές τις συνθήκες να συμφωνήσουμε σε παραδοσιακά ΜΟΕ (άμυνας-ασφάλειας) χωρίς να έχουμε τουλάχιστον πλαίσιο πολιτικής συμφωνίας που σημαίνει ουσιαστικά αλλαγή στην συμπεριφορά της Τουρκίας; Όλα αυτά μας κάνουν να είμαστε άκρως επιφυλακτικοί.
Κλείνοντας αυτό το άρθρο τονίζεται για μία ακόμα φορά ότι τα προβλήματα στο Αιγαίο δημιουργούνται από τον έντονο τουρκικό αναθεωρητισμό. Τι παραπάνω να «εφεύρουμε» για να μειώσουμε τις εντάσεις και που δεν συμπεριλαμβάνεται στα κοινά πλαίσια των ισχυόντων κανονισμών, οδηγιών και αρχών σε όλο το δομικό οργανωτικό πλαίσιο του Διεθνούς Δικαίου και των Διεθνών Οργανισμών (ΝΑΤΟ, ΙΜΟ, ΟΑΣΕ, ICAO κ.λπ.) στους οποίους συμμετέχουμε κοινά και έχουμε συμφωνήσει;
Του Κωνσταντίνου Λουκόπουλου
